رفتن به نوشته‌ها

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۰)

«دادِ بی‌داد: نخستین زندانِ زنانِ سیاسی ۱۳۵۰- ۱۳۵۷»

کتاب دادِ بی‌داد به کوشش ویدا حاجبی تبریزی، یکی از مبارزان چپ، براساس مصاحبه با بیش از ۳۵ هم‌بندِ سابق او و چند خانواده زندانی در دو جلد منتشر شده است. جلد اول خاطرات زندانیان زن بین سال‌های ۱۳۵۰- ۱۳۵۴ش. و جلد دوم مصاحبه‌های زنان از سال ۱۳۵۴- ۱۳۵۷ش. را دربر می‌گیرد. جلد اول سال ۲۰۰۳م/ ۱۳۸۳ش. در کُلن، با اسامی کوچک مصاحبه‌شوندگان و بدون ذکر نام خانوادگی آنان منتشر شد، اما چاپ‌های بعدی همین جلد در تهران و جلد دوم، با کسب اجازه از راویان با ذکر نام کامل آن‌ها انتشار یافت.

حاجبی مدتی پس از ورود به بندِ زنانِ سیاسی در زندان اوین در سال ۱۳۵۱ش. تصمیم می‌گیرد ماجراهای داخل زندان را یادداشت و پس از آزادی منتشر کند. به زودی متوجه می‌شود که واقعیت‌های زندان تنها با افشای رفتار زندانبانان و مسئولان زندان آشکار نمی‌شود، بلکه لازم بود زندگی روزمره زنان نیز ثبت گردد تا فضای زندان به روشنی به تصویر کشیده شود. وی پس از آزادی از زندان در سال ۱۳۵۷ش و مدتی پس از خروج از ایران، به دلیل عدم دسترسی به یادداشت‌های زندان، با زندانیان زن مصاحبه انجام داد. محتوای روایت‌ها ازآنِ مصاحبه‌شوندگان و سبک بیان و پرداختِ آن مربوط به نگارنده اثر است.

کتاب دادِ بی‌داد روایتی دستِ اول از نخستین زندانِ زنانِ سیاسی در دهة ۱۳۵۰ش. است. شرح تجربیات زنان با دیدگاه‌های سیاسی متفاوت و بررسی نقش آنان در جامعه سیاسی ایران با رعایت ترتیب زمانی وقایع و ثبت‌وضبط روایت‌هایی که مکمل یکدیگرند، از ویژگی‌های این اثر است. تدوینگر با ارائه تصاویری ملموس از رنج زنان، شیار درد بر چهره‌ها، رد شلاق بر پوست‌ها، پرش گوشه‌ چشم‌های چروک، پلک‌های فروافتاده و … محیط زندانِ زنان را نمایان ساخته است. حاجبی با به‌کارگیری شگردهای داستان‌نویسی، در عین پای‌بندی به اصالت گفته‌ها، خوانندگان را تا انتهای اثر با خود همراه کرده است. دادِ بی‌داد با متن ساده و روان در قامتِ اثری تاریخی و ادبی، چراغ «ادبیات زندان» را که به خاموشی می‌گراید، روشن نگاه داشته است. بی‌تردید دادِ بی‌داد یکی از جدی‌ترین طرح‌های تاریخ شفاهی زنان ایرانی در دوران معاصر است.

منتشر شده در معرفی طرح های تاریخ شفاهی زنان