رفتن به نوشته‌ها

دسته: بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۶)

«تاریخ شفاهی در کتابخانة ایالتی استرالیای غربی»

کتابخانة ایالتی استرالیای غربی[1]، سال ۱۸۸۷ در شهر پِرت،[2] مرکز این ایالت بنیان نهاد شد. این کتابخانه از زمان شکل‌گیری تا سال ۱۹۰۴، «کتابخانة عمومی ویکتوریا»[3] نام داشت و به دلیل تشابه با همتای خود در ملبورن[4] تغییر نام داد. ساختمان جدید کتابخانه سال ۱۹۱۳ افتتاح شد. دکتر جیمز سیکس باتی[5]، نخستین رئیس کتابخانه، مدت شصت سال این مسئولیت را عهده‌دار بود. ایجاد آرشیو نشریات، ساماندهی کتابخانه، سرویس‌دهی به مراجعان و … از جمله اقدامات زیربنایی او در کتابخانه بود. این کتابخانه به‌عنوان مؤسسه‌ای خدماتی، آموزشی و پژوهشی نقشی مهم در جمع‌آوری، حفظ و نگهداری از میراث مستند ایالت استرالیای غربی بر عهده دارد[6].

بخش تاریخ شفاهی کتابخانه، مجموعه‌ای مشتمل بر ۱۵۰۰۰ ساعت مصاحبه را دربر می‌گیرد که در مصاحبه با ۷۰۰۰ نفر از ساکنان استرالیای غربی حاصل شده و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌ها در نوع خود است. مصاحبه‌شوندگان در جلسات مصاحبه از زندگی و تجربیاتشان سخن گفته‌اند، داستان‌هایی از جنگ روایت کرده‌اند، فضای اجتماعی جامعه را در دهه‌های مختلف تشریح کرده‌اند، و سیاست‌های دولتمردان را مورد نقد و ارزیابی قرار داده‌اند. تاریخ شفاهی‌نگاران استرالیایی تاکنون طیف گسترده‌ای از طرح‌های موضوع‌محور[7] و شخص‌محور[8] را به اجرا درآورده‌اند. مصاحبه‌های این مجموعه در قالب فایل‌های صوتی، تصویری و متن به‌صورت برخط در دسترس است، البته شرایط مصاحبه‌شوندگان مندرج در فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانة بهره‌برداری از مصاحبه‌ها، به‌منظور حفظ حقوق مادی و معنوی آنان کاملاً رعایت می‌شود.

در طرح «تاریخ شفاهی کتابداران و اطلاع‌رسانان»، با کتابداران بازنشستة این کتابخانه در دهه‌های مختلف مصاحبه شده است. آنان ضمن بیان انگیزه‌های گرایش به سوی کار در کتابخانه و علاقه‌مندی به تحصیل در رشتة کتابداری، عملکرد رؤسای کتابخانه را از جنبه‌های مختلف ارزیابی کردند. کتابداران نیمة دوم قرن نوزدهم را سال‌های گسترش همه‌جانبة این حرفه عنوان کردند. در این دهه‌ها اشتیاق به فراگیری فنون کتابداری در مدارس و کالج‌ها رو به فزونی گذاشت و به‌کارگیری روش‌های نوین اطلاع‌رسانی گسترش یافت.

مورخان و متخصصان کتابداری، ثبت‌وضبط تاریخ شفاهی کتابداران را در استرالیا به‌منظور ارائه تصویری روشن از دیدگاه‌های حرفه‌ای آنان و نیز تبیین تحولات کتابداری و اطلاع‌رسانی در آینه تاریخ حائز اهمیت می‌دانند. استادان کتابداری در دانشگاه‌های استرالیا، مطالعه و تحلیل کیفی مصاحبه‌های این مجموعه را به دانشجویان توصیه می‌کنند و آن را به‌عنوان پلی میان گذشته و حال توصیف می‌کنند که می‌کوشد در راستای جلوگیری از فراموشی تلاش‌های کتابداران نوآور در سال‌های رشد این حرفه، گام بردارد. تکنیک‌های به‌کار گرفته شده در اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی این کتابخانه راهنمای سایر کتابخانه‌ها در ثبت تاریخ شفاهی کتابخانة متبوع‌شان خواهد بود.


[1] State library of Western Australia

[2] Perth

[3] Victoria public library

[4] Melbourne

[5] James Syks Battye

[6] https://slwa.wa.gov.au

[7]  مصاحبه پیرامون زندگی و فعالیت‌های یک شخص

[8]  مصاحبه پیرامون موضوعی خاص همانند ملی شدن صنعت نفت

نظرات بسته شده است

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۵)

«تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های عمومی»

کتاب «تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های عمومی»،[1] تألیف جوزف دبلیو پالمر[2]، سال ۲۰۰۷ از سوی انتشارات دانشگاه ایلینوی[3] منتشر شد. هدف از انتشار این اثر، تحلیل فعالیت‌های بخش تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های عمومی آمریکا، به‌ویژه در زمینة مصاحبه با کتابداران و اطلاع‌رسانان است. طرح‌های تاریخ شفاهی که در نیم قرن اخیر در کتابخانه‌های عمومی آمریکا به اجرا درآمده است، رو به تزاید بوده و از لحاظ کیفی نیز ارتقا یافته است. از جمله موضوعات مطرح‌شده در این اثر می‌توان موارد زیر را برشمرد:

  • بررسی فرآیند تاریخ شفاهی در کتابخانه‌ها، منطبق با استانداردهای انجمن تاریخ شفاهی آمریکا؛
  • توجه به ضبط خاطرات کتابداران پیشکسوت؛
  • ثبت تاریخ شفاهی محله‌ها و مناطق؛
  • روش‌های توصیف و ساماندهی منابع تاریخ شفاهی؛
  • سرمایه‌گذاری در زمینة تدوین تاریخ شفاهی کتابخانه‌ها و آگاهی‌بخش به جوامع.

نویسنده پس‌از درج پرسشنامه‌ای که در این زمینه برای کتابخانه‌های عمومی ارسال کرده بود، به تجزیه‌وتحلیل سطوح مختلف طرح‌های اجراشده پرداخته است. شماری از تاریخ شفاهی‌نگاران با واکاوی تاریخ کتابخانه‌ها، فراز و نشیب‌های رشد و تحول آن را با تحلیل روایت‌های کتابداران کشف کردند. تعدادی از رؤسای کتابخانه‌ها هم علاوه‌بر توجه به ثبت‌وضبط تاریخ کتابخانه، تاریخ محله‌ای را که کتابخانه‌ در آن واقع شده بود، از طریق مصاحبه با ساکنان قدیمی شناسایی کردند.

تفسیر مراحل اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی کتابخانه‌های عمومی، تشریح جایگاه تاریخ شفاهی در ثبت تاریخ کتابخانه‌ها و لزوم توجه به دیدگاه‌های کتابداران در زمینة فعالیت‌های کتابخانه در آئینة تاریخ، از جمله مباحثی است که می‌تواند الگوی مناسبی را به‌منظور پژوهش در این حوزه پیشِ روی علاقه‌مندان قرار دهد. انتشار این کتاب موجب شد تا سرمایه‌گذاران متعددی برای اجرای طرح‌های تاریخ کتابخانه‌های عمومی پیشگام شوند و موضوعات متعددی در مرکز توجه آنان قرار گیرد. انجمن تاریخ شفاهی آمریکا نیز با استناد به یافته‌های حاصل از طرح مذکور، کارگاه‌های آموزشی متعددی برای پژوهشگران تاریخ کتابداری برگزار کرده است.


[1] Oral history in public libraries

[2] Joseph W. Palmer

[3] University of Illinois

نظرات بسته شده است

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۴)

«تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار»

کتاب «ثبت داستان‌های ما: تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار»[1] تألیف آرو اِی اسمیت[2] (دکترای مطالعات اطلاع‌رسانی)، سال ۲۰۱۷ از سوی انجمن کتابداران آمریکا[3] چاپ و منتشر شده است. این اثر بر اساس برنامة ملی تاریخ شفاهی کتابداران بازنشسته[4] که در فواصل سال‌های ۲۰۰۷- ۲۰۰۹ توسط لوین روی[5]، رئیس وقت انجمن کتابداران آمریکا به اجرا درآمد، تدوین شده است. در این مجموعه محتوای مصاحبه با ۳۵ کتابدار تجزیه‌و تحلیل کیفی شده است. نویسنده به‌جای ارائه متن کامل مصاحبه‌ها، ضمن استخراج موضوعات قابل‌استنباط از گفته‌های راویان، داده‌ها را با بهره‌مندی از روش‌شناسی تاریخ شفاهی تحلیل، و روایت‌های فردی را به تجربه‌های جمعی تبدیل کرده است. تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار در سال‌های اخیر در مدارس کتابداری به‌عنوان کتاب درسی آموزش داده می‌شود.

دکتر روی در پیشگفتار کتاب، به دلایل توجه به ثبت خاطرات و گفته‌های کتابداران بازنشسته و اعضای انجمن کتابداران پرداخته است. همچنین در مورد نحوة انتخاب مصاحبه‌شوندگان و مراحل پژوهش تاریخ شفاهی توضیح داده است. سفرهای روی در دوران ریاست انجمن به کشورهای مختلف، او را علاقه‌مند کرده بود تا از طریق انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تحولات کتابخانه‌های آمریکا را در دهه‌های اخیر بررسی کند و روش‌های رایج کتابداری و اطلاع‌رسانی را به بوتة نقد بگذارد. خاطرات کتابداران از به‌کارگیری راهکارهای خلاقانه در حرفه‌شان، سیر تحولات کتابداری را به تصویر می‌کشد.

فصل نخست با عنوان «کتابدار شدن»، بر روی خاطرات راویان از مدارس و کالج‌های کتابداری متمرکز است. شماری از کتابداران از کودکی و نوجوانی با کتاب انس و الفت داشتند و به کار در کتابخانه علاقه‌مند بودند، در مقابل تعدادی از آنها به‌طور تصادفی تحصیل در این رشته را آغاز کرده بودند. فصل دوم «کلیشه‌ها در کتابداری» نام دارد و به بررسی تصویرهای رایج از کتابداران، هم در بین عموم مردم و هم در میان حرفه‌مندان آن می‌پردازد. به تعبیر مؤلف، مصاحبه‌شوندگان با بیان خاطرات خود از کلیشه‌ها، تجربیات اجتماعی مشترکی را ارائه کردند، بدون آنکه متوجه باشند که در حال تعمیم دادن آن هستند.

در فصل سوم با عنوان «کار با فناوری‌ها»، خاطرات کتابداران از مواجهه با تکنولوژی‌های نوظهور تحلیل شده است. آنها در مورد ویژگی رایانه‌های اولیه، پایگاه‌های ‌اطلاعاتی برخط، به‌کارگیری میکروفیلم و … صحبت کردند. آنان اذعان داشتند که به‌رغم نگرانی از کاربرد روش‌های نوین، رواج استفاده از این ابزارها، توانایی آنها را برای خدمت به مراجعان بهبود بخشید. فصل چهارم «پشیمانی از کتابدار بودن» نام دارد و به طرح مسائلی می‌پردازد که کتابداران در دوران فعالیت حرفه‌ای با آن دست ‌به گریبان بوده‌اند. از جملة این مشکلات می‌توان به تبعیض جنسیتی، دستمزد پایین نسبت به سایر مشاغل، برخورد با کلیشه‌های رایج در جامعه نسبت به حرفة کتابداری، و کار با مدیران غیرکتابدار اشاره کرد.

فصل پنجم با عنوان «خدمت به مردم»، خاطرات خوشایند از کتابدار بودن را به تصویر کشیده است. بسیاری از روش‌هایی که راویان برای خدمت شایسته‌تر در پیش گرفته بودند، منحصر به فرد است و برای خوانندگان آموزنده خواهد بود. فصل ششم «حافظة جمعی کتابداری» نام دارد و در واقع فرآیند تحلیل کیفی نویسنده از داده‌های حاصل از مصاحبه را تکمیل می‌کند. او ضمن مرور فصل‌های پیشین، بر روی برخی از مباحث تأکیدی ویژه دارد. همچنین طرح‌های پیشنهادی برای مصاحبه در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی را مطرح می‌کند.

مؤلف در پایان، مباحث روش‌شناسی تاریخ شفاهی را به‌ویژه در زمینة مصاحبه با کتابداران،‌ به‌عنوان پیوست درج کرده است. این پیوست راهنمای عملی علاقه‌مندانی است که به تازگی پای در راه پژوهش تاریخ شفاهی گذاشته‌اند و بی‌تردید برای آنان مفید خواهد بود.


[1] Capturing our stories: An oral history of librarianship in transition

[2] Aroo  A. Smith

[3] American Library Association (ALA)

[4] National oral history program for retired librarians

[5] Loriene Roy

نظرات بسته شده است

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۳)

«تاریخ شفاهی کتابدارانِ اقلیت و بومی کانادا»

کتاب «کتابدارانِ اقلیت و بومی: تاریخ شفاهی از کانادا»[1] عنوان اثری است که سال ۲۰۱۴ با ویراستاری دِبورا لی[2] و ماها کوماران[3]، از سوی انتشارات رومن[4] در تورنتو چاپ و منتشر شد. این کتاب براساس یک طرح تاریخ شفاهی با همین نام تهیه شده است. لی، کتابدار مرجع کتابخانة‌ ملی کانادا و فرانسوی‌تبار و کوماران، مؤسس انجمن کتابداران اقلیت کانادا و اهل هندوستان است.

کتاب، علاوه بر مقدمة‌ تفصیلی ویراستاران در باب ضرورت ثبت‌وضبط تجربیات کتابداران اقلیت در شهرهای مختلف کانادا و انتشار داده‌های حاصل از مصاحبه، به‌منظور آشنایی نسل آینده با کتابداران پیش‌کسوت در این حوزه،‌ مشتمل بر هجده فصل است و در هر فصل مصاحبه با یکی از کتابداران مهاجر یا بومی درج شده است. از جمله موضوعات مندرج در کتاب می‌توان این موارد را برشمرد: افق‌های پیشِ روی کتابداران اقلیت، تجربیات کتابداران فیلیپینی، رمز و راز موفقیت کتابداران بومی، خاطرات یک کتابدار چینی در دشت‌های کانادا، کارکنان هندی کتابخانه‌های عمومی تورنتو، درس‌هایی از کتابداران اقلیت، خاطرات کتابداران اقلیت در کتابخانة ملی کانادا، چالش‌های کتابداران بومی در مراکز اطلاع‌رسانی، و تنوع نژادی در کتابخانه‌های کانادا.

مصاحبه‌شوندگان از عشق به کتاب و کتابخانه سخن گفته‌اند و کتاب، مملو از خاطرات بکر از تثبیت جایگاه مهاجران در جامعة کانادا، به‌عنوان کتابدار و اطلاع‌رسان است. محیط کتابخانه در این اثر به‌عنوان «جایی برای با هم بودن با فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف» معرفی شده است، اینکه اقوام مختلف می‌توانند در کتابخانه فعال باشند و به گروه‌های اجتماعی خدمت کنند. کتابداران اقلیت که در کشوری خارج از کانادا متولد شده‌اند، از عشق به این کشور،‌ در عین پایبندی به سنت‌های سرزمین مادری‌شان سخن گفته‌اند. کتابداران امیدوارند تجربیات شخصی آنها به تجربة‌ جمعی نزدیک شود و به انتشار تاریخ کتابداران اقلیت و بومی در کانادا بینجامد. همچنین معتقدند محتوای روایت‌ها به‌عنوان منابع دست اول، دست‌مایة پژوهشگران حوزه‌های روابط نژادی، مطالعات بین‌فرهنگی، جمعیت‌های بومی، و اقلیت‌های قومی خواهد بود و آنان را از روزن این گفت‌وگوها، به شواهد مستندی رهنمون می‌سازد. لی و کوماران که در زمرة تاریخ‌شفاهی‌نگاران برجسته به شمار می‌روند، بر این باورند که مطالعة‌ این مصاحبه‌ها نه‌تنها برای کتابداران، بلکه برای مدیران کتابخانه‌ها و اعضای هیئت‌علمی گروه‌های کتابداری دانشگاه‌ها و کالج‌ها در سراسر جهان مفید خواهد بود. همچنین خواندن این اثر را به تمام کتابداران و اطلاع‌رسانان در اقصی نقاط دنیا، به‌خصوص به کتابداران کشورهای مهاجرپذیر توصیه می‌کنند؛ اینکه ضمن تعلق خاطر به سرزمین مادری و حفظ آداب‌ورسوم آن، به جامعة جدید عشق بورزند و زندگی در کنار اقوام و گروه‌های مختلف را تجربه کنند و در ایجاد جامعه‌ای آرمانی بکوشن


[1] Aboriginal and Visible Minority Librarians: Oral History from Canada

[2] Deborah Lee

[3] Mahalakshmi Kumaran

[4] Rowman

نظرات بسته شده است

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۲)

«تاریخ شفاهی کتابداری، کتابخانة‌ ملی انگلستان»

تأسیس کتابخانة بریتانیا[1] (کتابخانة‌ ملی انگلستان)، به سال ۱۹۶۹ بازمی‌گردد، زمانی‌که گزارش کمیتة کتابخانه‌های ملی توسط لرد دینتون[2] ارائه شد. در ۱۹۷۲ قانون کتابخانة‌ بریتانیا در مجلس انگلستان تصویب شد و این کتابخانه از ادغام بخش‌هایی از کتابخانة‌ موزة‌ بریتانیا، کتابخانة‌ مرجع ملی علوم و اختراعات[3]، کتابخانة‌ مرکزی ملی[4] و کتابخانة امانی ملی علوم و فناوری[5] تشکیل شد. در ۱۹۷۴ سازمان کتابشناسی ملی بریتانیا و ادارة اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به کتابخانة‌ ملی انگلستان پیوستند و ساختمان جدید کتابخانه در ۱۹۹۸ در لندن گشایش یافت. در حال حاضر منابع متعددی اعم از کتاب‌ها، نشریات، نسخ خطی، اسناد و … بر روی وبگاه[6] کتابخانه جانمایی ‌شده و در دسترس پژوهشگران در سراسر دنیاست. آرشیو صدا، یکی از مجموعه‌های ویژة کتابخانه و مشتمل بر منابع مضبوط درزمینة‌ تاریخ و آثار موسیقی از قرن شانزدهم میلادی تاکنون، تاریخ شفاهی ملل و صدای حیات وحش است.[7] 

مجموعة تاریخ شفاهی کتابخانة ملی انگلستان از تنوع موضوعی خاصی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تاریخ شفاهی بهداشت، فرهنگ عامه، آموزش، کتابداری، موزه، آرشیو، صنعت، مشاغل خانگی و مهاجرت اشاره کرد. مصاحبه با کتابداران در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، از سال ۱۹۷۴ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی طیف گسترده‌ای از مباحث را شامل می‌شود و در برگیرندة‌ مصاحبه با کارکنان کتابخانة بریتانیا، کتابداران کتابخانه‌های عمومی، اطلاع‌رسانان کتابخانه‌های دانشگاهی و اعضای هیئت‌علمی گروه‌های کتابداری در دانشگاه‌ها و کالج‌های انگلستان، ولز، اسکاتلند و ایرلند است.

کتابخانة‌ بریتانیا تعاملی سازنده با انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[8] دارد. این انجمن، استانداردسازی روندِ فعالیت‌ها و فراهم‌آوری بستر به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌ها در این حوزه را به منزلة‌ هدف اصلی فعالیت‌هایش مدِ نظر قرار داده است. بسیاری از کتابداران کتابخانة ملی انگلستان از اعضای فعال انجمن تاریخ شفاهی هستند. لذا طرح‌های تاریخ شفاهی در این کتابخانه، با مدیریت و همکاری مستمر با انجمن به سرانجام می‌رسد. روزآمدی کتابخانه در سطحی است که با شروع همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، «راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور»[9] با همکاری انجمن تهیه و بر روی وبگاه کتابخانة ملی انگلستان جانمایی شد. مطالعة این راهنمای کاربردی به دلیل جامعیت و همه‌جانبه‌نگری آن، از سوی انجمن‌های تاریخ شفاهی آمریکا، کانادا و استرالیا به تاریخ‌شفاهی‌نگاران توصیه شده است.[10]

خروجی‌های فرآیند تاریخ شفاهی، به‌طور مشترک از سوی بخش تاریخ شفاهی کتابخانة‌ بریتانیا و گروه تاریخ اجتماعی این کتابخانه ساماندهی می‌شود. فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیری مصاحبه‌ها نیز مطابق با استانداردهای سایر منابع صورت می‌پذیرد. منابع حاصل از مصاحبه‌ها براساس فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانه که به تایید مصاحبه‌شوندگان رسیده است، به‌صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین شماری از مصاحبه‌ها به‌صورت کتاب یا مقاله منتشر می‌شود. در ضمن محتوای منابع، به‌عنوان دست‌مایة‌ مستندسازان، به‌منظور ساخت مستندِ پرتره از راویان به‌کار گرفته می‌شود. شماری از این فیلم‌های مستند، موفق به دریافت جوایز بین‌المللی شده‌اند.

دستنامة تاریخ شفاهی کتابخانة ‌بریتانیا که به تمام ابعاد این روش پژوهشی از ابتدا تا انتها پرداخته، مراحل اجرای فرآیند تاریخ شفاهی را از جلسة‌ پیش‌مصاحبه تا مصاحبه، پیاده‌سازی، فهرست‌نویسی و انتشار در بر می‌گیرد. این دستنامه به‌طور مرتب در جلسات مشترک بین کارشناسان تاریخ شفاهی کتابخانه و اعضای انجمن روزآمد شده و ویرایش‌های جدید آن پس از انتشار، در اختیار تاریخ‌شفاهی‌نگاران قرار می‌گیرد. بی‌تردید این دستنامة کاربردی، الهام‌بخش کتابداران در جوامع مختلف، به‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی یا تاریخ شفاهی کتابداران در کشورشان خواهد بود.


[1] British Library

[2] Lord Dinton

[3] National Reference library of Science and Inventions

[4] National Central Library

[5] National Lending library for Science and Technology

[6] https://www.bl.uk/collection

[7]  اکبرزاده کرد مهینی، علی (۱۳۸۵). کتابخانة‌ بریتانیا. در دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، جلد دوم. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران.

[8] Oral History Society (OHS)

[9] Advice on remote Oral History interviewing during the covid-19 pandemic

[10]  این راهنما مدتی پس از انتشار،‌ در اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط نگارنده ترجمه و منتشر شد.

نظرات بسته شده است

بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی (۱)

«تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی»

رشتة کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی[1]، با ماهیت میان‌رشته‌ای، به‌منظور یافتن راه‌حل‌هایی برای رفع مسائل کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی علوم پزشکی و بهداشتی، کاربرد گستردة فناوری اطلاعات درزمینه‌های پزشکی، و تربیت متخصصانِ این حوزه، شکل گرفته است. علاوه‌بر کتابخانة ملی پزشکی آمریکا[2] که نقش بسیار مهمی در ایجاد تحول و توسعة خدمات کتابداری پزشکی در جهان ایفا کرد، تشکیل انجمن کتابداری پزشکی نیز به رشد کمی و کیفی این رشته کمک شایان توجهی کرد.

انجمن کتابداری پزشکی آمریکا[3]، به‌عنوان انجمن کتابداران پزشکی، سال ۱۸۹۸ توسط چهار کتابدار و چهار پزشک در دفتر مجلة پزشکی فیلادلفیا[4] تشکیل شد. این انجمن که منحصراً برای اهداف علمی و آموزشی سازماندهی شده است، برنامه‌های متنوعی را در راستای خدمت به نیاز متخصصان اطلاع‌رسانی پزشکی ارائه می‌کند. انجمن کتابداری پزشکی با بیش از ۱۱۰۰ مؤسسه و ۳۶۰۰ عضو (در پنج سطحِ عضویت)،‌ توسط اعضای هیئت‌مدیره اداره می‌شود. ۲۳ بخش فعال در انجمن، نمایانگر گسترة موضوعات تخصصی در حوزة کتابداری پزشکی است. گروه‌های علاقه‌مندی‌های[5] ویژه نیز با هدف به‌اشتراک‌گذاری علایق اعضاء با یکدیگر، به موازات بخش‌های اصلی به فعالیت ادامه می‌دهند. نشریة انجمن کتابداری پزشکی، بولتن انجمن و خبرنامة‌ ماهانه، از جمله انتشارات انجمن است.

طرح تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی[6] از سال ۱۹۷۷، به پیشنهاد یکی از اعضای هیئت‌مدیره به نام آنا کِرکر[7]، با هدف تبیین تاریخ کتابداری علوم بهداشت و سلامت از دیدگاه اعضای قدیمی و فعالان این حوزه به اجرا درآمد و انجام مصاحبه درزمینة‌ موضوعات مرتبط با این طرح، همچنان ادامه دارد. در این طرح علاوه‌بر مصاحبه با کتابداران پیش‌کسوت، با سه گروه از متخصصان کتابداری پزشکی و سلامت به شرح زیر مصاحبة تاریخ شفاهی انجام شده است:

  • کتابداران کتابخانه‌های دانشکده‌های پزشکی جنوب آمریکا؛
  • اطلاع‌رسانان بخش سرطان در کتابخانه‌های آمریکا؛
  • کتابداران کتابخانه‌های دانشکده‌های دامپزشکی.

انجمن کتابداران پزشکی درصدد است تا در آینده، با گروه‌های دیگری نیز مصاحبه انجام دهد. این انجمن مصاحبه‌ها را مطابق با رهنمودهای انجمن تاریخ شفاهی آمریکا به انجام رسانده است. نکات زیر درزمینة مصاحبه‌های انجمن قابل‌ذکر است:

  • جلسات مصاحبه در مکانی که مصاحبه‌شونده تمایل داشته باشد، برگزار می‌شود.
  • محدودیتی درزمینة تعداد جلسات مصاحبه وجود ندارد و از یک تا چندین جلسه را شامل می‌شود.
  • مصاحبه‌کنندگان، گفتارنویسان، تصویربرداران و همکاران طرح، دوره‌های آموزشی را در انجمن تاریخ شفاهی آمریکا و زیر نظر تاریخ‌شفاهی‌نگاران متخصص گذرانده‌اند.
  • از فایل‌های صوتی مصاحبه‌ها نسخه‌های پشتیبان تهیه می‌شود.
  • اصل مصاحبه‌ها در انجمن کتابداری پزشکی حفظ و نگه‌داری می‌شود و نسخه‌های کپی به کتابخانة ملی پزشکی ارسال می‌گردد.
  • بر تکمیل فرم رضایت انجام مصاحبه و توافقنامة ‌آگاهانه بهره‌برداری از مصاحبه‌ها توسط مصاحبه‌شوندگان تأکید شده است.
  • اطلاعات کتابشناسی مصاحبه‌ها در قالب فهرست‌های توصیفی و تحلیلی، در وبگاه انجمن درج شده است.
  • انتشار مصاحبه به هر شکل، براساس فرم‌های بهره‌برداری از مصاحبه‌ها صورت می‌پذیرد و متن مصاحبه پیش از هر اقدامی، به‌منظور بررسی و تایید برای راوی ارسال می‌گردد.
  • اگر مصاحبه‌شونده بخش مربوط به انتشار آنلاین را تایید کرده باشد، متن مصاحبه بر روی وبگاه انجمن منتشر می‌شود.
  • شماری از مصاحبه‌ها با کسب اجازه از مصاحبه‌شوندگان، به‌صورت کتاب یا مقاله، به شکل کاغذی منتشر می‌شود.
  • اگر مصاحبه‌شونده کل مصاحبه یا بخش‌هایی از آن را برای استفاده به هر شکل ممنوع کرده باشد، مصاحبه مهر و موم شده و در آرشیو انجمن نگهداری می‌شود.
  • در ابتدای مصاحبه‌های منتشرشده، شرح زندگینامة‌ راوی و بخش‌های منتخب مصاحبه جانمایی می‌شود.
  • ویراستاری خاصِ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در متون اِعمال می‌شود، ولی حالت گفتاری متن حفظ می‌گردد.
  • دستنامة تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی[8]، سال ۱۹۷۸ به‌صورت کتاب از سوی انتشارات انجمن چاپ شد و آخرین ویراست آن سال ۲۰۱۷ منتشر گردید.

در مجموع می‌توان این‌طور بیان کرد که فرآیند پژوهش تاریخ شفاهی در انجمن کتابداری پزشکی آمریکا، به دلیل جامعیت و توجه به همة‌ نکات علمی و فنی تاریخ شفاهی در مراحل مختلف آن (پیش از مصاحبه، در حین مصاحبه و پس از مصاحبه)، می‌تواند به‌عنوان الگو برای سایر طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی مدِ نظر قرار گیرد. تعدادی از انجمن‌های علمی در آمریکا نیز اظهار علاقه کرده‌اند که از روش اجراشده در این انجمن، به‌منظور گردآوری داده‌های تاریخ شفاهی، بیاموزند و دستنامة‌ تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی را به‌عنوان مبنای کارشان قرار دهند.       


[1] Medical Library and Information Science

[2] National Library Medical (NLA)

[3] Medical Library Association (MLA)

[4] Philadelphia Medical Journal

[5] Special Interest Groups (SIG)

[6] MLA : Publications : MLA Oral Histories (mlanet.org)

[7] Ann Kerker

[8] The Medical Library Association Oral History Project Manual

نظرات بسته شده است