دسته: بررسی طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی

«تاریخ شفاهی کتابداری، کتابخانة‌ ملی انگلستان»

تأسیس کتابخانة بریتانیا[1] (کتابخانة‌ ملی انگلستان)، به سال ۱۹۶۹ بازمی‌گردد، زمانی‌که گزارش کمیتة کتابخانه‌های ملی توسط لرد دینتون[2] ارائه شد. در ۱۹۷۲ قانون کتابخانة‌ بریتانیا در مجلس انگلستان تصویب شد و این کتابخانه از ادغام بخش‌هایی از کتابخانة‌ موزة‌ بریتانیا، کتابخانة‌ مرجع ملی علوم و اختراعات[3]، کتابخانة‌ مرکزی ملی[4] و کتابخانة امانی ملی علوم و فناوری[5] تشکیل شد. در ۱۹۷۴ سازمان کتابشناسی ملی بریتانیا و ادارة اطلاع‌رسانی علوم و فناوری به کتابخانة‌ ملی انگلستان پیوستند و ساختمان جدید کتابخانه در ۱۹۹۸ در لندن گشایش یافت. در حال حاضر منابع متعددی اعم از کتاب‌ها، نشریات، نسخ خطی، اسناد و … بر روی وبگاه^[6] کتابخانه جانمایی ‌شده و در دسترس پژوهشگران در سراسر دنیاست. آرشیو صدا، یکی از مجموعه‌های ویژة کتابخانه و مشتمل بر منابع مضبوط درزمینة‌ تاریخ و آثار موسیقی از قرن شانزدهم میلادی تاکنون، تاریخ شفاهی ملل و صدای حیات وحش است.[7] 

مجموعة تاریخ شفاهی کتابخانة ملی انگلستان از تنوع موضوعی خاصی برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تاریخ شفاهی بهداشت، فرهنگ عامه، آموزش، کتابداری، موزه، آرشیو، صنعت، مشاغل خانگی و مهاجرت اشاره کرد. مصاحبه با کتابداران در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی، از سال ۱۹۷۴ آغاز شد و همچنان ادامه دارد. طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی طیف گسترده‌ای از مباحث را شامل می‌شود و در برگیرندة‌ مصاحبه با کارکنان کتابخانة بریتانیا، کتابداران کتابخانه‌های عمومی، اطلاع‌رسانان کتابخانه‌های دانشگاهی و اعضای هیئت‌علمی گروه‌های کتابداری در دانشگاه‌ها و کالج‌های انگلستان، ولز، اسکاتلند و ایرلند است.

کتابخانة‌ بریتانیا تعاملی سازنده با انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[8] دارد. این انجمن، استانداردسازی روندِ فعالیت‌ها و فراهم‌آوری بستر به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌ها در این حوزه را به منزلة‌ هدف اصلی فعالیت‌هایش مدِ نظر قرار داده است. بسیاری از کتابداران کتابخانة ملی انگلستان از اعضای فعال انجمن تاریخ شفاهی هستند. لذا طرح‌های تاریخ شفاهی در این کتابخانه، با مدیریت و همکاری مستمر با انجمن به سرانجام می‌رسد. روزآمدی کتابخانه در سطحی است که با شروع همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، «راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور»[9] با همکاری انجمن تهیه و بر روی وبگاه کتابخانة ملی انگلستان جانمایی شد. مطالعة این راهنمای کاربردی به دلیل جامعیت و همه‌جانبه‌نگری آن، از سوی انجمن‌های تاریخ شفاهی آمریکا، کانادا و استرالیا به تاریخ‌شفاهی‌نگاران توصیه شده است.[10]

خروجی‌های فرآیند تاریخ شفاهی، به‌طور مشترک از سوی بخش تاریخ شفاهی کتابخانة‌ بریتانیا و گروه تاریخ اجتماعی این کتابخانه ساماندهی می‌شود. فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیری مصاحبه‌ها نیز مطابق با استانداردهای سایر منابع صورت می‌پذیرد. منابع حاصل از مصاحبه‌ها براساس فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانه که به تایید مصاحبه‌شوندگان رسیده است، به‌صورت آنلاین در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین شماری از مصاحبه‌ها به‌صورت کتاب یا مقاله منتشر می‌شود. در ضمن محتوای منابع، به‌عنوان دست‌مایة‌ مستندسازان، به‌منظور ساخت مستندِ پرتره از راویان به‌کار گرفته می‌شود. شماری از این فیلم‌های مستند، موفق به دریافت جوایز بین‌المللی شده‌اند.

دستنامة تاریخ شفاهی کتابخانة ‌بریتانیا که به تمام ابعاد این روش پژوهشی از ابتدا تا انتها پرداخته، مراحل اجرای فرآیند تاریخ شفاهی را از جلسة‌ پیش‌مصاحبه تا مصاحبه، پیاده‌سازی، فهرست‌نویسی و انتشار در بر می‌گیرد. این دستنامه به‌طور مرتب در جلسات مشترک بین کارشناسان تاریخ شفاهی کتابخانه و اعضای انجمن روزآمد شده و ویرایش‌های جدید آن پس از انتشار، در اختیار تاریخ‌شفاهی‌نگاران قرار می‌گیرد. بی‌تردید این دستنامة کاربردی، الهام‌بخش کتابداران در جوامع مختلف، به‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی یا تاریخ شفاهی کتابداران در کشورشان خواهد بود.

---

[1] British Library

[2] Lord Dinton

[3] National Reference library of Science and Inventions

[4] National Central Library

[5] National Lending library for Science and Technology

[6] https://www.bl.uk/collection

[7]  اکبرزاده کرد مهینی، علی (۱۳۸۵). کتابخانة‌ بریتانیا. در دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، جلد دوم. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران.

[8] Oral History Society (OHS)

[9] Advice on remote Oral History interviewing during the covid-19 pandemic

[10]  این راهنما مدتی پس از انتشار،‌ در اردیبهشت ۱۳۹۹ توسط نگارنده ترجمه و منتشر شد.

نظرات بسته شده است

«تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی»

رشتة کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی[1]، با ماهیت میان‌رشته‌ای، به‌منظور یافتن راه‌حل‌هایی برای رفع مسائل کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی علوم پزشکی و بهداشتی، کاربرد گستردة فناوری اطلاعات درزمینه‌های پزشکی، و تربیت متخصصانِ این حوزه، شکل گرفته است. علاوه‌بر کتابخانة ملی پزشکی آمریکا[2] که نقش بسیار مهمی در ایجاد تحول و توسعة خدمات کتابداری پزشکی در جهان ایفا کرد، تشکیل انجمن کتابداری پزشکی نیز به رشد کمی و کیفی این رشته کمک شایان توجهی کرد.

انجمن کتابداری پزشکی آمریکا[3]، به‌عنوان انجمن کتابداران پزشکی، سال ۱۸۹۸ توسط چهار کتابدار و چهار پزشک در دفتر مجلة پزشکی فیلادلفیا[4] تشکیل شد. این انجمن که منحصراً برای اهداف علمی و آموزشی سازماندهی شده است، برنامه‌های متنوعی را در راستای خدمت به نیاز متخصصان اطلاع‌رسانی پزشکی ارائه می‌کند. انجمن کتابداری پزشکی با بیش از ۱۱۰۰ مؤسسه و ۳۶۰۰ عضو (در پنج سطحِ عضویت)،‌ توسط اعضای هیئت‌مدیره اداره می‌شود. ۲۳ بخش فعال در انجمن، نمایانگر گسترة موضوعات تخصصی در حوزة کتابداری پزشکی است. گروه‌های علاقه‌مندی‌های[5] ویژه نیز با هدف به‌اشتراک‌گذاری علایق اعضاء با یکدیگر، به موازات بخش‌های اصلی به فعالیت ادامه می‌دهند. نشریة انجمن کتابداری پزشکی، بولتن انجمن و خبرنامة‌ ماهانه، از جمله انتشارات انجمن است.

طرح تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی^[6] از سال ۱۹۷۷، به پیشنهاد یکی از اعضای هیئت‌مدیره به نام آنا کِرکر[7]، با هدف تبیین تاریخ کتابداری علوم بهداشت و سلامت از دیدگاه اعضای قدیمی و فعالان این حوزه به اجرا درآمد و انجام مصاحبه درزمینة‌ موضوعات مرتبط با این طرح، همچنان ادامه دارد. در این طرح علاوه‌بر مصاحبه با کتابداران پیش‌کسوت، با سه گروه از متخصصان کتابداری پزشکی و سلامت به شرح زیر مصاحبة تاریخ شفاهی انجام شده است:

• کتابداران کتابخانه‌های دانشکده‌های پزشکی جنوب آمریکا؛
• اطلاع‌رسانان بخش سرطان در کتابخانه‌های آمریکا؛
• کتابداران کتابخانه‌های دانشکده‌های دامپزشکی.

انجمن کتابداران پزشکی درصدد است تا در آینده، با گروه‌های دیگری نیز مصاحبه انجام دهد. این انجمن مصاحبه‌ها را مطابق با رهنمودهای انجمن تاریخ شفاهی آمریکا به انجام رسانده است. نکات زیر درزمینة مصاحبه‌های انجمن قابل‌ذکر است:

• جلسات مصاحبه در مکانی که مصاحبه‌شونده تمایل داشته باشد، برگزار می‌شود.
• محدودیتی درزمینة تعداد جلسات مصاحبه وجود ندارد و از یک تا چندین جلسه را شامل می‌شود.
• مصاحبه‌کنندگان، گفتارنویسان، تصویربرداران و همکاران طرح، دوره‌های آموزشی را در انجمن تاریخ شفاهی آمریکا و زیر نظر تاریخ‌شفاهی‌نگاران متخصص گذرانده‌اند.
• از فایل‌های صوتی مصاحبه‌ها نسخه‌های پشتیبان تهیه می‌شود.
• اصل مصاحبه‌ها در انجمن کتابداری پزشکی حفظ و نگه‌داری می‌شود و نسخه‌های کپی به کتابخانة ملی پزشکی ارسال می‌گردد.
• بر تکمیل فرم رضایت انجام مصاحبه و توافقنامة ‌آگاهانه بهره‌برداری از مصاحبه‌ها توسط مصاحبه‌شوندگان تأکید شده است.
• اطلاعات کتابشناسی مصاحبه‌ها در قالب فهرست‌های توصیفی و تحلیلی، در وبگاه انجمن درج شده است.
• انتشار مصاحبه به هر شکل، براساس فرم‌های بهره‌برداری از مصاحبه‌ها صورت می‌پذیرد و متن مصاحبه پیش از هر اقدامی، به‌منظور بررسی و تایید برای راوی ارسال می‌گردد.
• اگر مصاحبه‌شونده بخش مربوط به انتشار آنلاین را تایید کرده باشد، متن مصاحبه بر روی وبگاه انجمن منتشر می‌شود.
• شماری از مصاحبه‌ها با کسب اجازه از مصاحبه‌شوندگان، به‌صورت کتاب یا مقاله، به شکل کاغذی منتشر می‌شود.
• اگر مصاحبه‌شونده کل مصاحبه یا بخش‌هایی از آن را برای استفاده به هر شکل ممنوع کرده باشد، مصاحبه مهر و موم شده و در آرشیو انجمن نگهداری می‌شود.
• در ابتدای مصاحبه‌های منتشرشده، شرح زندگینامة‌ راوی و بخش‌های منتخب مصاحبه جانمایی می‌شود.
• ویراستاری خاصِ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در متون اِعمال می‌شود، ولی حالت گفتاری متن حفظ می‌گردد.
• دستنامة تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی[8]، سال ۱۹۷۸ به‌صورت کتاب از سوی انتشارات انجمن چاپ شد و آخرین ویراست آن سال ۲۰۱۷ منتشر گردید.

در مجموع می‌توان این‌طور بیان کرد که فرآیند پژوهش تاریخ شفاهی در انجمن کتابداری پزشکی آمریکا، به دلیل جامعیت و توجه به همة‌ نکات علمی و فنی تاریخ شفاهی در مراحل مختلف آن (پیش از مصاحبه، در حین مصاحبه و پس از مصاحبه)، می‌تواند به‌عنوان الگو برای سایر طرح‌های تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی مدِ نظر قرار گیرد. تعدادی از انجمن‌های علمی در آمریکا نیز اظهار علاقه کرده‌اند که از روش اجراشده در این انجمن، به‌منظور گردآوری داده‌های تاریخ شفاهی، بیاموزند و دستنامة‌ تاریخ شفاهی انجمن کتابداری پزشکی را به‌عنوان مبنای کارشان قرار دهند.       

---

[1] Medical Library and Information Science

[2] National Library Medical (NLA)

[3] Medical Library Association (MLA)

[4] Philadelphia Medical Journal

[5] Special Interest Groups (SIG)

[6] MLA : Publications : MLA Oral Histories (mlanet.org)

[7] Ann Kerker

[8] The Medical Library Association Oral History Project Manual

نظرات بسته شده است