رفتن به نوشته‌ها

تاریخ شفاهی مردم‌محور از روزنِ اندیشه‌های پُل تامپسون

امروزه تاریخ شفاهی به ابزاری کارآمد به‌منظور گردآوری حافظة تاریخی مردم و تحلیل تأثیرگذاری اقشار مختلف جامعه بر تحولات تاریخی بدل شده است. تبیین تصویری دقیق از مناسبات اجتماعی، فرهنگ عامه و بازشناسی هویت شهری، تنها شمه‌ای از دستاوردهای صدادهی به گروه‌های خاموش جامعه است. در این میان، پُل تامپسون به‌عنوان یکی از چهره‌های پیشگام در عرصة پژوهش‌های تاریخ شفاهی، در شناخت و اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌نگارانه نقش بسیار مؤثری داشته است. او در زمرة نخستین اشخاصی است که با به‌کارگیری روش تاریخ شفاهی در تحقیقات علوم اجتماعی، محققان را نسبت به جایگاه مردم در تاریخ‌نگاری آگاه کرد.

تامپسون نه‌تنها با ارائه نظراتش از خلال اجرای طرح‌های مختلف از جمله «زندگی خانوادگی و تجربة کاری»، «بازسازی جامعة بریتانیا» و «داستان‌های زندگی» روش‌های ثبت‌وضبط تاریخ مردم را تحلیل و به‌عنوان الگو ارائه کرده است؛ بلکه با انتشار مقالات و کتاب‌هایی نظیر «صدای گذشته»، «تاریخ شفاهی و جامعه» و «زندگی و کار»، دیدگاه‌های تخصصی‌اش را پیرامون مراحل شکل‌گیری و شکوفایی این نحله از تاریخ‌نگاری شرح‌وبسط داده است. او بر این باور است که تأکید بر روایت‌های شخصی و تجربیات افراد عادی، ضمن اینکه تاریخ را از انحصار نخبگان و روایت‌های رسمی خارج می‌کند، درک بهتری از زندگی روزمره، تلفیق فرهنگ‌ها و تحولات اجتماعی در دوران معاصر فراهم می‌آورد. انتشار تجربیات روزمرة طبقة کارگر که با جدیت از سوی او دنبال می‌شود، دستمایه‌ای برای پژوهشگران علوم اجتماعی به‌منظور اصلاح ساختارهای حاکم بر این طبقه ایجاد می‌کند.

مستندسازی روایت‌های شخصی مردم در کار و زندگی و روابط اجتماعی و بازشناسی داده‌های تاریخی، وجه تمایز پژوهش‌های تامپسون نسبت به سایر تاریخ شفاهی‌نگاران است. او نشان داد که آگاهی طبقاتی چطور ایجاد می‌شود و مردم به چه شکل بر تحولات اجتماعی تأثیر می‌گذارند و در این رویدادها عاملیت دارند. در واقع گروه‌هایی همانند کارگران، کشاورزان و زنان نه‌تنها تحت تأثیر وقایع تاریخی‌اند، بلکه خودشان نیز تاریخ‌ساز هستند. روش‌های نوینی که تامپسون در راستای ضبط صدای مردم به‌کار گرفت، از سوی طیف گسترده‌ای از علاقه‌مندان تاریخ شفاهی مورد استفاده قرار گرفت و حاصل آن، اجرای طرح‌های متنوع در این حوزه در سراسر دنیاست.  

منتشر شده در تاریخ شفاهی و تاریخ مردم