رفتن به نوشته‌ها

رویکردهای ثبتِ تاریخ مردم از روزن تاریخ شفاهی ایالت تگزاس

امروزه مورخان بر این باورند که خاطرات روزمرة مردم عادی- نه‌فقط مشاهیر و نخبگان- اهمیت تاریخی دارد. مردم در اتفاقات خوب و بد نقش دارند و رخدادهای حول و حوش هر رویدادی را رقم می‌زنند. در واقع می‌توان به تعداد مردمی که در هر دوره زیسته‌اند، میکروفن داشت و نانوشته‌های تاریخ‌ساز آنان را ثبت‌وضبط کرد. طرح‌های تاریخ شفاهی بصیرتی فراهم می‌آورد تا نشان دهد مردم چگونه نظراتشان را در مورد تاریخ سازماندهی می‌کنند و چطور مآخذ و اطلاعات جوامع، بر احساس آنان دربارة رخدادها تأثیر می‌گذارد.

پژوهش در زمینة طرح «تاریخ شفاهی ایالت تگزاس»، به‌عنوان یکی از طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌محور، از سال ۲۰۰۰ میلادی آغاز شد و همچنان ادامه دارد. ویژگی برجستة این طرح که با هدف گردآوری، نگهداری و به ‌اشتراک‌گذاری روایت‌های مردمی و در راستای مستندسازی و انتقال دانش بین‌نسلی دنبال می‌شود، نگاه میان‌رشته‌ای به پژوهش‌های علوم انسانی بر پایة روش پژوهشی تاریخ شفاهی است. برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای این طرح،‌ بر عهدة گروهی از مورخان، جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان است. مورخان در پی مستندسازی گذشته بر مبنای تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها برآمدند؛ جامعه‌شناسان از منظر تاریخ شفاهی به تفسیر مردم از گذشته دست یافتند، و انسان‌شناسان به دلیل علاقه به تمرکز بر صدای مردم در تحقیقاتشان، روش مصاحبه را برگزیدند.

محتوای برآمده از راهنماها و دستورالعمل‌های اجرای این طرح که به‌طور مرتب روزآمد و منتشر می‌شود، بافت و زمینه‌ای را در اختیار تاریخ شفاهی‌نگاران قرار می‌دهد تا بتوانند با مردمی که هیچ‌گاه امکان مکتوب کردن خاطراتشان را نداشتند، ارتباط برقرار کنند و اعتماد آنان را برای انجام مصاحبه جلب نمایند، و از این روزن، همگان را به علم تاریخ به‌طور عام و مردم‌نگاری به‌طور خاص علاقه‌مند کنند. تاریخ شفاهی تگزاس بر مبنای سه محور اصلی تاریخ زندگی، تاریخ موضوعی و تحقیقات خاص استوار است، البته هریک از این محورها زیرمجموعه‌هایی اعم از تاریخ خانواده، دوران کودکی، فعالیت‌های حرفه‌ای و … را شامل می‌شود. هرچه طرح‌های زیرمجموعه‌ای به‌صورت متمرکزتر و محدودتر دنبال شد، گردآوری داده‌های منحصربه‌فرد از میان روایت‌های مصاحبه‌شوندگان با سهولت بیشتری امکان‌پذیر گردید.

در طرح مذکور،‌ مصاحبه‌شوندگان از میان افراد مسن انتخاب می‌شوند و از جوان‌ترها در جایگاه همکار طرح استفاده می‌شود. در ابتدا مصاحبه‌ها در هر زیرمجموعة موضوعی به شکل فردی انجام می‌شود و پس‌از آن به‌منظور رفع ابهامِ شماری از پاسخ‌ها، مصاحبه‌های گروهی شکل می‌گیرد. بی‌تردید توجه به نکات فنیِ فرآیند تاریخ شفاهی از ابتدا تا انتها و بهره‌مندی از تجربه‌های کسب‌شده در مسیر اجرای این طرح، راهگشای علاقه‌مندان به ثبت تاریخ شفاهی مردم‌محور خواهد بود.

منتشر شده در تاریخ شفاهی و تاریخ مردم