رفتن به نوشته‌ها

دسته: ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۶)

ویرایش یا ویراستاری عبارت است از پیراستن نوشته از نارسایی‌ها و خطاهای علمی و زبانی،‌ و تنظیم مباحث بر حسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری بر اساس معیارهای زبان. به‌عبارتی ویرایش، مجموعة روش‌ها و فنونی است که باعث می‌شود خواننده به راحتی با متن ارتباط برقرار کند. اما ویرایش متون تاریخ شفاهی موازین خاصی دارد و در مواردی با اصول عامِ ویرایش متفاوت است زیرا پایة متون تاریخ شفاهی بر مصاحبه استوار است و مصاحبه‌شونده برای پاسخ به یک پرسش به حافظه‌اش مراجعه می‌کند. پس، حالتی گفتاری دارد و ویرایش نباید این فضای روایی- یا همان اصالت مصاحبه را دگرگون کند.

در ویرایشِ متون تاریخ شفاهی باید به دو مقوله توجه کرد: یکی واژگان و ساخت جمله و دیگری بافتِ اثر. به بیان دیگر بر محتوا در مصاحبه و منشاء ایجاد دادة شفاهی تأکید می‌شود. نشانه‌های زبان‌شناختی نیز نشانگر تقدم گفتار بر نوشتارند زیرا در این گفتمان‌ها هر گفتاری پیش‌از تبدیل شدن به نوشتار، زبانی و برآمده از اندیشه است.

برای آنکه با محدودیت‌های ویرایش در متون تاریخ شفاهی آشنا شویم،‌ باید اصول کلی ویرایش را مرور و محدودیت‌های متون تاریخ شفاهی را بررسی کنیم. از اصول مشترک ویرایش در متون تاریخ شفاهی با سایر متون علمی می‌توان به رعایت نشانه‌گذاری، یکسان‌سازی رسم‌الخط کلمات،‌ فصل‌بندی، تهیة‌ فهرست، پاورقی‌ها یا پی‌نوشت‌ها اشاره کرد. از موارد غیرمشترک در این متون نیز موضوعاتی همچون شکسته‌نویسی، استفاده از علائم جمع صحیح، پرهیز از نوشتن جمله‌های طولانی، حشو و فارسی‌سازی کلمات قابل ذکر است.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۵)

تاریخ شفاهی تکنیک پژوهشی نوینی است که به کمک آن اطلاعات تاریخی متنوع و ارزنده‌ای به‌دست می‌آید. آنچه اطلاعات گردآوری‌شده را ارزشمندتر می‌کند، دسترس‌پذیر بودن آن است؛ چه برای افراد عادی و چه برای پژوهشگران. مصاحبه‌های تاریخ شفاهی پس‌از عبور از نخستین مرحلة آماده‌سازی که همان پیاده‌سازی و درج کلمه‌به‌کلمة گفته‌های راوی است، از گام دوم گذر داده می‌شوند. این مرحله یعنی بازشنوایی یا مقابله با نوار از موارد ضروری در ساماندهی منابع تاریخ شفاهی به‌شمار می‌آید. برای اطمینان از انتقال صحیح گفته‌ها و منظور راوی، لازم است متن پیاده‌شده را در حین گوش کردن به صوت مصاحبه بازخوانی کرد. در این مرحله رفع غلط‌های تایپی یا املایی در راستای ویرایش اولیه اِعمال می‌شود و حاصل آن، تولید مدرکی است مطابق با محتوای مصاحبه. رعایت موارد زیر به‌منظور تصحیح خطاهای احتمالی پیاده‌ساز توصیه می‌شود:

  • به دقت مصاحبه را گوش کنید.
  • به زمان‌هایی که پیاده‌ساز جمله را قطع می‌کند، توجه کنید.
  • بر روی بخش‌هایی که به‌عنوان ابهام در متن مشخص شده است، تمرکز کنید.
  • جاافتادگی‌های مصاحبه را تکمیل نمایید.
  • عبارت‌ها تنها زمانی حذف می‌شوند که عیناً همانند آنها در متن آمده باشد.
  • به نشان دادن حالات روحی مصاحبه‌شونده توجه کنید.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۴)

اولین گام پس‌از پایان جلسة‌ مصاحبه پیاده‌سازی و تبدیل گفتار به نوشتار است. نسخة اولیة مصاحبه در مرحلة پیاده‌سازی باید کلمه به کلمه پیاده شود و توالی و نظم گفتار مصاحبه‌‌شونده حفظ گردد. حفظ اصالت گفتار مصاحبه‌شونده از اصول اساسی کار است. پیاده‌سازی در تاریخ شفاهی یکی از مهم‌ترین راه‌های دسترسی به محتوای مصاحبه است و به دلایل زیر حائز اهمیت است:

  • سهولت دسترس‌پذیریِ  اطلاعات مصاحبه
  • امکان نمایه‌سازی و ورود اطلاعات در پایگاه‌ها
  • سرعت انتقال داده‌های مصاحبه
  • تسهیل بهره‌برداری از متن پیاده‌شده برای پژوهشگران در قیاس با فایل‌های صوتی
  • امکان بررسی و تصحیح متن توسط مصاحبه‌شونده

افزون‌بر اینها متن‌های پیاده‌شده به‌عنوان منبع دستِ اول گواه خوبی برای پژوهش‌های میدانی و منابعی باارزش برای نگهداری و گردآوری اطلاعات به‌شمار می‌آید. البته ازآنجا که متن و صوت هر دو سند محسوب می‌شوند، پژوهشگر باید یک نسخه از هریک را نزد خود نگه دارد تا در مواقع لزوم در آینده از آن استفاده نماید.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۳)

تاریخ شفاهی یک متن شنیداری است که پس‌از پیاده‌سازی به متن نوشتاری تبدیل می‌شود، ولی ماهیت آن تغییر نمی‌کند. ماهیت تدوین و ویرایش یک متن در تاریخ شفاهی با تدوین و ویرایش یک متن مکتوب تفاوت‌هایی دارد. در متون شنیداری تأکید بر محتوا و منشاء ایجاد دادة شفاهی است. البته در بسیاری از موارد ممکن نیست که بتوان بدون آگاهی از زمینة اجتماعی‌ای که در خود کلمات ظاهر نمی‌شود، معنای آنچه را روایت شده است، درک کرد.

علاوه‌بر این زبان به‌عنوان رابط میان افراد و محمل پیام، قوانین و اصولی دارد که باید رعایت شود. در تاریخ شفاهی نیاز به انتقال اطلاعات، مهم‌ترین زمینة تبدیل گفتار به نوشتار است. ویراستار در مواجهه با متون تاریخ شفاهی، متن پیاده‌شده و تدوین‌شده را با زبان معیار و دستور زبان مطابقت می‌دهد و تمرکزش بر ساخت جمله و کارکرد کلمات و حروف است. ویراستار به متن نظم می‌دهد و آن را انسجام می‌بخشد تا بهتر فهمیده شده و درک گردد. در متون تاریخ شفاهی مواردی مانند کلمات نامفهوم، خام، لغات عجیب، خنده، گریه و علائم رفتاری به چشم می‌خورد که باید ویرایش شود، البته ویرایش به معنای حذف این موارد نیست.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۲)

برای آماده‌سازی و تدوین یک مصاحبة تاریخ شفاهی، متن در چند سطح ویرایش می‌شود. ویرایش در متون تاریخ شفاهی هم در مرحلة پیاده‌سازی انجام می‌شود و هم در مرحلة تدوین. البته ویرایش در متون تاریخ شفاهی موازین خاصی دارد و در مواردی با اصول عام ویرایش متفاوت است. پایة متون تاریخ شفاهی بر مصاحبه استوار است و مصاحبه‌شونده برای پاسخ به پرسش‌ها به حافظه‌اش مراجعه می‌کند، پس ویرایش نباید فضای روایی و گفتاری- یا همان اصالت مصاحبه- را دگرگون کند. به بیان دیگر در ویرایش تاریخ شفاهی باید به دو مقوله توجه کرد: اول واژگان و ساخت جمله و دوم بافت اثر.

دربارة اینکه تا چه میزان می‌توان در تصحیح و رفع ناهمواری‌های متون تاریخ شفاهی دخالت کرد، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند نباید دست ویراستار به حدی باز باشد که تازگی و حالت طبیعی و خودانگیختگی مصاحبه را از آن بگیرد. در مقابل، عده‌ای بر این باورند که متن پیاده‌شده باید تا جایی که ممکن است، برای خوانندگان روان شود.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۱)

مصاحبه در تاریخ شفاهی، مصاحبه‌ای عمیق، هدایت‌شده و با مطالعة پیشین برای کشف واقعیت است. آنچه ماهیت مصاحبه در تاریخ شفاهی را شکل می‌دهد، اهداف خاص آن است. انتقال تجربه، ثبت رویدادها، انباشت اطلاعات، فهم رخدادها، به سخن‌آوری اهل سکوت و گسترش منابع از جمله اهداف مصاحبة تاریخ شفاهی است. در این روش پژوهشی مهارت مصاحبه‌گر اهمیت زیادی دارد. او باید به موضوع مصاحبه و وقایع تاریخی حول‌وحوش آن تسلط داشته باشد تا بتواند به اطلاعاتی جامع دست یابد. از ویژگی‌های مصاحبه‌گر می‌توان تخصص، تجربه، تواناییِ برقراری ارتباط،‌ قوه استنباط و هدایت‌گری را نام برد. او باید مانند یک مورخ بی‌طرف عمل کند و علایق شخصی‌اش را در مصاحبه وارد نکند.

نکتة مهم این است که بایستی اطلاعات حاصل از مصاحبه‌ها برای علاقه‌مندان دسترس‌پذیر باشد و در قالبی معقول و مقبول در دسترس مخاطبان قرار گیرد. این محتوا پیش‌از انتشار در چارچوب یک کار علمی درمی‌آید و اصول مترتب بر این متون در آن رعایت می‌شود، از جمله اعتبار و سندیت داشتن محتوا، روانی در خوانش و عاری بودن از غلط‌های املایی. آماده‌سازی متن مصاحبه شامل مراحل پیاده‌سازی و تدوین است که هر دو فرآیندهای تخصصی به شمار می‌آیند.  

نظرات بسته شده است