امروزه روایتهای شخصیِ برآمده از زندگینامههای خودنوشت، مصاحبههای تاریخ شفاهی و کتابهای خاطرات، منابع ارزشمندی در راستای درک روابط میان مردم و اجتماع به شمار میآیند. مورخان و پژوهشگران علوم اجتماعی با تحلیل گفتههای مردم در باب زندگی شخصی و رخدادهای پیرامون آن، زمینة تبدیل آن را به روایتهای جمعی فراهم میآورند. با شکلگیری روایتهای جمعی در بستر تعاملات فردی، برقراری پیوند میان گذشته و آینده میسّر میشود و بدینشکل، میتوان دادههای حاصل از آن را تفسیر و تبیین کرد.
کتاب قصهگویی: بهکارگیری روایتهای شخصی در علوم اجتماعی و تاریخ تألیف مِری ماینِز، جِنیفر پیرس و باربارا لَسلِت، یکی از منابع کاربردی در زمینة اهمیت روایتهای فردی و تأثیر آن در بازنمایی تجارب جمعی قلمداد میشود. نویسندگان این مجموعه، از روایتهای شخصی مردم بهعنوان منابع تجربی در تکمیل مطالعاتشان بهره بردند و با رویکرد میانرشتهای، نقش این روایتها را در بازشناسی جوامع بررسی کردند. در فصول پنجگانة کتاب، حول موضوعاتی همچون ذهنیت و روایتهای فردی، داستانهای متقاطع (همپوشان)، روایتهای شخصی در بافت تاریخ، روششناسی بازگویی داستانهای زندگی، و روایتهای فردی و برخورد میانذهنی، با نگاهی عمیق تأمل شده است.
علاوهبر این، توجه به جامعة پژوهش و مطالعات موردی، از خاطرات کارگران آلمانی گرفته، تا مصاحبه با حقوقدانان فرانسوی و زنان فعال در اتحادیههای کارگری انگلستان، تأکیدی است بر اهمیت انعکاس صداهای به حاشیه رانده شده در تاریخ. مؤلفان با تکیه بر روشهای خلّاقانه در تفسیر روایتها در سطوح خُرد و کلان، بر تأثیر کنشهای فردی و عوامل انسانی در ساختار جامعه صحه گذاشتند. تحلیل روایتها فراتر از مشارکت در حوزههای تجربی، در جهتدهی به نظریههایی در باب ارتباط فرد و اجتماع نقشی انکارناپذیر دارند. داستانهای مردم طیف وسیعی از منابع تاریخی، علمی، اجتماعی و فرهنگی را تولید میکنند که صرفاً دادههای فردی محسوب نمیشوند، چون در زمانها و مکانهای خاصی شکل گرفتهاند و از این حیث، از شناخت فرد به سمت آگاهی از جامعه پیش میروند. روایتهای فردی پساز بیان به هر شکل اعم از خاطرات یا مصاحبهها یا زندگینامهها، دیگر فردی باقی نمیمانند، بلکه مرزهای فردیت را درمینوردند و در بطن جامعه معنا پیدا میکنند. به چالش کشیدن داستانهای زندگی، موجبات تحلیل یافتهها با نگرشهای هدفمند را فراهم میآورد و نظریههای جدیدی را در اختیار عموم قرار میدهد.
بیتردید مطالعة این پژوهش، راهنمای مورخان و پژوهشگران علوم اجتماعی خواهد بود تا با رویکردهای تبدیل روایتهای شخصی به جمعی آشنا شوند و روشهای بهکارگیری این روایتها را درک کنند.