«تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار»
کتاب «ثبت داستان‌های ما: تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار»[1] تألیف آرو اِی اسمیت[2] (دکترای مطالعات اطلاع‌رسانی)، سال ۲۰۱۷ از سوی انجمن کتابداران آمریکا[3] چاپ و منتشر شده است. این اثر بر اساس برنامة ملی تاریخ شفاهی کتابداران بازنشسته[4] که در فواصل سال‌های ۲۰۰۷- ۲۰۰۹ توسط لوین روی[5]، رئیس وقت انجمن کتابداران آمریکا به اجرا درآمد، تدوین شده است. در این مجموعه محتوای مصاحبه با ۳۵ کتابدار تجزیه‌و تحلیل کیفی شده است. نویسنده به‌جای ارائه متن کامل مصاحبه‌ها، ضمن استخراج موضوعات قابل‌استنباط از گفته‌های راویان، داده‌ها را با بهره‌مندی از روش‌شناسی تاریخ شفاهی تحلیل، و روایت‌های فردی را به تجربه‌های جمعی تبدیل کرده است. تاریخ شفاهی کتابداریِ در حال گذار در سال‌های اخیر در مدارس کتابداری به‌عنوان کتاب درسی آموزش داده می‌شود.
دکتر روی در پیشگفتار کتاب، به دلایل توجه به ثبت خاطرات و گفته‌های کتابداران بازنشسته و اعضای انجمن کتابداران پرداخته است. همچنین در مورد نحوة انتخاب مصاحبه‌شوندگان و مراحل پژوهش تاریخ شفاهی توضیح داده است. سفرهای روی در دوران ریاست انجمن به کشورهای مختلف، او را علاقه‌مند کرده بود تا از طریق انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تحولات کتابخانه‌های آمریکا را در دهه‌های اخیر بررسی کند و روش‌های رایج کتابداری و اطلاع‌رسانی را به بوتة نقد بگذارد. خاطرات کتابداران از به‌کارگیری راهکارهای خلاقانه در حرفه‌شان، سیر تحولات کتابداری را به تصویر می‌کشد.
فصل نخست با عنوان «کتابدار شدن»، بر روی خاطرات راویان از مدارس و کالج‌های کتابداری متمرکز است. شماری از کتابداران از کودکی و نوجوانی با کتاب انس و الفت داشتند و به کار در کتابخانه علاقه‌مند بودند، در مقابل تعدادی از آنها به‌طور تصادفی تحصیل در این رشته را آغاز کرده بودند. فصل دوم «کلیشه‌ها در کتابداری» نام دارد و به بررسی تصویرهای رایج از کتابداران، هم در بین عموم مردم و هم در میان حرفه‌مندان آن می‌پردازد. به تعبیر مؤلف، مصاحبه‌شوندگان با بیان خاطرات خود از کلیشه‌ها، تجربیات اجتماعی مشترکی را ارائه کردند، بدون آنکه متوجه باشند که در حال تعمیم دادن آن هستند.
در فصل سوم با عنوان «کار با فناوری‌ها»، خاطرات کتابداران از مواجهه با تکنولوژی‌های نوظهور تحلیل شده است. آنها در مورد ویژگی رایانه‌های اولیه، پایگاه‌های اطلاعاتی برخط، به‌کارگیری میکروفیلم و … صحبت کردند. آنان اذعان داشتند که به‌رغم نگرانی از کاربرد روش‌های نوین، رواج استفاده از این ابزارها، توانایی آنها را برای خدمت به مراجعان بهبود بخشید. فصل چهارم «پشیمانی از کتابدار بودن» نام دارد و به طرح مسائلی می‌پردازد که کتابداران در دوران فعالیت حرفه‌ای با آن دست به گریبان بوده‌اند. از جملة این مشکلات می‌توان به تبعیض جنسیتی، دستمزد پایین نسبت به سایر مشاغل، برخورد با کلیشه‌های رایج در جامعه نسبت به حرفة کتابداری، و کار با مدیران غیرکتابدار اشاره کرد.
فصل پنجم با عنوان «خدمت به مردم»، خاطرات خوشایند از کتابدار بودن را به تصویر کشیده است. بسیاری از روش‌هایی که راویان برای خدمت شایسته‌تر در پیش گرفته بودند، منحصر به فرد است و برای خوانندگان آموزنده خواهد بود. فصل ششم «حافظة جمعی کتابداری» نام دارد و در واقع فرآیند تحلیل کیفی نویسنده از داده‌های حاصل از مصاحبه را تکمیل می‌کند. او ضمن مرور فصل‌های پیشین، بر روی برخی از مباحث تأکیدی ویژه دارد. همچنین طرح‌های پیشنهادی برای مصاحبه در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی را مطرح می‌کند.
مؤلف در پایان، مباحث روش‌شناسی تاریخ شفاهی را به‌ویژه در زمینة مصاحبه با کتابداران، به‌عنوان پیوست درج کرده است. این پیوست راهنمای عملی علاقه‌مندانی است که به تازگی پای در راه پژوهش تاریخ شفاهی گذاشته‌اند و بی‌تردید برای آنان مفید خواهد بود.
[1] Capturing our stories: An oral history of librarianship in transition
[2] Aroo A. Smith
[3] American Library Association (ALA)
[4] National oral history program for retired librarians
[5] Loriene Roy