امروزه از روشهای متنوعی بهمنظور تدریس تاریخ در دانشگاهها بهره گرفته میشود؛ از روشهای سنتی همانند سخنرانی گرفته، تا رویکردهای نوین بر پایة گفتوگو و پژوهش. هدف تدوین بر مبنای هر یک از این روشها، فارغ از نقاط ضعف و قوتی که دارند، انتقال صحیح دانستههای تاریخی، و هدایت دانشجویان به سمتوسوی نقد و تحلیل دادهها و نشاندن آنان در جایگاه مورخانی بیطرف است.
دکتر فریدون علاء، پزشک متخصص خونشناسی و بنیانگذار سازمان انتقال خون ایران و از اعضای سازمان بهداشت جهانی، پیشاز فراگیری پزشکی، در رشتة تاریخ دانشگاه هاروارد به تحصیل پرداخته بود. او بهعنوان دومین ایرانیِ دانشآموختة این دانشگاه، همچنان مطالعات و تحقیقات تاریخی را در کنار حرفة پزشکی ادامه میدهد، بهویژه درزمینة رخدادهای تاریخیِ مرتبط با فعالیتها و مناصب سیاسی پدرش، مرحوم حسین علاء.
دکتر علاء در مصاحبة تاریخ شفاهی که با عنوان «کیمیاگر جان» منتشر شده، آموزش تاریخ بر مبنای روش گفتمانمحور و مبتنی بر پرسش و پاسخ را در دانشگاه هاروارد تشریح کرده است. در این روش آموزشی که در غرب از پیشینهای دیرین برخوردار است، ابتدا استاد به تشریح کلی مطالب میپرداخت، البته نکاتی را به عمد مجهول باقی میگذاشت، تا بدینطریق ذهن دانشجویان را درگیر و آنها را مجبور به طرح پرسش کند و از شنوندهای غیرفعال به مشارکتکنندهای مشتاق بدل نماید.
به بیان دکتر علاء، ماهیت گفتمانمحور در تدریس تاریخ بستری فراهم میکرد که کلاس درس از محل بازگویی وقایع فاصله میگرفت و به محفلی برای گفتوگوی سازنده میان استاد و دانشجویان تبدیل میشد. در این تبادل دانش، استعداد دانشجویان در استدلال، پرسشگری و نقد منابع تاریخی پرورش مییافت و بهجای حفظ وقایع تاریخی، یاد میگرفتند چگونه روایتها ساخته میشوند و کدام شواهد پشت هر روایت نهفته است. این چندصدایی در کلاس، امکان طرح دیدگاههای متنوع و حتی متعارض را برای دستیابی به فهم عمیق وقایع فراهم میکرد. آنان در جریان پرسش و پاسخهای بازگوشده سر کلاس، توانایی تحلیل انتقادی روایتهای تاریخی را کسب میکردند و برای مشارکت در مباحث اجتماعی و فرهنگی آماده میشدند. در واقع به تاریخ بهعنوان عرصهای برای شناخت گفتوگو و درک تفاوتها مینگریستند. دکتر علاء بر این باور است که تدریس تاریخ در هاروارد با تأکید بر گفتمان، پیشاز آنکه انتقال دانش باشد، تمرینی برای زیستِ دانشگاهیِ مبتنی بر گفتوگو و اندیشة انتقادی به شمار میآید؛ تمرینی که در قالب آن، دانشجویان را در جایگاه تاریخنگارانی پویا و دقیق جای میدهد.
نظرات بسته شده است
