رفتن به نوشته‌ها

برچسب: کتابداری و اطلاع رسانی

استاد پوری سلطانی، اسطورهٔ کتابداری ایران

پوری سلطانی (۱۳۰۶- ۱۳۹۴)، از برجسته‌ترین چهره‌های علمی و فرهنگی روزگارِ ما و از پیشگامان تأثیرگذار در توسعه و آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی بود. او با بیش از پنج‌دهه حضور مستمر، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکوفایی کتابداری نوین در ایران ایفا کرد و با تأسیس مرکز خدمات کتابداری و هدایتِ طرح‌های پژوهشی زیربنایی، در کانون گذر از سنت به تجدد و گذار از کتابداری سنتی به کتابداری جدید قرار گرفت. 

ویژگی‌های شخصیتی استاد سلطانی، درخششی خاص به فعالیت‌های حرفه‌ای‌اش بخشید. او با غمی بزرگ زیست و مهرِ عزیز از دست رفته‌اش را در دل داشت. شصت سال عاشقی، از او انسانی بی‌هماورد ساخت که در هر جایگاهی عاشق بود؛ به حرفه‌اش، در کلاس درس به دانشجویانش و در محل کار به همکارانش. سبک گفتار و نوشتارش روشن، صریح و بی‌پیرایه بود. او کتابداری عملگرا بود و فرهنگ مشارکت و کار گروهی را ارج می‌نهاد و به آموزش نیروی انسانی در همهٔ سطوح اعتقادی راستین داشت. باور او به جامعهٔ مدنی و کار اجتماعی داوطلبانه نیز در سال‌های فعالیتش در انجمن کتابداران ایران بروز یافته بود.

مهربانوی کتابداری ایران در عرصهٔ بین‌المللی یگانه بود و به‌واقع، شناخته‌شده‌ترین کتابدارِ ایرانی بود. او ضمن عضویت در کمیتهٔ نمایه‌سازی و فهرست‌نویسی ایفلا (فدراسیون بین‌المللی مؤسسات و انجمن‌های کتابداری)، در معرفی پیشرفت‌های کتابداری ایران و نیز آشنایی کتابداران ایرانی با تحولات جهانی این رشته کوشید. نام استاد سلطانی در مجامع علمی کتابداری زنده است و به گواه حاضران در ایفلا در سال‌های اخیر، همواره از تلاش‌های او یاد می‌‌شود. آخرین نمونه‌اش، هنگام ارائه مقاله تاریخ شفاهی کتابداریِ ایران در ایفلا ۲۰۲۱، که دبیرکل اسبق ایفلا، از حضور فعال پوری سلطانی به نیکی یاد کرد. 

اسطورهٔ کتابداری ایران،‌ پس از سال‌ها تلاش در راه اعتلای پژوهش‌های کتابداری، سال ۱۳۹۴ دیده از دنیا فرو بست. بختِ کتابداری ایران بلند بود که از نعمتِ حضور بی‌مانند استاد سلطانی، مهربانوی عاشق بهره برد. یادش مانا و سبز باد.

خارج شدن از نظر

بزرگداشت یاد و نام استاد ثریا قزل‌ایاغ (دی ۱۳۲۲- فروردین ۱۳۹۹)

«ما جامعة كتابخوان نخواهیم داشت، مگر اینكه بچه‌‌های كتابخوان داشته باشیم. شما نمی‌‌توانید در دانشگاه به دانشجویی كه تا پیش از آمدن به دانشگاه یك كتاب غیردرسی نخوانده است خدماتی ارائه کنید. استادی هم كه در این چرخه است، حتی اگر خارج از كشور هم‌ درس خوانده باشد و ارزش كتاب را بداند؛ وقتی آمده در چرخة دانشگاهی‌ای كه با یك جزوة چهل پنجاه‌صفحه‌ای هم می‌‌تواند سی سال درس بدهد، عادتش را كنار گذاشته است. بچه‌‌ای كه از مدرسه به دانشگاه می‌‌فرستید، باید جست‌‌وجوگر باشد و از استاد کار بطلبد تا او نتواند با تنبلی، كلاسش را اداره كند. کتابخانه محل خودآموزی است و باید اقشار مختلف جامعه را از طریق کتابخانه‌‌ها کتابخوان کنیم».

دل‌سپرده به کودکان، مصاحبة تاریخ شفاهی با ثریا قزل‌ایاغ. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

خارج شدن از نظر

پنجم دی‌ماه، زادروز استاد ثریا قزل‌ایاغ

«امروزه ادبیات کودک و نوجوان در دنیا در شاخه‌های مختلف گسترش یافته است. در واقع  فقط در حوزة‌ تألیف کتاب یا سرایشِ شعر یا تصویرگری نبوده، بلکه در عرصه‌های پژوهش، تدریس و فعالیت‌های آکادمیک متبلور شده است. وقتی یک برنامه‌سازِ تلویزیون برای بچه‌ها برنامه درست می‌کند، باید بداند که برنامة تلویزیونیِ خاص کودک و نوجوان به چه شکل تهیه می‌شود چون این هم گونه‌ای از ادبیات کودک است. ادبیات کودک و نوجوان تنها لایِ کتاب‌ها نیست، بلکه می‌تواند در رسانه‌های گوناگون هم باشد و به‌صورت نوار کاست، نوار ویدئو، برنامة تلویزیونی، برنامة رادیویی، تئاتر و سینمای کودک و نوجوان نمایان شود. لازمة شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان این است که تحقیق در حوزه‌های وابسته به آن جریان داشته باشد. باید آثارِ جهانی ترجمه شود،‌ بیاید و خوانده شود. همین‌طور لازم است به تربیت نیروهای انسانی به‌منظور نقدِ کتاب‌های کودک و نوجوان در بخش تألیف،‌ ترجمه و تصویر همت گماشت».

دل‌سپرده به کودکان: مصاحبة تاریخ شفاهی با ثریا قزل‌ایاغ. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

خارج شدن از نظر

جایزة کتابدار اجتماعی، مزیّن به نام استاد نوش‌آفرین انصاری

فراخوانِ معرفی کتابدار اجتماعی سال، به نام ستارة فروزان علم و دانش، سرکار خانم نوش‌آفرین انصاری آراسته شده است؛ کتابداری والامقام که تفکر کتاب برای همه در قالبِ کتابداری اجتماعی با نحوة نگرش او به این حوزه، مفهوم یافته است. استاد انصاری در گفته‌ها، نوشته‌ها و طرح‌هایش به تبیین نقش کتابدار پرداخت و او را به پلی میان نوشته و خواننده تشبیه کرد و پیوند راستین میان این دو پدیده را از شاهکارهای حرفه‌ای کتابدار دانست.

جایزة ملی نوش‌آفرین انصاری فرصتی است برای اینکه نسل جوان با معماران کتابداری و اطلاع‌رسانی (علم اطلاعات و دانش‌شناسی) آشنا شوند و بدانند استادان پیشگام از جان مایه گذاشتند تا علمی را که دیرتر از سایر علوم در ایران آغاز شده بود، همگام با تحولات جهانی پیش بردند و به سرمنزل مقصود رساندند. این جایزه به ما یادآوری می‌کند که شکوفایی کتابداری اجتماعی مرهون فروتنی و سخاوتِ کتابدارانة استاد انصاری و همفکران او در مسیر تعالی این حوزه بوده است. بی‌تردید توصیف استادِ استادان از ویژگی‌های یک کتابدار (مندرج در کتاب ستارة فروزان) که آیینة تمام‌نمای شخصیتش است، الهام‌بخش و چراغِ راه کتابداران خواهد بود:

«یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کتابدار این است که نسبت به هیچ چیزی بخیل نیست. کتابدار نه در مالش، نه در جانش، نه در سلامتی‌اش و نه در اطلاعاتی که دارد و می‌تواند به دیگران انتقال دهد، بخل نمی‌ورزد. من هیچ‌وقت باور نمی‌کنم که چیزی را بلدم و کاری را خوب انجام می‌دهم. من احساس می‌کنم که همه‌چیز به دلایلی از من می‌گذرد و من یک راه عبور هستم. من نه شروع‌کننده و نه پایان‌بخش هستم».

خارج شدن از نظر