رفتن به نوشته‌ها

برچسب: دختران قوچان

پیش‌درآمدی نظری بر نقد تاریخ‌نگاری دربارة زنان

کتاب «پیش‌درآمدی نظری بر نقد تاریخ‌نگاری دربارة زنان، با نگاهی به آثار تاریخ‌نگارانه دربارة زنان در ایران»، تألیف سارا موسوی ‌سال ۱۴۰۰ از سوی نشر گل‌آذین در ۳۲۰ صفحه منتشر شد. چارچوب تحلیلی کتاب مبتنی بر مطالعة رویکردهای موجود در تاریخ‌نگاری دربارة زنان ایرانی است و آثاری همچون حکایت دختران قوچان و دشواری‌های نگارش تاریخ زنان به‌عنوان پیشینة پژوهش تجزیه‌وتحلیل شده است.

فصل نخست، «زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش مسئله زنان در ایران» ضمن بررسی مسئله زنان از آغاز عصر نوگرایی تا پایان قاجاریه و زنان در دورة رضاشاه و محمدرضا شاه، به پیدایش تاریخ‌نگاری دربارة زنان و بررسی تاریخ زنان پس‌از انقلاب اختصاص دارد. فصل دوم، «رویکردهای موجود و گفتمان‌های همبسته با آنها در تاریخ‌نگاری زنان» با ارائه الگوی مطلوب از زن ایرانی و تحلیل گفتمان مذهبی سنت‌گرا، روند شکل‌گیری گفتمان مذهبی نوگرا و نیز گفتمان مدرن را موشکافی کرده است. همچنین مباحثی نظیر شرح‌حال‌نگاری زنان برجسته و تاریخ‌نگاری اجتماعی دربارة زنان به تفکیک تشریح شده است. فصل سوم، «نقد رویکردهای سه‌گانه در تاریخ‌‌نگاری دربارة‌ زنان» ضمن مروری بر زمینه‌های شکل‌گیری رویکردهای نوین در تاریخ‌نگاری، مؤلفه‌های مؤثر بر تاریخ‌نگاری دربارة زنان را تفسیر کرده است.

نویسنده بر این موضوع اذعان دارد که در دهه‌های اخیر توجه به تاریخ‌نگاری زنان به‌طور قابل‌توجهی فزونی یافته است. او ضمن مطرح کردن این پرسش که تاریخ‌نگاری دربارة زنان ایرانی بر کدام عقلانیت‌ها استوار است، سعی دارد رویکرد کنونی تاریخ‌نگاری زنان را که از طریق ساختاری شرح‌حال‌نگارانه بنیان گرفته است، به سمت‌وسوی تاریخ‌نگاری مبتنی بر تحلیل جنسیتی که با رهیافتی تبارشناسی به تاریخ می‌نگرد، هدایت کند. او بر این نکته تأکید دارد که، برای اینکه تاریخ‌نگاری دربارة زنان در حاشیة تاریخ‌نگاری اصلی نباشد، باید به فهم نوینی از دانش تاریخ اندیشید تا حاصل کار، دوباره‌نویسی منابع پیشین نباشد که این بار مردان از آن حذف شده‌اند؛ بلکه تاریخ‌نگاری‌ای پدید آید که رو به سوی تغییر دارد و صورت‌بندی جدیدی از مسئله زنان به‌دست می‌دهد.

خارج شدن از نظر

دختران قوچان

«حکایت دختران قوچان: ازیادرفته‌های انقلاب مشروطیت»

کتاب «حکایت دختران قوچان» تألیف افسانه نجم‌آبادی، تاریخ‌نگار و استاد دانشگاه هاروارد، سال ۱۹۹۵م/ ۱۳۷۴ش. در نشر باران در سوئد و انتشارات روشنگران در تهران منتشر شد. این کتاب مشتمل بر دو بخش است: در بخش اول گزارش کامل فروش دختران رعایای قوچان به ترکمانان و ارامنه عشق‌آباد، و به اسارت رفتن زنان باشقانلو در دوران حکمرانی آصف‌الدوله در خراسان، با تکیه بر منابع و اسناد تاریخی مستندسازی شده است. خشم مردم از این واقعة دردناک، به دلیل شرایط سیاسی خاص در زمان وقوع آن، به‌طور گسترده‌ای انعکاس یافت و وجه همدلانه‌اش، آن را از انحصار خراسان بیرون آورد و همدردی با «دختران قوچان» به نمادی برای همراهی با «دختران ایران» بدل شد. بخش دوم با تجزیه‌وتحلیل ابعاد اجتماعی و فرهنگی این واقعه، به تفصیل به این موضوع پرداخته است که چطور این موضوع در حوادث دوران مشروطه گم شد و به سادگی از چشم مورخان پس‌از مشروطه دور ماند؟!

نجم‌آبادی در مسیر تبیین این پژوهش، از یک مورخ به یک منتقد تغییر جایگاه می‌دهد و پرسش‌های او و تلاش برای یافتن پاسخ‌هایی درخور برای موضوعات مرتبط با آن، برآمده از نگاهی زنانه به رخدادی اجتماعی است؛ اینکه حکایت دختران قوچان چه مؤلفه‌هایی داشت که آن را به روایتی قوی بدل کرد و به چه دلیل در میان رخدادهای انقلاب مشروطه اهمیت علّی نیافت؟ نویسنده این‌طور استنباط می‌کند که در فراموشی این رویداد تاریخی، نشانه‌هایی از تاریخ‌نگاری مردمَدار مشاهده می‌شود که ارزش چندانی برای ثبت مسائل زنان قایل نیست. این کتاب ارزشمند در حوزة تاریخ‌نگاری زنان، با بازنگاری ماجرای غم‌بار دختران قوچان، وجه مردانة تاریخ‌نگاری رسمی را به یک سو می‌نهد و با تمرکز بر ابعاد این واقعه، دریچه‌ای نو به شناخت تاریخ ایران می‌گشاید؛ تاریخی که روایتگر ظلم بر آحاد مردم باشد و به عوامل مختلف زمینه‌سازِ انقلاب مشروطه واقع‌گرایانه بنگرد.  

نظرات بسته شده است