رفتن به نوشته‌ها

برچسب: تاریخ مردم

تاریخ مردم، با مروری بر کتاب مسائل فرهنگی در تاریخ شفاهی

کتاب «آنها درک می‌کنند: مسائل فرهنگی در تاریخ شفاهی»، تألیف ویلیام اِشنایدر، انسان‌شناس و مورخ تاریخ کارگری، سال ۲۰۰۴ از سوی انتشارات دانشگاه ایالتی یوتا منتشر شد. مؤلف با سفر به آفریقای جنوبی و آلاسکا، با بومیان سیاه‌پوست و سرخ‌پوست مصاحبه کرده است. این کتاب مستندسازی، بازنمایی، حفظ و تفسیر روایت‌های مردم را در بر می‌گیرد.

اِشنایدر در رویکرد تاریخ از پائین، مقیاس‌های تاریخ را کوچک کرده تا بتواند به تک‌تک افراد و اتفاقات توجه کند. او علاوه‌بر تحلیل روابط اجتماعی و فعالیت‌های روزمرة مردم، به تبیین افکار، باورها و رفتار آنان می‌پردازد. موشکافی روابط خانوادگی و روابط اجتماعیِ بیرون از خانواده نشان داد که مردم عادی عاملیت داشتند و چه‌بسا در تصمیمات، تغییرات و انتصابات ایفای نقش می‌کردند. آنها تحولات تاریخی را مشاهده کرده بودند و به تعبیری همزمان،‌ هم سازنده و هم محصول تاریخ بودند.

نویسنده بر روی حوادث به ظاهر بی‌اهمیت و بی‌نام و نشان تمرکز کرده تا بتواند لایه‌های پنهان جوامع را کشف کند. شنیدن جزئیات وقایع از زبان مصاحبه‌شوندگان کمک کرد تا علل بروز حوادث را دریابد. او مصاحبه‌ها را با بهره‌مندی از منابع مرتبط با زندگی خانواده‌ها، موقعیت‌ها و مناسبات زنان و مردان و نیز با کاوش در فرهنگ‌های مختلف تفسیر کرده است. اِشنایدر بر این باور است که تاریخ شفاهی یکی از روش‌های کارآمد در راستای درک فرهنگ‌های مختلف و رمزگشایی از مسائل مرتبط با آن است. او در جریان مصاحبه در زندگی مردم سهیم می‌شود؛ مردمی که قهرمانان واقعی تاریخ هستند. در ضمن در مصاحبه با این سوژه‌های بی‌صدا، روایت‌های شخصی آنان را به اشتراک می‌گذارد و با سازوکارهای علمی به تجارب جمعی تبدیل می‌کند. این عقلانیتِ جمعی برآمده از داستان‌های راویان، نقش تجربه در شکل‌گیری هویت اجتماع را آشکار می‌سازد. همچنین بر این نکته تأکید دارد که لازم است داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها در قالب گفتمان و اصطلاحات مصاحبه‌شوندگان توصیف و تحلیل شوند تا نتیجة حاصل متأثر از گفتمان مدرن و به عبارتی تحمیل الگوی حال بر گذشته نباشد.

مطالعة این کتاب بارقه‌های روشنی در مسیر ثبت‌وضبط مسائل فرهنگی ملل مختلف از روزن مصاحبه‌های تاریخ شفاهی می‌گشاید.

نظرات بسته شده است

روش‌شناسی ثبت‌ تاریخ شفاهی مردم‌نگارانه، با نگاهی به کتاب تاریخ شفاهی،‌ اجتماع و کار

از زمانی‌که پُل تامپسون برای نخستین‌بار تاریخ شفاهی را به‌عنوان یکی از روش‌های عینیت‌بخشی به تاریخ از پائین به بالا مطرح کرد و بدین‌سان نقشی پیشرو در جنبش بین‌المللی تاریخ شفاهی ایفا کرد، دهه‌ها می‌گذرد. پیروان نظریات او به میان مردم قدم نهادند تا با فهم و تحلیل روایت‌های آنان، به درک عمیق‌تری از نقش گروه‌های انسانی در تاریخ دست یابند. تاریخ شفاهی در جایگاه ابزاری قدرتمند به‌منظور ارزیابی حافظة تاریخی مردم و نحوة تعامل آنها با جامعه، فرآیند گفت‌وگوی گذشته و حال و آینده را تسهیل و شکاف بین نسل‌ها را پُر می‌کند.

کتاب تاریخ شفاهی، اجتماع و کار در غرب آمریکا، یکی از منابع کاربردی در راستای شناخت روش‌شناسی اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌محور به شمار می‌آید. این اثر که مشتمل‌ است بر مجموعه مقالاتی در حوزه‌های نظری و عملی تاریخ شفاهی، گروهی از انسان‌شناسان، متخصصان فرهنگ عامه، مورخان و تاریخ شفاهی‌نگاران را گرد هم آورده که گرانیگاه و رشتة پیوند آنان با یکدیگر، بحث پیرامون روش‌های برقراری ارتباط با مردم و ثبت‌وضبط تاریخ آنان است.

هر فصل با پیش‌زمینه‌ای از پژوهش‌های مرتبط با موضوع همراه است و ضمن تشریح چند و چون اجرای طرح تاریخ شفاهی، مراحل آن را تفسیر و داده‌ها را تفکیک می‌نماید. از تحلیل خاطرات بومیان آمریکا و داستان‌های زنان مهاجر گرفته، تا تاجران هندی و آمریکایی‌های ژاپنی‌تبار، همه و همه بر روایت‌های مردم در شناخت اجتماع و مستندسازی تاریخ کار و کارگری تأکیدی ویژه دارند. مناسبات اجتماعی، تحولات آموزش، شکل‌گیری احزاب و جمعیت‌ها، دلایل مهاجرت، مشاغل، فرهنگ عامه، و بازشناسی هویت شهری از جمله موضوعاتی است که در صدادهی به گروه‌های خاموشِ جامعه در اولویت قرار گرفته است. در برخی موارد یک یا گروهی از جامعة هدف به پژوهش و انجام مصاحبه مبادرت ورزیده‌اند و در شماری دیگر، افرادی خارج از آن جامعه اجرای طرح را عهده‌دار شده‌اند. در اکثر طرح‌ها مصاحبه به دو روش فردی و گروهی به‌طور همزمان صورت پذیرفته تا جزئیات مباحث به‌طور دقیق شناسایی و تبیین شوند.

مطالعة این کتاب چشم‌انداز روشنی را پیشِ روی علاقه‌مندانِ پژوهش‌های میدانی به‌منظور ضبط داستان‌های زندگی مردم می‌گشاید و یاری‌رسان آنها در این مسیر خواهد بود.

خارج شدن از نظر

به‌کارگیری روایت‌های شخصی در علوم اجتماعی و تاریخ

امروزه روایت‌های شخصیِ برآمده از زندگینامه‌های خودنوشت، مصاحبه‌های تاریخ شفاهی و کتاب‌های خاطرات، منابع ارزشمندی در راستای درک روابط میان مردم و اجتماع به شمار می‌آیند. مورخان و پژوهشگران علوم اجتماعی با تحلیل گفته‌های مردم در باب زندگی شخصی و رخدادهای پیرامون آن، زمینة تبدیل آن را به روایت‌های جمعی فراهم می‌آورند. با شکل‌گیری روایت‌های جمعی در بستر تعاملات فردی، برقراری پیوند میان گذشته و آینده میسّر می‌شود و بدین‌شکل، می‌توان داده‌های حاصل از آن را تفسیر و تبیین کرد.

کتاب قصه‌گویی: به‌کارگیری روایت‌های شخصی در علوم اجتماعی و تاریخ تألیف مِری ماینِز، جِنیفر پیرس و باربارا لَس‌لِت، یکی از منابع کاربردی در زمینة اهمیت روایت‌های فردی و تأثیر آن در بازنمایی تجارب جمعی قلمداد می‌شود. نویسندگان این مجموعه، از روایت‌های شخصی مردم به‌عنوان منابع تجربی در تکمیل مطالعاتشان بهره بردند و با رویکرد میان‌رشته‌ای، نقش این روایت‌ها را در بازشناسی جوامع بررسی کردند. در فصول پنج‌گانة کتاب، حول موضوعاتی همچون ذهنیت و روایت‌های فردی، داستان‌های متقاطع (هم‌پوشان)، روایت‌های شخصی در بافت تاریخ، روش‌شناسی بازگویی داستان‌های زندگی، و روایت‌های فردی و برخورد میان‌ذهنی، با نگاهی عمیق تأمل شده است.

علاوه‌بر این، توجه به جامعة‌ پژوهش و مطالعات موردی، از خاطرات کارگران آلمانی گرفته،‌ تا مصاحبه با حقوقدانان فرانسوی و زنان فعال در اتحادیه‌های کارگری انگلستان، تأکیدی است بر اهمیت انعکاس صداهای به حاشیه رانده شده در تاریخ. مؤلفان با تکیه بر روش‌های خلّاقانه در تفسیر روایت‌ها در سطوح خُرد و کلان، بر تأثیر کنش‌های فردی و عوامل انسانی در ساختار جامعه صحه گذاشتند. تحلیل روایت‌ها فراتر از مشارکت در حوزه‌های تجربی، در جهت‌دهی به نظریه‌هایی در باب ارتباط فرد و اجتماع نقشی انکارناپذیر دارند. داستان‌های مردم طیف وسیعی از منابع تاریخی، علمی، اجتماعی و فرهنگی را تولید می‌کنند که صرفاً داده‌های فردی محسوب نمی‌شوند، چون در زمان‌ها و مکان‌های خاصی شکل گرفته‌اند و از این حیث، از شناخت فرد به سمت آگاهی از جامعه پیش می‌روند. روایت‌های فردی پس‌از بیان به هر شکل اعم از خاطرات یا مصاحبه‌ها یا زندگینامه‌ها، دیگر فردی باقی نمی‌مانند، بلکه مرزهای فردیت را درمی‌نوردند و در بطن جامعه معنا پیدا می‌کنند. به چالش کشیدن داستان‌های زندگی، موجبات تحلیل یافته‌ها با نگرش‌های هدفمند را فراهم می‌آورد و نظریه‌های جدیدی را در اختیار عموم قرار می‌دهد.

بی‌تردید مطالعة این پژوهش،‌ راهنمای مورخان و پژوهشگران علوم اجتماعی خواهد بود تا با رویکردهای تبدیل روایت‌های شخصی به جمعی آشنا شوند و روش‌های به‌کارگیری این روایت‌ها را درک کنند.

خارج شدن از نظر

رویکردهای ثبتِ تاریخ مردم از روزن تاریخ شفاهی ایالت تگزاس

امروزه مورخان بر این باورند که خاطرات روزمرة مردم عادی- نه‌فقط مشاهیر و نخبگان- اهمیت تاریخی دارد. مردم در اتفاقات خوب و بد نقش دارند و رخدادهای حول و حوش هر رویدادی را رقم می‌زنند. در واقع می‌توان به تعداد مردمی که در هر دوره زیسته‌اند، میکروفن داشت و نانوشته‌های تاریخ‌ساز آنان را ثبت‌وضبط کرد. طرح‌های تاریخ شفاهی بصیرتی فراهم می‌آورد تا نشان دهد مردم چگونه نظراتشان را در مورد تاریخ سازماندهی می‌کنند و چطور مآخذ و اطلاعات جوامع، بر احساس آنان دربارة رخدادها تأثیر می‌گذارد.

پژوهش در زمینة طرح «تاریخ شفاهی ایالت تگزاس»، به‌عنوان یکی از طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌محور، از سال ۲۰۰۰ میلادی آغاز شد و همچنان ادامه دارد. ویژگی برجستة این طرح که با هدف گردآوری، نگهداری و به ‌اشتراک‌گذاری روایت‌های مردمی و در راستای مستندسازی و انتقال دانش بین‌نسلی دنبال می‌شود، نگاه میان‌رشته‌ای به پژوهش‌های علوم انسانی بر پایة روش پژوهشی تاریخ شفاهی است. برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای این طرح،‌ بر عهدة گروهی از مورخان، جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان است. مورخان در پی مستندسازی گذشته بر مبنای تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها برآمدند؛ جامعه‌شناسان از منظر تاریخ شفاهی به تفسیر مردم از گذشته دست یافتند، و انسان‌شناسان به دلیل علاقه به تمرکز بر صدای مردم در تحقیقاتشان، روش مصاحبه را برگزیدند.

محتوای برآمده از راهنماها و دستورالعمل‌های اجرای این طرح که به‌طور مرتب روزآمد و منتشر می‌شود، بافت و زمینه‌ای را در اختیار تاریخ شفاهی‌نگاران قرار می‌دهد تا بتوانند با مردمی که هیچ‌گاه امکان مکتوب کردن خاطراتشان را نداشتند، ارتباط برقرار کنند و اعتماد آنان را برای انجام مصاحبه جلب نمایند، و از این روزن، همگان را به علم تاریخ به‌طور عام و مردم‌نگاری به‌طور خاص علاقه‌مند کنند. تاریخ شفاهی تگزاس بر مبنای سه محور اصلی تاریخ زندگی، تاریخ موضوعی و تحقیقات خاص استوار است، البته هریک از این محورها زیرمجموعه‌هایی اعم از تاریخ خانواده، دوران کودکی، فعالیت‌های حرفه‌ای و … را شامل می‌شود. هرچه طرح‌های زیرمجموعه‌ای به‌صورت متمرکزتر و محدودتر دنبال شد، گردآوری داده‌های منحصربه‌فرد از میان روایت‌های مصاحبه‌شوندگان با سهولت بیشتری امکان‌پذیر گردید.

در طرح مذکور،‌ مصاحبه‌شوندگان از میان افراد مسن انتخاب می‌شوند و از جوان‌ترها در جایگاه همکار طرح استفاده می‌شود. در ابتدا مصاحبه‌ها در هر زیرمجموعة موضوعی به شکل فردی انجام می‌شود و پس‌از آن به‌منظور رفع ابهامِ شماری از پاسخ‌ها، مصاحبه‌های گروهی شکل می‌گیرد. بی‌تردید توجه به نکات فنیِ فرآیند تاریخ شفاهی از ابتدا تا انتها و بهره‌مندی از تجربه‌های کسب‌شده در مسیر اجرای این طرح، راهگشای علاقه‌مندان به ثبت تاریخ شفاهی مردم‌محور خواهد بود.

خارج شدن از نظر