مقدمه
تاریخشفاهینگاران[1] همیشه طرفدار مصاحبه رو در رو هستند و نسبت به انجام مصاحبه از راه دور، تمایل نشان نمی‌دهند. دستیابی به یک مصاحبه موفق به روش انجام مصاحبه از راه دور، بسیار دشوار است. در این شرایط مصاحبه‌گر نمی‌تواند با مصاحبه‌شونده ارتباط غیرکلامی برقرار کند و حالات و رفتار وی را هنگام نقلِ روایات ارزیابی نماید و عکس‌العمل مناسبی نشان دهد. همچنین بیشتر مصاحبه‌های ضبط‌شده از طریق تلفن یا سرویس‌دهنده‌های وب، از نظر کیفیت صدا در سطح پائینی قرار دارند.[2] این نقصان موجب می‌شود که فایل‌های دیجیتال، قابلیت حفظ و نگه‌داری دائمی در آرشیو را از دست بدهند. همین‌طور پژوهشگران را با مسائلی درزمینه امنیت داده و تائید و نگه‌داری توافقنامه‌های انجام مصاحبه مواجه می‌کند.
بااین‌حال، بیماری همه‌گیرِ کرونا شرایط خاصی را ایجاد کرده است و انجام مصاحبه حضوری، سلامت مصاحبه‌شونده، مصاحبه‌کننده و کل جامعه را به خطر می‌اندازد. انجمن تاریخ شفاهی توصیه می‌کند که انجام مصاحبه‌های حضوری، تا اطلاع ثانوی به تعویق بیفتد. شرایط کنونی منحصربه‌فرد است و درواقع با بیماری‌های همه‌گیرِ دهه‌های پیشین متفاوت است. به تعویق انداختن مصاحبه‌های رو در رو، به این معنا نیست که فعالیت تاریخ شفاهی متوقف شود بلکه اشخاص حقیقی و حقوقی فعال درزمینه اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی می‌توانند از این فرصت به‌منظور پژوهش، تهیه سؤالات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و ایجاد صفحات وب استفاده نمایند.
به‌رغم اولویت نداشتن انجام مصاحبه، گاه ممکن است تاریخشفاهینگاران ناچار باشند فرایند انجام مصاحبه را به اجرا درآورند. در مواردی همانند مساعد نبودن شرایط جسمی مصاحبه‌شونده و اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مرتبط با بیماری‌های همه‌گیر، به تاخیر انداختن مصاحبه صحیح نیست. بنابراین در این شرایط و موقعیت‌های مشابه آن، تنها راه، بهره‌مندی از فناوری انجام مصاحبه از راه دور است.
مصاحبه تاریخ شفاهی از راه دور چه زمانی انجام می‌شود؟
درحالی‌که انجام مصاحبه از راه دور در شرایط کنونی تنها روش ممکن است، اما بهره‌مندی از آن موقت است. بیماری کرونا و تدابیر جهانی در مقابل آن، تا چند ماه یا بیشتر از یک‌سال ادامه خواهد داشت. طرح فاصله‌گذاری اجتماعی در آینده به پایان می‌رسد و متخصصان تاریخ شفاهی می‌توانند مصاحبه‌های حضوری را از سر بگیرند. پژوهشگران می‌توانند از این فرصت استفاده کنند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین با مصاحبه‌شوندگان ارتباط داشته باشند و از سلامتی آنان اطمینان حاصل نمایند. همچنین مصاحبه‌هایی را که پیش‌تر آغاز شده بود، ادامه دهند. اگر به تاخیر انداختن مصاحبه امکان‌پذیر نباشد، چند نکته وجود دارد که لازم است پیش از تصمیم‌گیری نسبت به انجام مصاحبه از راه دور، موردتوجه قرار گیرد:
- فوریت انجام مصاحبه: آیا می‌توان انجام مصاحبه را به آینده موکول کرد؟ اغلب مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در واپسین سال‌های حیات مصاحبه‌شوندگان صورت می‌پذیرد. پس بیماری همه‌گیرِ کنونی، تهدیدی برای افراد مسن و گروه‌های آسیب‌پذیر به‌شمار می‌رود. سؤال مهم این است که انجام مصاحبه تا چه حد فوریت دارد؟ آیا انجام مصاحبه ظرف یک سال آینده ضروری است؟ آیا مصاحبه‌های موجود در آرشیوها می‌توانند جایگزین مصاحبه‌های جدید در موضوعات مشابه بوده و نیاز پژوهشگران را مرتفع نمایند؟
به‌هرحال می‌توان این‌طور توصیه کرد که در حال حاضر، انجام مصاحبه‌هایی با موضوع بیماری کرونا و سایر بیماری‌های عفونی و ویروسی در اولویت قرار دارند و ضروری به‌نظر می‌رسند.
- انواع مصاحبه: کدام یک از انواع مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در حال انجام است؟ مصاحبه از راه دور به‌منظور ضبط دقیق ابعاد مختلف زندگی مصاحبه‌شونده، بسیار دشوار است، اما مصاحبه‌های کوتاه‌تر با تمرکز بر موضوعات محدودتر، امکان‌پذیر است. توجه به این نکته در اولویت‌بندی انجام مصاحبه در طرح‌های بزرگ، حائز اهمیت است و می‌توان براساس آن تصمیم گرفت که انجام کدام مصاحبه‌ها از راه دور ضروری است و کدام مصاحبه‌ها را می‌توان به آینده موکول کرد.
- شرایط مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده: بیماری کرونا مردم جهان را با مشکلات مالی، روانی و دغدغه‌های متعددی مواجه کرده است. ماندن در قرنطینه موجب شده است تا بسیاری از اشخاص، توانایی پرداخت هزینه‌های اجاره مسکن و تأمین مایحتاج اولیه زندگی را از دست بدهند. آنان با نگرانی‌های ناشی از احتمال فوت عزیزانشان دست و پنجه نرم می‌کنند. بنابراین در چنین شرایطی، دعوت به انجام مصاحبه، موجبات ناراحتی مصاحبه‌شونده را فراهم می‌آورد. گاهی هم ممکن است مصاحبه‌شونده این فرصت را پیدا کند که ضمن ادامه روال مصاحبه، تجربیات شرایط کنونی را نیز بیان کند. در این صورت، انجام مصاحبه مفید و موثر خواهد بود.
بنابراین مصاحبه‌گران بایستی اطمینان حاصل نمایند که مصاحبه‌شوندگان از روند کار آگاهی کامل دارند و قادرند رضایت آگاهانه خودشان را برای شرکت در مصاحبه اعلام نمایند و مصاحبه از راه دور، بهترین گزینه است. همچنین متخصصان تاریخ شفاهی توصیه می‌کنند که ادامه مصاحبه‌های پیشین، چالش‌های کمتری را نسبت به آغاز مصاحبه‌های جدید به‌وجود می‌آورد. در ضمن مصاحبه‌گران بایستی وضعیت خودشان را در این دوران در نظر بگیرند. آنان بایستی برای انجام فعالیت‌های پیش و پس از مصاحبه، نظیر پژوهش، طرح سؤال و جمع‌بندی مطالب فرصت کافی داشته باشند. همین‌طور لازم است پرسنل متخصص، پشتیبانی از مصاحبه‌هایی را که از راه دور انجام می‌شود، بر عهده گیرند.
- اهداف مصاحبه: آیا مصاحبه‌هایی که به روش از راه دور انجام می‌شود، قابلیت آرشیو شدن دارند؟ بدیهی است که یکی از بزرگ‌ترین مسائل مصاحبه به این روش، پائین بودن کیفیت فایل‌های ضبط‌شده است که موجب می‌شود افراد پیاده‌ساز با مشکلات متعددی مواجه شوند. همین‌طور احتمال دارد صدا از وضوح پائینی برخوردار باشد یا نرم‌افزارهای ضبط صدا قابلیت سازگاری با تکنولوژی‌های نوین را نداشته باشند. چنانچه مصاحبه‌های تاریخ شفاهی به‌منظور حفظ و نگه‌داری بلندمدت در آرشیو انجام می‌شود، توجه به این نکته در اتخاذ تصمیم نسبت به انجام مصاحبه از راه دور بسیار مهم است. مدیران طرح‌ها بایستی با آرشیویست‌ها مشورت کنند تا مشخص شود که آیا آنها مصاحبه‌های از راه دور را به‌عنوان یک منبع آرشیوی می‌پذیرند یا این مصاحبه‌ها را فاقد استانداردهای لازم می‌دانند. اگر انجام مصاحبه صرفاً به‌منظور اهداف پژوهشی باشد و نگه‌داری آرشیوی از این منابع مدنظر نباشد، مصاحبه از راه دور، گزینه مناسبی خواهد بود.
- مقیاس زمانی طرح[3]: آیا تمدید اختصاص بودجه تأمین‌شده طرح تاریخ شفاهی امکان‌پذیر است؟ توصیه می‌شود پیش از تصمیم‌گیری به‌منظور انجام مصاحبه از راه دور، با سرمایه‌گذار اصلی طرح یا نخستین پدیدآور مشورت شود. بیشتر موسسات اختصاص بودجه طرح‌های تاریخ شفاهی را به حالت تعویق درآورده‌اند و انجمن تاریخ شفاهی انتظار دارد دانشگاه‌ها نیز نسبت به این امر اقدام نمایند.
ناگفته نماند که این تمهیدات بدان معنا نیست که این نهادها بایستی بودجه اضافی تامین کنند، بلکه با توجه به بودجه تأمین‌شده، بازه زمانی اجرای طرح تغییر داده می‌شود. اگر مدیران طرح از کارکنان آموزش‌دیده تحت مدیریت خودشان به‌منظور انجام مصاحبه استفاده می‌کنند، انجام مصاحبه از راه دور، گزینه مناسبی است. اما اگر مصاحبه‌گران به هر دلیلی آموزش‌های لازم را فرا نگرفته‌اند، توصیه می‌شود که از انجام مصاحبه از راه دور پرهیز شود.
۶. تجهیزات فنی: کدام یک از فناوری‌های انجام مصاحبه از راه دور دسترس‌پذیر است؟ در بخش‌های بعدی به تفصیل به گزینه‌های فنی پرداخته خواهد شد اما نکته مهم این است که بایستی استفاده از این تجهیزات فنی برای مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده راحت باشد. اگر طرفین مصاحبه نتوانند به درستی از نرم‌افزارهای ضبط صدا استفاده کنند و با کارکردهای آن آشنا نباشند، انجام مصاحبه از راه دور با مشکلات متعددی روبه‌رو خواهد شد.
[1] Oral historians
[2] Poor audio quality
[3] Project timescales