رفتن به نوشته‌ها

برچسب: ثریا قزل ایاغ

کارگاه آشنایی با ادبیات کودک از منظر راویان پیشگام

کارگاه «آشنایی با ادبیات کودکان و نوجوانان» که پیشنهاد برگزاری آن در سال ۱۳۶۴ در هیئت‌مدیرة شورای کتاب کودک مطرح شد، به گام سی‌ونهم رسیده و اخیراً فراخوان ثبت نام در این کارگاه منتشر شده است. جریان مهم آموزش ادبیات کودکان از طریق این کارگاه، به‌صورت مستمر ادامه دارد و شورا همانند یک دانشگاه، نیروی دوستدار ادبیات کودک و نوجوان تربیت می‌کند. شماری از شرکت‌کنندگان در شورا می‌مانند و فعالیت داوطلبانة آنان، شورا را توانمندتر می‌کند، برخی نیز به جامعه رفته و دوستدار ادبیات کودک می‌شوند.

نوش‌آفرین انصاری، ثریا قزل‌ایاغ و منصوره راعی از متخصصان کتابداری و تعلیم‌وتربیت، در روایت‌هایشان که به‌صورت کتاب منتشر شده است، فرازونشیب‌های برگزاری کارگاه مذکور را در دهه‌های مختلف بررسی کرده‌اند. آنان ضمن تأکید بر ارزیابی سالانة نحوة برگزاری کارگاه، به نیازسنجی مخاطبان توجهی ویژه داشتند. از تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه با این استادان موارد زیر استنباط می‌شود:

  • هدف از برگزاری کارگاه، ترویج ادبیات کودک در میان اقشار مختلف جامعه و تشویق جوانان به فعالیت در این حوزه است.
  • سرفصل‌های آشنایی با شورای کتاب کودک، مخاطب‌شناسی، تاریخ ادبیات کودکان و کتاب‌های مرجع از ابتدا جزو موارد ضروری برای تدریس در کارگاه به شمار می‌آمد.
  • تحلیل برنامه‌های گذشته همواره مدِ نظر هیئت‌مدیره و سرپرستان کارگاه بوده است.
  • برنامة کارگاه در طی سال‌های مختلف تغییر شکل داده و همگام با نیاز جامعة مخاطب پیش رفته است.
  • نقطه نظرات شرکت‌کنندگان برای مجریان حائز اهمیت بوده و بر خلق ادبیاتی خاص بر مبنای تجربیاتشان تأکید شده است.
  • پژوهشگران، نویسندگان و مترجمان شاخصی از دل این کارگاه برآمدند و رشد کردند.
  • شرکت‌کنندگان با پرسش، پاسخ، خواندن و بحث در کارگاه، تولید فکر و اندیشه می‌کنند.
نظرات بسته شده است

خورجین کتاب و یادی از پیشگامان اجرای آن: منصوره راعی و ثریا قزل‌ایاغ

اخیراً «نهمین خورجین کتاب خانواده» به‌صورت فهرستی از آثار برگزیده و شایان تقدیر شورای کتاب کودک منتشر شده است. طرح خورجین کتاب سال ۱۳۷۳ برای نخستین‌بار به مناسبت سال جهانی خانواده (۱۹۹۴)، به ابتکار زنده‌یاد منصوره راعی با همراهی زنده‌یاد ثریا قزل‌ایاغ در کتابخانة‌ حسینیة ارشاد به اجرا درآمد. شورای کتاب کودک در کنگره جهانی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)- اسپانیا در سال ۱۹۹۴، طرح خورجین کتاب را معرفی کرد و طرح تحسین شد. این تجربه که به یکی از مهم‌ترین زمینه‌های فعالیت در حوزة ترویج خواندن در میان مروجان کتابِ کودک تبدیل شد، در سال‌های بعد به‌صورت کتابشناسی آثار برگزیده و شایان تقدیر با استفاده از فهرست شورای کتاب کودک منتشر شد.  

منصوره راعی و ثریا قزل‌ایاغ در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی که با عناوین «راهِ روشن» و «دل‌سپرده به کودکان» منتشر شده است، مراحل اجرای طرح خورجین کتاب و نتایج حاصل از آن را تشریح و از آن به‌عنوان یکی از طرح‌های موفق شورای کتاب کودک یاد کرده‌اند. آنان در جایگاه آموزگارانی خلّاق و خوش‌فکر طرح مذکور را با هدف ایجاد ارتباط بین اعضای خانواده از طریق کتاب، رشد آگاهی‌های علمی و اجتماعی در خانواده‌ها و تداوم خواندن در خانواده به سرانجام رساندند.

خورجین کتاب با شناسایی ده خانواده از اعضای کتابخانة حسینیه ارشاد آغاز شد، مشروط بر اینکه حداقل دو فرزند در خانواده باشد؛ یکی پیش‌دبستانی و دیگری راهنمایی یا دبیرستانی. برای خانواده‌ها ده خورجین (در هر نوبت ده کتاب) انتخاب شد و آنها فرصت داشتند در عرض یک ‌ماه کتاب‌های داخل هر خورجین را در جمع خانواده مطالعه و واکنش‌های اعضای خانواده را یادداشت کنند و بعد خورجین را به خانوادة دیگری بسپارند. این طرح به همین شکل به مدت ده ماه ادامه یافت.

تحلیل‌های مجریان طرح بر مبنای یادداشت‌های مندرج در دفاتر ثبت روزانه، حاکی از موفقیت چشمگیر آن بود. به‌رغم اینکه همة خانواده‌ها کتابخوان و عضو کتابخانه بودند، اما اذعان کردند که کتاب باعث شد خانواده‌ها به‌جای در کنار هم بودن، با هم بودن را تمرین کردند. رضایت از محتوای خورجین‌ها در حدی بود که خواهان ردوبدل کردن کتاب‌ها با سایر خانواده‌ها از جمله عمه، دایی، خاله و … بودند. حتی ایجاد باشگاهی به‌منظور ادامة طرح را درخواست کردند. زنده‌یاد قزل‌ایاغ بعدتر این طرح را به نهضت سوادآموزی هم ارائه کرد و این خورجین را برای نوسوادان بزرگسال تدارک دید که آن هم با استقبال شایانی روبه‌رو شد.

نظرات بسته شده است

بزرگداشت یاد و نام استاد ثریا قزل‌ایاغ (دی ۱۳۲۲- فروردین ۱۳۹۹)

«ما جامعة كتابخوان نخواهیم داشت، مگر اینكه بچه‌‌های كتابخوان داشته باشیم. شما نمی‌‌توانید در دانشگاه به دانشجویی كه تا پیش از آمدن به دانشگاه یك كتاب غیردرسی نخوانده است خدماتی ارائه کنید. استادی هم كه در این چرخه است، حتی اگر خارج از كشور هم‌ درس خوانده باشد و ارزش كتاب را بداند؛ وقتی آمده در چرخة دانشگاهی‌ای كه با یك جزوة چهل پنجاه‌صفحه‌ای هم می‌‌تواند سی سال درس بدهد، عادتش را كنار گذاشته است. بچه‌‌ای كه از مدرسه به دانشگاه می‌‌فرستید، باید جست‌‌وجوگر باشد و از استاد کار بطلبد تا او نتواند با تنبلی، كلاسش را اداره كند. کتابخانه محل خودآموزی است و باید اقشار مختلف جامعه را از طریق کتابخانه‌‌ها کتابخوان کنیم».

دل‌سپرده به کودکان، مصاحبة تاریخ شفاهی با ثریا قزل‌ایاغ. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

خارج شدن از نظر

استاد ثریا قزل‌ایاغ، فرشته‌بانوی ادبیات کودک

ثریا قزل‌ایاغ (۱۳۲۲- ۱۳۹۹)، کتابدار، استاد دانشگاه، نویسنده و مترجم ادبیات کودکان و همکار شورای کتاب کودک بود. او در شناساندن اهمیت تدریس ادبیات کودکان و تربیت کتابدار متخصص کودک و نوجوان و نیز اهمیت کتابخانه‌های آموزشگاهی نقشی مؤثر داشت. همچنین برای گسترش ابعاد اجتماعی کتابداری، یعنی ترویج خواندن و کتاب برای همه، بسیار کوشید.

اشتیاق قزل‌ایاغ به ادبیات کودک از دوران ابتدایی و پس از آشنایی با فضل‌الله صبحی مهتدی، قصه‌گوی کودکان آغاز شد. او مسیر تحصیلی‌اش را در رشتة روزنامه‌نگاری و کتابداری پی گرفت و نخستین مدرس رسمی درس‌های ادبیات کودکان و  مواد و خدمات کتابخانه برای نوسوادان بزرگسال در دانشگاه تهران بود. همکاری با شورای کتاب کودک و تجربه‌هایی که اندوخت، پشتوانة‌ غنی او در تدریس بود و در مقابل، در راه تحقق آرمان‌های شورا بسیار تلاش کرد که بعضی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: تدوین ضوابط ارزیابی کتاب‌های کودکان، مشارکت در گروه‌های بررسی کتاب، مشارکت در برنامه‌ریزی و اجرای کارگاه‌های گوناگون، فعالیت‌های بین‌المللی درزمینۀ معرفی آثار برگزیده،‌ همکاری با فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و …

استاد قزل‌ایاغ که به دلیل فروتنی ذاتی، خود را کورسویِ چراغی در عالم کتابداری نمی‌دانست، چنان به‌تمام زیست که به چلچراغ ادبیات کودک و نوجوان بدل شد. او که خود زمانی داور جایزة‌ اَندرسن بود، چهاردهم فروردین ۱۳۹۹، مقارن با روز جهانی کتاب کودک (زادروز اَندرسن) دیده از دنیا فرو بست. فرشته‌بانوی ادبیات کودک، دل به کودکان سپرد و کوشید با پژوهش در این حوزه، به دنبال راه‌حل برای مسائل آنان باشد.

خارج شدن از نظر

پنجم دی‌ماه، زادروز استاد ثریا قزل‌ایاغ

«امروزه ادبیات کودک و نوجوان در دنیا در شاخه‌های مختلف گسترش یافته است. در واقع  فقط در حوزة‌ تألیف کتاب یا سرایشِ شعر یا تصویرگری نبوده، بلکه در عرصه‌های پژوهش، تدریس و فعالیت‌های آکادمیک متبلور شده است. وقتی یک برنامه‌سازِ تلویزیون برای بچه‌ها برنامه درست می‌کند، باید بداند که برنامة تلویزیونیِ خاص کودک و نوجوان به چه شکل تهیه می‌شود چون این هم گونه‌ای از ادبیات کودک است. ادبیات کودک و نوجوان تنها لایِ کتاب‌ها نیست، بلکه می‌تواند در رسانه‌های گوناگون هم باشد و به‌صورت نوار کاست، نوار ویدئو، برنامة تلویزیونی، برنامة رادیویی، تئاتر و سینمای کودک و نوجوان نمایان شود. لازمة شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان این است که تحقیق در حوزه‌های وابسته به آن جریان داشته باشد. باید آثارِ جهانی ترجمه شود،‌ بیاید و خوانده شود. همین‌طور لازم است به تربیت نیروهای انسانی به‌منظور نقدِ کتاب‌های کودک و نوجوان در بخش تألیف،‌ ترجمه و تصویر همت گماشت».

دل‌سپرده به کودکان: مصاحبة تاریخ شفاهی با ثریا قزل‌ایاغ. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

خارج شدن از نظر