رفتن به نوشته‌ها

برچسب: مصاحبه

خورجین کتاب و یادی از پیشگامان اجرای آن: منصوره راعی و ثریا قزل‌ایاغ

اخیراً «نهمین خورجین کتاب خانواده» به‌صورت فهرستی از آثار برگزیده و شایان تقدیر شورای کتاب کودک منتشر شده است. طرح خورجین کتاب سال ۱۳۷۳ برای نخستین‌بار به مناسبت سال جهانی خانواده (۱۹۹۴)، به ابتکار زنده‌یاد منصوره راعی با همراهی زنده‌یاد ثریا قزل‌ایاغ در کتابخانة‌ حسینیة ارشاد به اجرا درآمد. شورای کتاب کودک در کنگره جهانی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)- اسپانیا در سال ۱۹۹۴، طرح خورجین کتاب را معرفی کرد و طرح تحسین شد. این تجربه که به یکی از مهم‌ترین زمینه‌های فعالیت در حوزة ترویج خواندن در میان مروجان کتابِ کودک تبدیل شد، در سال‌های بعد به‌صورت کتابشناسی آثار برگزیده و شایان تقدیر با استفاده از فهرست شورای کتاب کودک منتشر شد.  

منصوره راعی و ثریا قزل‌ایاغ در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی که با عناوین «راهِ روشن» و «دل‌سپرده به کودکان» منتشر شده است، مراحل اجرای طرح خورجین کتاب و نتایج حاصل از آن را تشریح و از آن به‌عنوان یکی از طرح‌های موفق شورای کتاب کودک یاد کرده‌اند. آنان در جایگاه آموزگارانی خلّاق و خوش‌فکر طرح مذکور را با هدف ایجاد ارتباط بین اعضای خانواده از طریق کتاب، رشد آگاهی‌های علمی و اجتماعی در خانواده‌ها و تداوم خواندن در خانواده به سرانجام رساندند.

خورجین کتاب با شناسایی ده خانواده از اعضای کتابخانة حسینیه ارشاد آغاز شد، مشروط بر اینکه حداقل دو فرزند در خانواده باشد؛ یکی پیش‌دبستانی و دیگری راهنمایی یا دبیرستانی. برای خانواده‌ها ده خورجین (در هر نوبت ده کتاب) انتخاب شد و آنها فرصت داشتند در عرض یک ‌ماه کتاب‌های داخل هر خورجین را در جمع خانواده مطالعه و واکنش‌های اعضای خانواده را یادداشت کنند و بعد خورجین را به خانوادة دیگری بسپارند. این طرح به همین شکل به مدت ده ماه ادامه یافت.

تحلیل‌های مجریان طرح بر مبنای یادداشت‌های مندرج در دفاتر ثبت روزانه، حاکی از موفقیت چشمگیر آن بود. به‌رغم اینکه همة خانواده‌ها کتابخوان و عضو کتابخانه بودند، اما اذعان کردند که کتاب باعث شد خانواده‌ها به‌جای در کنار هم بودن، با هم بودن را تمرین کردند. رضایت از محتوای خورجین‌ها در حدی بود که خواهان ردوبدل کردن کتاب‌ها با سایر خانواده‌ها از جمله عمه، دایی، خاله و … بودند. حتی ایجاد باشگاهی به‌منظور ادامة طرح را درخواست کردند. زنده‌یاد قزل‌ایاغ بعدتر این طرح را به نهضت سوادآموزی هم ارائه کرد و این خورجین را برای نوسوادان بزرگسال تدارک دید که آن هم با استقبال شایانی روبه‌رو شد.

نظرات بسته شده است

تاریخ شفاهی جامعه: ضرورت‌ها و قابلیت‌ها

امروزه اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی جامعه‌محور[1] که اغلب از سوی دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگ عامه در اروپا و آمریکا دنبال می‌شود، جایگاه ویژه‌ای در میان موضوعات مورد علاقة پژوهشگران تاریخ شفاهی پیدا کرده و موجب اقبال روزافزون به آن شده است. این طرح‌ها با تمرکز بر مصاحبه با افرادی که در یک مکان مشخص جغرافیایی زندگی‌ می‌کنند، در جست‌وجوی تجربه‌های جمعی و دستیابی به هویت اجتماعی‌اند. این قبیل مصاحبه‌ها علاوه‌بر اینکه از جانب محققان به ثمر می‌رسد، از سوی گروه‌های مردمی نیز به سرانجام می‌رسد؛ داوطلبانی که علاقه‌مند به مستندسازی تجربه‌های اقشار مختلف جامعه‌شان هستند. در این میان، انجمن‌ها و اتحادیه‌های محلی در شناساییِ مصاحبه‌شوندگان و جلب موافقت آنها برای مشارکت در طرح نقشی کلیدی بر عهده دارند. در برخی موارد، با برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی و در دسترس قرار دادن بخش‌هایی از مصاحبه‌ها، موجبات آموزش و ترغیب سایرین فراهم می‌آید تا با گسترش مشارکت‌کنندگان، مؤلفه‌های مرتبط با فرهنگ جوامع ثبت‌وضبط شود.

از جمله نقاط قوت تاریخ شفاهی جامعه‌محور می‌توان به این موارد اشاره کرد: طرح پیرامون سؤالات بنیادی و یکپارچه شکل می‌گیرد، راویان متعددی دارد و پاسخگوی نیازهای تاریخ‌نگاری معاصر است. داده‌های حاصل از این طرح‌ها پس‌از سنجیده شدن با سایر منابع، امکان عمومی کردن تاریخ را میسّر می‌سازند. این مطالعات اجتماعی که بر مبنای تاریخ شفاهی به انجام رسیده‌اند، برای افراد با علایق مختلف، به‌خصوص در خارج از فضای آکادمیک، ملموس و قابل درک خواهد بود.

[1]. Community oral history

نظرات بسته شده است

گردونة روزگار: زندگی و زمانة بانوی نخستین‌ها

کتاب «گردونة روزگار» حاصل گفت‌وشنود با دکتر شیرین بیانی، سال ۱۳۹۲ به کوشش کریم فیضی از سوی مؤسسه اطلاعات منتشر شد و چاپ دوم آن سال ۱۳۹۵ روانة بازار نشر شد. دکتر بیانی استاد تاریخ و متخصص تاریخ مغول، و فرزند خان‌بابا بیانی و ملکه ملکزاده و نوادة ملک‌المتکلمین است. او سومین نسل از مورخان یک خاندان است که خود پدیده‌ای کم‌نظیر در تاریخ‌نگاری معاصر به‌شمار می‌آید و آثاری همچون زن در ایران عصر مغول را به‌عنوان نخستین تاریخ‌نگاری نوینِ زن در ایران، به جامعة‌ پژوهشی عرضه کرده است.

این اثر از سه بخش تشکیل شده است: گفت‌وگوها، یادبودهای شیرین و ترجمة یک کتاب. در بخش آغازین که موضوعاتی همچون «از کودکی تا تاریخ»، «دنیای کتاب ها»، «دانشگاه و تاریخ» و «یاد سفرکردگان» را دربر می‌گیرد، با سیر زندگی مصاحبه‌شونده از کودکی تا استادی دانشگاه آشنا می‌شویم. رسیدن به مرتبة استادیاری در کمتر از ۲۶سالگی و دست به قلم شدن در ۱۴ سالگی از مطالب جالب این بخش است. در بخش دوم خاطرات راوی به‌صورت داستانی و مستند نگاشته شده و مواردی نظیر «چکیده‌ای از یک زندگی» و «دوران نوجوانی» را شامل می‌شود. بخش سوم ترجمة کتاب شاهزاده کوچولو است که در دهة ۱۳۴۰ ترجمه شد ولی پیش‌از آن منتشر نشده بود.

گردونة روزگار زندگی بانویی را به تصویر می‌کشد که نیم‌قرن عاشقانه برای پیشبرد مطالعات تاریخ ایران کوشید. او خودش را حاصل سه کانون معرفت می‌داند: مهر، هنر و دانش. «مهر» نمایانگر محیط فرهنگی خانواده‌ای است که زینت در و دیوارش کتاب بود. «هنر» تداعی‌گر فضای کار مادرش در موزة ایران باستان است که خاطرات روزهای نوجوانی‌اش را رقم زد. «علم» محیط دانشگاه را به یاد می‌آورد که محل تحصیل و فعالیت‌های علمی‌اش بود. بی‌تردید مطالعة این کتاب چراغِ راه دختران جوان خواهد بود؛ اینکه تمرکز بر اهداف، جویندگان راستین را به سرمنزل مقصود خواهد رساند.

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۲۵)

«تاریخ شفاهی در بحران»

مطالعات تاریخ شفاهی به‌عنوان نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی استرالیا، در تازه‌ترین شماره (شماره ۴۵، سال ۲۰۲۳)، موضوع «تاریخ شفاهی در بحران» را با رویکردهای نوین تجزیه‌وتحلیل کرده است. این موضوع پیش‌تر در کنفرانس دوسالانة انجمن در سال ۲۰۲۲ بررسی شده بود. متن کامل مقالات در صفحة نشریه، ‌به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است.

مؤلفان بر این نکته تأکید دارند که سال‌های اخیر بسیار بحران‌ساز بوده است. زمانی‌که نگرانیِ ناشی از همه‌گیری کووید ۱۹ از یادها رفت، به سرعت مسائل ناشی از آتش‌سوزی، سیل و تغییرات آب‌وهوایی جایگزین آن شد. این موارد در سال های آتی روبه تزاید خواهد گذاشت و تاریخ شفاهی به‌عنوان ابزاری کارآمد در ثبت‌وضبط نکته‌های مرتبط با این بحران‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. در ضمن ارزیابی جوانب مثبت و منفی کار از راه دور در دوران بحران کرونا و تجربه‌های شایان اهمیت آن در زمینة مدیریت کسب‌وکار، به بوتة نقد گذاشته شد.

علاوه‌بر این، قابلیت‌های انجام مصاحبه از راه دور و مقایسة توانایی‌های نرم‌افزارهای رایج در این زمینه، از جمله سایر موضوعاتی است که در مقاله‌ها بدان پرداخته شد. همچنین دیدگاه‌های آرشیویست‌ها به‌منظور پذیرش مصاحبه‌های از راه دور به‌عنوان منابع آرشیوی که ارزش حفظ و نگهداری دائمی دارند، موردواکاوی واقع شد. همین‌طور سازوکار انجام مصاحبه در جوامع بومی، از سوی مجریان طرح‌های مربوطه نقد شد؛ اینکه برخی الزامات اخلاقی با هدف اطمینان دادن به مصاحبه‌شوندگان، ممکن است حس بی‌اعتمادی ایجاد نماید. از میان خروجی‌های متنوع فرآیند تاریخ شفاهی تهیه و انتشار پادکست به‌عنوان محصولی پُرطرفدار به تاریخ‌شفاهی‌نگاران توصیه شد.

نظرات بسته شده است

الزامات حقوقی و اخلاقیِ تاریخ شفاهی (۵)

یکی از ارکان مهم در آموزش‌وپژوهش، ابزارهای مرتبط با آن است. ابزارهای تحتِ وب و رقمی امروزی در زمینة آرشیو و نگهداری اطلاعات، به سرعت انتقال داده‌ها و ایجاد تعامل در این حوزه، کمک‌های شایانی کرده است. انجمن‌ها و فضای گفت‌وگوی تعاملی نیز بر مزیت فضای وب افزوده است. موضوع انتشار مصاحبه‌ها در صفحات وب،‌ نخستین‌بار در دهة ۱۹۹۰ در انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی موردبحث قرار گرفت و بخشی از دستورالعمل‌های ارزیابی به آن اختصاص داده شد. انتشار مصاحبه‌ها و آزاد گذاشتن دسترسی برای کپی از طریق صفحات وب از دیدگاه‌های مختلف قابل‌بررسی است:

الف- رضایت راوی: بایستی فرم‌های توافق و مجوز انتشار دربردارندة عباراتی مبنی‌بر انتشار یا محدود کردن انتشار آن در وب باشد. در واقع باید اجازة انتشار یا عدم انتشار در زمان انجام مصاحبه و پس‌از آن مشخص شود.

ب- محدودیت بخشی از مصاحبه: مصاحبه‌شونده می‌تواند استفاده از قسمتی از مصاحبه را ممنوع اعلام کند، البته نمی‌توان کل مصاحبه را به‌دلیل محدودیت بخشی از آن از دسترس خارج کرد، مگر برای مصاحبه‌هایی که از طرف سازمان‌های دولتی انجام می‌شود و جزئیات دسترسی مربوط به مصالح و قوانین مجری طرح است.

ج- حق کپی رایت: با گذاشتن مصاحبه‌ها در وب، دسترسی به اطلاعات گسترده و فراگیر می‌شود. در این صورت فرض نقض کپی رایت و سوء استفاده از سخنان راوی پیش می‌آید که می‌توان با تمهیداتی نظیر ارائه فرم ثبت نام، کسب اجازه برای نقل قول‌ها و … این موارد را به حداقل رساند.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۴)

اولین گام پس‌از پایان جلسة‌ مصاحبه پیاده‌سازی و تبدیل گفتار به نوشتار است. نسخة اولیة مصاحبه در مرحلة پیاده‌سازی باید کلمه به کلمه پیاده شود و توالی و نظم گفتار مصاحبه‌‌شونده حفظ گردد. حفظ اصالت گفتار مصاحبه‌شونده از اصول اساسی کار است. پیاده‌سازی در تاریخ شفاهی یکی از مهم‌ترین راه‌های دسترسی به محتوای مصاحبه است و به دلایل زیر حائز اهمیت است:

  • سهولت دسترس‌پذیریِ  اطلاعات مصاحبه
  • امکان نمایه‌سازی و ورود اطلاعات در پایگاه‌ها
  • سرعت انتقال داده‌های مصاحبه
  • تسهیل بهره‌برداری از متن پیاده‌شده برای پژوهشگران در قیاس با فایل‌های صوتی
  • امکان بررسی و تصحیح متن توسط مصاحبه‌شونده

افزون‌بر اینها متن‌های پیاده‌شده به‌عنوان منبع دستِ اول گواه خوبی برای پژوهش‌های میدانی و منابعی باارزش برای نگهداری و گردآوری اطلاعات به‌شمار می‌آید. البته ازآنجا که متن و صوت هر دو سند محسوب می‌شوند، پژوهشگر باید یک نسخه از هریک را نزد خود نگه دارد تا در مواقع لزوم در آینده از آن استفاده نماید.

نظرات بسته شده است

تاریخ هنر مردم به روایت قباد شیوا

هنرمندان ایرانی با کشف آثار هنری کهن و دریافت ارزش‌های زیبایی‌شناختی این آثار، به بازنگری هنر مردم از روزن میراث معنوی این سرزمین می‌پردازند. جلوه‌های بصری و اندیشه‌های نهفته در فرهنگ پیشینیان همواره در معرض توجه شماری از هنرمندان معاصر قرار گرفته و الهام‌بخش آنان در خلق آثار است. این تأثیرپذیری همچنان ادامه دارد و مشتاقان از آبشخور آن سیراب می‌شوند.

طراحی گرافیک در جایگاه هنری که زائیدة نیاز مردم است، بر حسب ضرورت در میان مردم نفوذ می‌کند و با آنان ارتباط برقرار می‌نماید. لذا همان‌طور که متأثر از نگاه مردم است، متقابلاً روی آنها اثرگذار خواهد بود. در میان نام‌آوران طراحی گرافیک، قباد شیوا به‌عنوان صاحب مکتب گرافیک ایرانی، بسیاری از ارزش‌های هنری نیاکان را با ذهن خلّاق و دستان توانایش بازخوانی کرده است. به بیان او، ایرانی‌ها همواره به هنری که به‌درد مردم بخورد، اعتقاد داشتند و هنرشان را روی اشیائی مانند فرش، ظروف و … که برای آنان کاربرد داشت، نشان می‌دادند. آنان تلاش کردند در عین انتشار اطلاعات، به رسالت اصلی خود که همانا توسعة فرهنگ بصری مردم است،‌ بیندیشند. به‌عبارتی در تمام اعصار، این هنرمندان بودند که بخش زیادی از فرهنگ ایرانیان را حفظ کردند.

شیوا که سال‌ها بر مؤلفه‌های گرافیک ایرانی تأکید داشته است، «کتیبة گنجنامه» را بهترین پوستر دنیا معرفی می‌کند چون در نهایت سادگی، اطلاعات جامعی به مردم منتقل می‌کند. او خالق این اثر را به‌واسطة این ایجاز، هنرمندی بزرگ می‌نامد. همچنین ایرانیان را از پیشگامان گرافیک محیطی می‌داند، هرچند که شاید نام گرافیک بر آن نمی‌نهادند و در این زمینه، از «میدان نقش جهان» به‌عنوان شاهکار گرافیک محیطی نام می‌برد.

تلقی شیوا از گرافیک، زبان تصویری است که برای فهمیده شدن باید با مردم دیالوگ برقرار کند. او از سال‌های دور با الهام از آثار پیشینیان با دید شرقی و ایرانی، برداشت خاص خودش را به مخاطب منتقل می‌کند. شیوا در مطالعاتش روی فرهنگ بصری کلاسیک ایرانی و چگونگی استفاده در بیان گرافیک امروز- چه از لحاظ زیبایی‌شناسی و چه از لحاظ اندیشه و بیان- دغدغه‌های بسیاری دارد. او به طراحان جوان توصیه می‌کند که به بازتاب مؤلفه‌های هنر مردم در اعصار مختلف با دقت بنگرند تا بتوانند از این منظر، تاریخ هنر مردم را پیشِ چشم علاقه‌‌مندان بگشایند.

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۳۱)

«دختران جزیره: روایت‌هایی از مکان زندگی»

طرح «تاریخ شفاهی دختران جزیره» سال ۲۰۱۵ توسط آیلان ژِل،‌[1] انسان‌شناس فرهنگی در شرق استرالیا به اجرا درآمد. او در این طرح با پنجاه نفر از زنان ساکن در منطقه مصاحبة تاریخ شفاهی انجام داد و پس‌از ضبط‌وثبت و مستندسازی تجربیات زیستة آنها، در قالب مقالاتی منتشر کرد. زنان در این منطقة حادثه‌خیز در مشاغل مختلف به‌ویژه کشاورزی، رستوران‌داری و گردشگری نقش‌آفرینی می‌کنند و عاملیت دارند. ترک خانه به دنبال فوران آتشفشان، خاطراتی از سونامی، امدادرسانی پس‌از زلزله، تاریخچة بازارها، رستوران‌ها و کتابخانه‌ها، بافت فرهنگی اجتماع و تغییرات سبک زندگی زنان در گذر زمان، از جمله محورهایی است که در میزهای گفت‌وگوی عمومی به‌صورت جمعی یا در مصاحبه‌های فردی به بحث گذاشته شد.

نویسنده با تفسیر داده‌های حاصل از تاریخ شفاهی بر این نکته تأکید دارد که مکان در جایگاه یک شخص یا موضوع، در روایت‌های زندگینامه‌ای زنان حائز اهمیت است. او در پی کشف ارتباط هویت اجتماع و مکان برآمد تا به تحلیلی دقیق از بافت فرهنگی این منطقه دست یابد. تمرکز بر مؤلفه‌های فرهنگی منطقه نشان‌دهندة تعلقِ خاطر زنان به مکان زندگی و تأثیرپذیری از آن است. این تأثیرپذیری و به تبع آن تأثیرگذاری بر اعضای خانواده و دوستان، زمینة گفتمان‌های فرهنگی را فراهم می‌آورد. مطالعة روش‌های مصاحبه‌شوندگان برای کنار آمدن با بلایای طبیعی و نوسازی زندگی پس‌از آن به‌منظور ارائه آموزش‌های لازم در این زمینه به نسل‌های بعد مفید و راهگشاست. انتشار چنین طرح‌هایی قابلیت‌های میان‌رشته‌ای تاریخ شفاهی و انعطاف‌پذیری آن را در علوم مختلف به نمایش می‌گذارد و مشوق علاقه‌مندان به پژوهش‌های میدانی خواهد بود.

[1]. Aelan Gel

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۳)

تاریخ شفاهی یک متن شنیداری است که پس‌از پیاده‌سازی به متن نوشتاری تبدیل می‌شود، ولی ماهیت آن تغییر نمی‌کند. ماهیت تدوین و ویرایش یک متن در تاریخ شفاهی با تدوین و ویرایش یک متن مکتوب تفاوت‌هایی دارد. در متون شنیداری تأکید بر محتوا و منشاء ایجاد دادة شفاهی است. البته در بسیاری از موارد ممکن نیست که بتوان بدون آگاهی از زمینة اجتماعی‌ای که در خود کلمات ظاهر نمی‌شود، معنای آنچه را روایت شده است، درک کرد.

علاوه‌بر این زبان به‌عنوان رابط میان افراد و محمل پیام، قوانین و اصولی دارد که باید رعایت شود. در تاریخ شفاهی نیاز به انتقال اطلاعات، مهم‌ترین زمینة تبدیل گفتار به نوشتار است. ویراستار در مواجهه با متون تاریخ شفاهی، متن پیاده‌شده و تدوین‌شده را با زبان معیار و دستور زبان مطابقت می‌دهد و تمرکزش بر ساخت جمله و کارکرد کلمات و حروف است. ویراستار به متن نظم می‌دهد و آن را انسجام می‌بخشد تا بهتر فهمیده شده و درک گردد. در متون تاریخ شفاهی مواردی مانند کلمات نامفهوم، خام، لغات عجیب، خنده، گریه و علائم رفتاری به چشم می‌خورد که باید ویرایش شود، البته ویرایش به معنای حذف این موارد نیست.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۲)

برای آماده‌سازی و تدوین یک مصاحبة تاریخ شفاهی، متن در چند سطح ویرایش می‌شود. ویرایش در متون تاریخ شفاهی هم در مرحلة پیاده‌سازی انجام می‌شود و هم در مرحلة تدوین. البته ویرایش در متون تاریخ شفاهی موازین خاصی دارد و در مواردی با اصول عام ویرایش متفاوت است. پایة متون تاریخ شفاهی بر مصاحبه استوار است و مصاحبه‌شونده برای پاسخ به پرسش‌ها به حافظه‌اش مراجعه می‌کند، پس ویرایش نباید فضای روایی و گفتاری- یا همان اصالت مصاحبه- را دگرگون کند. به بیان دیگر در ویرایش تاریخ شفاهی باید به دو مقوله توجه کرد: اول واژگان و ساخت جمله و دوم بافت اثر.

دربارة اینکه تا چه میزان می‌توان در تصحیح و رفع ناهمواری‌های متون تاریخ شفاهی دخالت کرد، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند نباید دست ویراستار به حدی باز باشد که تازگی و حالت طبیعی و خودانگیختگی مصاحبه را از آن بگیرد. در مقابل، عده‌ای بر این باورند که متن پیاده‌شده باید تا جایی که ممکن است، برای خوانندگان روان شود.

نظرات بسته شده است

ویرایش و تدوین در تاریخ شفاهی (۱)

مصاحبه در تاریخ شفاهی، مصاحبه‌ای عمیق، هدایت‌شده و با مطالعة پیشین برای کشف واقعیت است. آنچه ماهیت مصاحبه در تاریخ شفاهی را شکل می‌دهد، اهداف خاص آن است. انتقال تجربه، ثبت رویدادها، انباشت اطلاعات، فهم رخدادها، به سخن‌آوری اهل سکوت و گسترش منابع از جمله اهداف مصاحبة تاریخ شفاهی است. در این روش پژوهشی مهارت مصاحبه‌گر اهمیت زیادی دارد. او باید به موضوع مصاحبه و وقایع تاریخی حول‌وحوش آن تسلط داشته باشد تا بتواند به اطلاعاتی جامع دست یابد. از ویژگی‌های مصاحبه‌گر می‌توان تخصص، تجربه، تواناییِ برقراری ارتباط،‌ قوه استنباط و هدایت‌گری را نام برد. او باید مانند یک مورخ بی‌طرف عمل کند و علایق شخصی‌اش را در مصاحبه وارد نکند.

نکتة مهم این است که بایستی اطلاعات حاصل از مصاحبه‌ها برای علاقه‌مندان دسترس‌پذیر باشد و در قالبی معقول و مقبول در دسترس مخاطبان قرار گیرد. این محتوا پیش‌از انتشار در چارچوب یک کار علمی درمی‌آید و اصول مترتب بر این متون در آن رعایت می‌شود، از جمله اعتبار و سندیت داشتن محتوا، روانی در خوانش و عاری بودن از غلط‌های املایی. آماده‌سازی متن مصاحبه شامل مراحل پیاده‌سازی و تدوین است که هر دو فرآیندهای تخصصی به شمار می‌آیند.  

نظرات بسته شده است

الزامات حقوقی و اخلاقیِ تاریخ شفاهی (۴)

به دلیل اینکه آرشیوهای آینده به سمت و سوی جمع‌آوری، پردازش و اطلاع‌رسانی از طریق صفحات وب پیش می‌روند، تاریخ شفاهی نیز همانند سایر ابزارهای پژوهشی برای همراهی و همگامی با انقلاب رقمی تلاش می‌کند. بدین‌شکل انتشار مصاحبه‌ها به‌صورت گسترده، از طریق به اشتراک‌گذاری فایل‌های متنی، صوتی و تصویری امکان‌پذیر خواهد بود.

در مورد تعیین سازوکار نشر مصاحبه‌ها در صفحات وب، باید نکاتی را مدِ نظر قرار داد. مهم‌ترین موضوع مربوط به رضایت راوی است. مصاحبه‌کننده ضمن تشریح کارکردهای اینترنت برای مصاحبه‌شونده، بایستی در فرم توافق‌ آگاهانه یا مجوز بهره‌برداری از مصاحبه، عباراتی مبنی بر محدودیت یا انتشار مصاحبه در آینده پیش‌بینی کند. همچنین لازم است به‌منظور پیشگیری از نقض کپی رایت و سوء استفاده از سخنان راوی، تمهیداتی اندیشید، از جمله اخطار به کاربران در مورد محدودیت‌هایی که به واسطة حق کپی رایت ایجاد می‌شود، کسب اجازه برای نقل قول‌ها، ارائه فرم ثبت نام و درخواست از کاربر برای تشریح اهدافی که از به‌کارگیری مصاحبه دارد.

نظرات بسته شده است

الزامات حقوقی و اخلاقیِ تاریخ شفاهی (۳)

رسانه به‌‌عنوان یک واسطة عینی و عملی در فرآیند برقراری ارتباط، دارای کارکردهای آشکار و نهان است. کارکرد آشکار یعنی اینکه رسانه محمل برخورد پیام و گیرندة پیام است. اما کارکرد پنهان آن به معنای برقراری جریان ارتباط و پیام‌رسانی است. در زمینة حمایت از آثار در رسانه‌ها، توجه به این نکته ضروری است که مشروعیت محتوای اثر از جمله شروط اساسی برای حمایت از آن به شمار می‌رود. اثری که ناقض قانون، شرع، اخلاق و نظم باشد مورد حمایت قرار نمی‌گیرد. مغایرت با اخلاق و نظم عمومی در هر کشوری، تعریف و معیارهای خاصی دارد؛ البته باعث نمی‌شود اثر از تعریف مربوط به اثر فکری خارج شود، بلکه اثر محسوب می‌شود ولی مشمول حمایت قانونی نیست.

در زمینة حقوق مصاحبه‌شوندگان در رسانه‌های عمومی می‌توان این موارد را برشمرد: آزادی در انجام مصاحبه، شامل حق اعلام رضایت در شروع و ادامة مصاحبه، رعایت حریم خصوصی مصاحبه‌شونده در قالب حق افشا نشدن هویت یا عدم پخش صدا، تصویر و سایر اطلاعات مربوط به هویت و … انجام مصاحبه باید به‌گونه‌ای باشد که مصاحبه‌شونده با آگاهی کامل و آمادگی به این کار اقدام کند؛ موضوعی که مصاحبه‌گران مطبوعاتی آن را «موافقت‌نامة آگاهانه» می‌نامند.

نظرات بسته شده است

الزامات حقوقی و اخلاقیِ تاریخ شفاهی (۲)

امروزه شناسایی پدیدآورندگانِ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، نحوة تفکیک و ایجاد تعادل بین حقوق آنان و تهیة الگویی برای رعایت سازوکار مناسب در این زمینه، به یکی‌ از دغدغه‌های اصلی مراکز آرشیوی، کتابخانه‌ها و مؤسسات فعال در زمینة اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی بدل شده است. البته الزامات قانونی به تنهایی چارچوب مناسبی برای حمایت از آثار تاریخ شفاهی ارائه نمی‌کنند، بلکه رعایت ملاحظات اخلاقی از طرف مدیران پروژه‌های تاریخ شفاهی ضروری است. بایستی موارد اخلاقی در کلیة مراحل انجام مصاحبه مورد توجه واقع شود و در طول پروژه هم ادامه یابد؛ از اولین تماس برای انجام مصاحبه تا حفظ و نگهداری، انتشار، و به‌ اشتراک گذاشتن یافته‌های حاصل از پژوهش.

مصاحبه به‌عنوان اثری شفاهی، زاییدة تراوش‌های فکری پدیدآورندة آن است و باید مورد حمایت مقنن قرار گیرد. تفاوت کلام با نوشته فقط در طریقة انتشار است، والّا از نظر ماهیت تفاوتی ندارند. دلایلی که برای حمایت از آثار کتبی ارائه می‌شود، برای آثار شفاهی نیز صدق می‌کند. حتی در مورد آثار شفاهی باید دقت کرد که ممکن است ناطق هنگام صحبت دچار احساسات شود و تمایل نداشته باشد حرف‌هایش منتشر شود. پس اشخاص حقیقی یا حقوقی نباید بدون اجازة راوی به نشر صحبت‌های او مبادرت ورزند. 

نظرات بسته شده است

تاریخ مردم، با مروری بر کتاب مسائل فرهنگی در تاریخ شفاهی

کتاب «آنها درک می‌کنند: مسائل فرهنگی در تاریخ شفاهی»، تألیف ویلیام اِشنایدر، انسان‌شناس و مورخ تاریخ کارگری، سال ۲۰۰۴ از سوی انتشارات دانشگاه ایالتی یوتا منتشر شد. مؤلف با سفر به آفریقای جنوبی و آلاسکا، با بومیان سیاه‌پوست و سرخ‌پوست مصاحبه کرده است. این کتاب مستندسازی، بازنمایی، حفظ و تفسیر روایت‌های مردم را در بر می‌گیرد.

اِشنایدر در رویکرد تاریخ از پائین، مقیاس‌های تاریخ را کوچک کرده تا بتواند به تک‌تک افراد و اتفاقات توجه کند. او علاوه‌بر تحلیل روابط اجتماعی و فعالیت‌های روزمرة مردم، به تبیین افکار، باورها و رفتار آنان می‌پردازد. موشکافی روابط خانوادگی و روابط اجتماعیِ بیرون از خانواده نشان داد که مردم عادی عاملیت داشتند و چه‌بسا در تصمیمات، تغییرات و انتصابات ایفای نقش می‌کردند. آنها تحولات تاریخی را مشاهده کرده بودند و به تعبیری همزمان،‌ هم سازنده و هم محصول تاریخ بودند.

نویسنده بر روی حوادث به ظاهر بی‌اهمیت و بی‌نام و نشان تمرکز کرده تا بتواند لایه‌های پنهان جوامع را کشف کند. شنیدن جزئیات وقایع از زبان مصاحبه‌شوندگان کمک کرد تا علل بروز حوادث را دریابد. او مصاحبه‌ها را با بهره‌مندی از منابع مرتبط با زندگی خانواده‌ها، موقعیت‌ها و مناسبات زنان و مردان و نیز با کاوش در فرهنگ‌های مختلف تفسیر کرده است. اِشنایدر بر این باور است که تاریخ شفاهی یکی از روش‌های کارآمد در راستای درک فرهنگ‌های مختلف و رمزگشایی از مسائل مرتبط با آن است. او در جریان مصاحبه در زندگی مردم سهیم می‌شود؛ مردمی که قهرمانان واقعی تاریخ هستند. در ضمن در مصاحبه با این سوژه‌های بی‌صدا، روایت‌های شخصی آنان را به اشتراک می‌گذارد و با سازوکارهای علمی به تجارب جمعی تبدیل می‌کند. این عقلانیتِ جمعی برآمده از داستان‌های راویان، نقش تجربه در شکل‌گیری هویت اجتماع را آشکار می‌سازد. همچنین بر این نکته تأکید دارد که لازم است داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها در قالب گفتمان و اصطلاحات مصاحبه‌شوندگان توصیف و تحلیل شوند تا نتیجة حاصل متأثر از گفتمان مدرن و به عبارتی تحمیل الگوی حال بر گذشته نباشد.

مطالعة این کتاب بارقه‌های روشنی در مسیر ثبت‌وضبط مسائل فرهنگی ملل مختلف از روزن مصاحبه‌های تاریخ شفاهی می‌گشاید.

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۳۰)

«خدمات خانگیِ زنان مهاجر»

طرح «تاریخ شفاهی خدمات خانگیِ زنان مهاجر»[1] سال ۲۰۰۵  توسط الکساندرا فِراند[2] و لورا کوئیلیسی[3]، استادان دانشگاه سایمون فریزر[4] در کانادا اجرا شد. در این طرح با هشت زن ایتالیایی و ده زن آلمانیِ مقیم ونکوور مصاحبه شد. این زنان پس‌از جنگ جهانی دوم به کانادا مهاجرت کردند و در آن زمان بیست تا سی‌ساله بودند.

زنان برای رهایی از ویرانه‌های اروپا پس‌از جنگ و در آرزوی یافتن شغلی مناسب و امید به پیشرفت راهی کانادا شدند. در آن دوران پذیرش زنان در کانادا تنها به واسطة کار در مشاغل خدمات خانگیِ میسّر بود و آنها از سر اجبار به کارهایی همچون خدمتکاری، ‌پرستاری، آشپزی و آرایشگری در منزل تن دادند. البته آن را به‌ منزلة نقطة شروعی برای زندگی به‌عنوان مهاجر پذیرفتند و سال‌های بعد در مشاغلی با شرایط مناسب‌تر مشغول شدند. زنان آلمانی شرایط کار را در کانادا به مراتب آسان‌تر از آلمان تلقی کردند و زنان ایتالیایی برعکس. نکته‌ای که زنان متفق‌القول بر آن تأکید داشتند، فراگیری زبان انگلیسی در محیط خانواده بود. بدین‌شکل به راحتی ارتباطات اجتماعی‌شان را گسترش دادند.

ساختار سؤالات در طرح مذکور به‌گونه‌ای طراحی شد تا زنان را قادر سازد روایت‌های خود را حول تجربیاتشان متمرکز کنند و در معنابخشی به این فعالیت‌ها، هویت خود را بیابند. زنان داستان‌های زندگی‌شان را با ترکیبی از اشکال روایی همانند حکایت‌ها، لطیفه‌ها و شایعات بازگو کردند. این روایت‌های ترکیبی سَرنخ‌هایی به مصاحبه‌گران داد تا در جست‌وجوی مسائل زنان و کشف راه‌‌هایی برای حل آن برآیند. گفتمان‌های اجتماعی و تغییر نگرش زنان نسبت به نخستین سال‌های مهاجرت و امیدها و انتظارات آنها به روشنی به تصویر درآمده است. طرح تاریخ شفاهی خدمات خانگیِ زنان مهاجر به دلیل انعکاس صدای یکی از منفعل‌ترین گروه‌های انسانی، از سوی انجمن تاریخ شفاهی کانادا مورد تقدیر قرار گرفت.

[1] Oral history of immigrant women’s domestic services

[2] Alexandra Freund

[3] Laura Quilici

[4] Simon Fraser University

خارج شدن از نظر

خاک کارخانه: خاطرة جمعی و روایتگری زنانه

«کارخونه اگه بود، به بچه‌ها و نوه‌هام می‌گفتم من خاک این کارخونه رو خوردم»

کتاب «خاک کارخانه: پارچه‌های ناتمام چیت‌سازی بهشهر و سرگذشت آخرین کارگران»، با عکاسی و پژوهش شیوا خادمی، سال ۱۴۰۲ از سوی نشر اطراف منتشر شد. مؤلف در پی درک فضای کارخانة چیت‌سازی بهشهر در دهه‌های گذشته، به سراغ همکاران مادربزرگش رفته که در دهة ۱۳۲۰ در این کارخانه کار می‌کردند. حاصل گفت‌وگوی او با کارگران و عکاسی از نمادهای کارخانه، ضمن فراهم آوردن موجبات برگزاری نمایشگاه‌های هنری، کتاب خاک کارخانه را روانة بازار نشر کرد. این کتاب علاوه‌بر یادداشت پژوهشگر که به روشنی مسیر پنج سالة به انجام رساندن این تحقیق را نمایان می‌سازد، مصاحبه با ۱۷ نفر از شاغلان کارخانه را شامل می‌شود. مصاحبه‌شوندگان با طیف متنوعی از مشاغل، از بافنده و ریسنده گرفته، تا معلم اکابر، متصدی آمار، آشپز، مدیر امور مالی و چله‌دَوان، خاطرات و تجربیات حضور در کارخانه را بازگو کرده‌اند.

خادمی با گردآوری این مجموعه، اثری چندلایه خلق کرده است که هم خاطرات جمعی منابع انسانی خُرد و خاموش جامعه را منعکس می‌کند، و هم بخش‌های نانوشتة تاریخ کار و کارگری را به شکلی گویا به تصویر می‌کشد و چه‌بسا می‌تواند دستمایة ساخت چندین فیلم سینمایی باشد. نقطة قوت این کتاب،‌ در کنار هم آوردن روایت‌های زنان و مردان از فضای کار و مناسبات اجتماعی مردم است. بدین‌شکل صورت‌بندی جدیدی از مسائل زنان به‌دست می‌آید و تاریخ‌نگاری زنان در بستر موضوعات و رویدادهای اجتماعی شکل می‌‌گیرد. نثر روان و دلنشین مؤلف با بازنمایی سازه‌های صنعتی کارخانه در محیط سرسبز شمال، در کنار عکس‌های هنری او، مستندنگاریِ کم‌نظیری را پدید آورده است. بی‌تردید مطالعة این اثر چراغِ راه علاقه‌مندان پژوهش‌های میدانی در حوزة‌ صنعت و کسب‌وکار خواهد بود.

خارج شدن از نظر

روش‌شناسی ثبت‌ تاریخ شفاهی مردم‌نگارانه، با نگاهی به کتاب تاریخ شفاهی،‌ اجتماع و کار

از زمانی‌که پُل تامپسون برای نخستین‌بار تاریخ شفاهی را به‌عنوان یکی از روش‌های عینیت‌بخشی به تاریخ از پائین به بالا مطرح کرد و بدین‌سان نقشی پیشرو در جنبش بین‌المللی تاریخ شفاهی ایفا کرد، دهه‌ها می‌گذرد. پیروان نظریات او به میان مردم قدم نهادند تا با فهم و تحلیل روایت‌های آنان، به درک عمیق‌تری از نقش گروه‌های انسانی در تاریخ دست یابند. تاریخ شفاهی در جایگاه ابزاری قدرتمند به‌منظور ارزیابی حافظة تاریخی مردم و نحوة تعامل آنها با جامعه، فرآیند گفت‌وگوی گذشته و حال و آینده را تسهیل و شکاف بین نسل‌ها را پُر می‌کند.

کتاب تاریخ شفاهی، اجتماع و کار در غرب آمریکا، یکی از منابع کاربردی در راستای شناخت روش‌شناسی اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌محور به شمار می‌آید. این اثر که مشتمل‌ است بر مجموعه مقالاتی در حوزه‌های نظری و عملی تاریخ شفاهی، گروهی از انسان‌شناسان، متخصصان فرهنگ عامه، مورخان و تاریخ شفاهی‌نگاران را گرد هم آورده که گرانیگاه و رشتة پیوند آنان با یکدیگر، بحث پیرامون روش‌های برقراری ارتباط با مردم و ثبت‌وضبط تاریخ آنان است.

هر فصل با پیش‌زمینه‌ای از پژوهش‌های مرتبط با موضوع همراه است و ضمن تشریح چند و چون اجرای طرح تاریخ شفاهی، مراحل آن را تفسیر و داده‌ها را تفکیک می‌نماید. از تحلیل خاطرات بومیان آمریکا و داستان‌های زنان مهاجر گرفته، تا تاجران هندی و آمریکایی‌های ژاپنی‌تبار، همه و همه بر روایت‌های مردم در شناخت اجتماع و مستندسازی تاریخ کار و کارگری تأکیدی ویژه دارند. مناسبات اجتماعی، تحولات آموزش، شکل‌گیری احزاب و جمعیت‌ها، دلایل مهاجرت، مشاغل، فرهنگ عامه، و بازشناسی هویت شهری از جمله موضوعاتی است که در صدادهی به گروه‌های خاموشِ جامعه در اولویت قرار گرفته است. در برخی موارد یک یا گروهی از جامعة هدف به پژوهش و انجام مصاحبه مبادرت ورزیده‌اند و در شماری دیگر، افرادی خارج از آن جامعه اجرای طرح را عهده‌دار شده‌اند. در اکثر طرح‌ها مصاحبه به دو روش فردی و گروهی به‌طور همزمان صورت پذیرفته تا جزئیات مباحث به‌طور دقیق شناسایی و تبیین شوند.

مطالعة این کتاب چشم‌انداز روشنی را پیشِ روی علاقه‌مندانِ پژوهش‌های میدانی به‌منظور ضبط داستان‌های زندگی مردم می‌گشاید و یاری‌رسان آنها در این مسیر خواهد بود.

خارج شدن از نظر

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۹)

«هر زن یک دنیاست»

کتاب «هر زن یک دنیاست، مصاحبه با زنان ایالت چیاپاس»[1] در جنوب مکزیک، سال ۲۰۰۸ با مصاحبه و تدوین واکِر و سوآرِز[2] از سوی انتشارات دانشگاه تگزاس منتشر شد. این پژوهش مشتمل است بر ۲۸ داستان زندگیِ زنان با پیشینه‌های مختلف اقتصادی، قومی و فرهنگی، از دامدار و کشاورز گرفته تا تاجر و معلم و آشپز و راهبه، با میانگین سنی شصت تا حدود صد سال؛ زنانی که زندگی آسانی نداشتند و گاه در مزارع کوهستانی و دهکده‌های دوردست کار می‌کردند. این زنان از حوادثی نظیر انقلاب مکزیک و آنفولانزای اسپانیایی جان سالم به در برده بودند و وقایعی همچون آزار و اذیت مذهبیون افراطی و نزاع بر سر مالکیت زمین‌ها را تجربه کرده بودند.

هر زن یک دنیاست،‌ با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن،‌ با تحلیلی دقیق از شخصیت راویان روبه‌رو می‌شویم. مصاحبه‌گران در خلال مصاحبه به درک روشنی از ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری زنان دست یافته و طیف گوناگونی از تجربیات و افکار آنان را تفسیر می‌کنند. هشت نفر از زنان در جامعة چندوجهی مکزیک از طبقه نسبتاً مرفه و مابقی متوسط و فقیر هستند و چه‌بسا نقطة قوت کتاب، انعکاس صدای زنان محروم جامعه است. راویان ضمن بیان اعتقادات و آداب و رسوم تمدن کلاسیک مایاها در مکزیک و به تصویر کشیدن رویاها و آرزوهایشان در دوران کودکی و جوانی، به دشواری‌های کار در مزارع و کارگاه‌های خیاطی و بافندگی و خدمتکاری در منازل اربابان و یادآوری خاطرات آن دوران اشاره می‌کنند. اما افسوس گذشته‌ها را نمی‌خورند، بلکه از اینکه هنوز فرصت زندگی دارند، خرسندند. آنها عشق به زندگی و تلاش و استواری را به فرزندانشان می‌آموزند و روایت‌گر حرکت در مسیری هستند که رو به کمال دارد و جهان پیرامون‌شان را با نگاهی خوش‌بینانه برای خود و دیگران تغییر می‌دهند.

[1] Every woman is a world, interviews with women of chiapas

[2].G. Walker and K. Suarez

خارج شدن از نظر

رویکردهای ثبتِ تاریخ مردم از روزن تاریخ شفاهی ایالت تگزاس

امروزه مورخان بر این باورند که خاطرات روزمرة مردم عادی- نه‌فقط مشاهیر و نخبگان- اهمیت تاریخی دارد. مردم در اتفاقات خوب و بد نقش دارند و رخدادهای حول و حوش هر رویدادی را رقم می‌زنند. در واقع می‌توان به تعداد مردمی که در هر دوره زیسته‌اند، میکروفن داشت و نانوشته‌های تاریخ‌ساز آنان را ثبت‌وضبط کرد. طرح‌های تاریخ شفاهی بصیرتی فراهم می‌آورد تا نشان دهد مردم چگونه نظراتشان را در مورد تاریخ سازماندهی می‌کنند و چطور مآخذ و اطلاعات جوامع، بر احساس آنان دربارة رخدادها تأثیر می‌گذارد.

پژوهش در زمینة طرح «تاریخ شفاهی ایالت تگزاس»، به‌عنوان یکی از طرح‌های تاریخ شفاهی مردم‌محور، از سال ۲۰۰۰ میلادی آغاز شد و همچنان ادامه دارد. ویژگی برجستة این طرح که با هدف گردآوری، نگهداری و به ‌اشتراک‌گذاری روایت‌های مردمی و در راستای مستندسازی و انتقال دانش بین‌نسلی دنبال می‌شود، نگاه میان‌رشته‌ای به پژوهش‌های علوم انسانی بر پایة روش پژوهشی تاریخ شفاهی است. برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای این طرح،‌ بر عهدة گروهی از مورخان، جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان است. مورخان در پی مستندسازی گذشته بر مبنای تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها برآمدند؛ جامعه‌شناسان از منظر تاریخ شفاهی به تفسیر مردم از گذشته دست یافتند، و انسان‌شناسان به دلیل علاقه به تمرکز بر صدای مردم در تحقیقاتشان، روش مصاحبه را برگزیدند.

محتوای برآمده از راهنماها و دستورالعمل‌های اجرای این طرح که به‌طور مرتب روزآمد و منتشر می‌شود، بافت و زمینه‌ای را در اختیار تاریخ شفاهی‌نگاران قرار می‌دهد تا بتوانند با مردمی که هیچ‌گاه امکان مکتوب کردن خاطراتشان را نداشتند، ارتباط برقرار کنند و اعتماد آنان را برای انجام مصاحبه جلب نمایند، و از این روزن، همگان را به علم تاریخ به‌طور عام و مردم‌نگاری به‌طور خاص علاقه‌مند کنند. تاریخ شفاهی تگزاس بر مبنای سه محور اصلی تاریخ زندگی، تاریخ موضوعی و تحقیقات خاص استوار است، البته هریک از این محورها زیرمجموعه‌هایی اعم از تاریخ خانواده، دوران کودکی، فعالیت‌های حرفه‌ای و … را شامل می‌شود. هرچه طرح‌های زیرمجموعه‌ای به‌صورت متمرکزتر و محدودتر دنبال شد، گردآوری داده‌های منحصربه‌فرد از میان روایت‌های مصاحبه‌شوندگان با سهولت بیشتری امکان‌پذیر گردید.

در طرح مذکور،‌ مصاحبه‌شوندگان از میان افراد مسن انتخاب می‌شوند و از جوان‌ترها در جایگاه همکار طرح استفاده می‌شود. در ابتدا مصاحبه‌ها در هر زیرمجموعة موضوعی به شکل فردی انجام می‌شود و پس‌از آن به‌منظور رفع ابهامِ شماری از پاسخ‌ها، مصاحبه‌های گروهی شکل می‌گیرد. بی‌تردید توجه به نکات فنیِ فرآیند تاریخ شفاهی از ابتدا تا انتها و بهره‌مندی از تجربه‌های کسب‌شده در مسیر اجرای این طرح، راهگشای علاقه‌مندان به ثبت تاریخ شفاهی مردم‌محور خواهد بود.

خارج شدن از نظر

اسماعیل سعادت، اندیشمندی فرزانه

دولت صحبت آن شمع سعادت پرتوبازپرسید خدا را که به پروانة‌ کیست

اسماعیل سعادت (۱۳۰۴، خوانسار- ۱۳۹۹،‌ تهران)، ادیب، زبان‌شناس، مترجم، ویراستار و عضو پیوستة فرهنگستان زبان و ادب فارسی دوازدهم شهریورماه دیده از دنیا فرو بست و جامعة علمی و فرهنگی را در غم و اندوه فرو برد. او از نسل «ممکن‌ها» بود؛ نسلی که هدف و انگیزه داشت، در مسیر دستیابی به آن قدم برمی‌داشت و به خواستن توانستن است، جامة عمل می‌پوشاند.

اهل قلم و همکارانِ سعادت به سخت‌کوشی و نکته‌سنجی او به دیدة تحسین می‌نگریستند. بی‌شک نثر فارسی معاصر بسیاری از آراستگی‌های خود را وامدار تلاش اوست که تا آخرین روزهای حیات پُربرکتش، تازگی و طراوت از زبان و قلمش می‌تراوید. شخصیت فرهنگی او مزیّن بود به صفات نیکو. سعادت بسیار متواضع، موقر، فروتن و مبادی آداب بود و از هیچ کوششی به‌منظور تربیت نوخامگان دریغ نمی‌ورزید. دستش «سایه» داشت و با رویی گشاده به جوان‌ها توجه و رسیدگی می‌کرد. دیدارش کیمیایی بود که دلِ دوستدارانش را قرص می‌کرد و روزهای خوب را نوید می‌داد.

سعادت که فارغ‌التحصیل زبان و ادبیات فرانسه و دبیر دبیرستان‌ها بود، با پیوستن به بنگاه ترجمه و نشر کتاب، به حوزة ویرایش و ترجمه وارد شد و بعدها در پی همکاری با مؤسسه انتشارات فرانکلین، مرکز تهیة مواد خواندنی برای نوسوادان، سازمان ویرایش و تولید فنی و مرکز نشر دانشگاهی تجربه‌های ذی‌قیمتی در حوزة چاپ و نشر اندوخت. پس‌از عضویت در فرهنگستان زبان و ادب فارسی اجرای طرح تدوین دانشنامة زبان و ادب فارسی را عهده‌دار شد و جایزة جشنواره فارابی را برای سرپرستی این طرح دریافت کرد.

او که اندیشمندی توانا بود، به ترجمة آثار فلسفی توجهی ویژه داشت و با ترجمة کتاب‌های در آسمان، در کون و فساد، آثار علوی و خطابه اثر ارسطو میراث ارزشمندی برای اهل فلسفه برجای نهاد. همچنین تلاش کرد بخشی از آثار فلسفی کاپلستون، اسپینوزا، مونتنی و … را به فارسی‌زبانان بشناساند. آثار ترجمه‌ای او در سال‌های ۱۳۷۴، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۰ به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد. همچنین سال ۱۳۸۲ در زمرة چهره‌های ماندگار معرفی شد و سال ۱۳۸۷ نشان درجه‌یک دانش به او اعطا گردید.

تأمل و تدبر محققانة سعادت در زبان و ادب فارسی، گواه حضور روح اندیشمند او در پاسداشت این زبان بود. او که یکی از برجسته‌ترین حافظان روح زبان فارسی و یکی از الگوهای کم‌مانند اخلاق و انسانیت بود، چونان نامش سعادتمند زیست. سعادت کوشنده‌ای تمام‌وقت برای فرهنگ ایران‌زمین و کیمیایِ سعادت روزگار ما بود. امید آنکه دوستدارانش ادامه‌دهندة اندیشه‌های او باشند.

خارج شدن از نظر

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۸)

«تاریخ شفاهی آشپزی خانگیِ زنان»

طرح «تاریخ شفاهی آشپزی خانگیِ زنان»[1]،‌ سال ۲۰۱۷ توسط کا سِنگ لو[2]، مورخ و محقق دانشگاه استرالیای غربی در سنگاپور اجرا شد. او با سیزده آشپز باتجربه و در ضمن آن، با سایر اعضای خانواده‌هایشان مصاحبه انجام داد. مصاحبه‌ها در فضای خانواده به‌صورت جمعی صورت پذیرفت و به‌کارگیری این روش، زمینة تکمیل روایت‌های زنان و بازنمایی گفتمان زنانِ آشپز را فراهم آورد. تاریخ آشپزی از منظر تاریخ شفاهی یک سر در گذشته دارد و یک سر در آینده؛ به‌عبارتی فرهنگ غذایی گذشتگان را پیشِ روی آیندگان قرار می‌دهد تا با ابتکارات جدید، این فرهنگ را غنا بخشند.

در راستای توسعة اقتصادیِ سنگاپور که به گسترش مشاغل خانگی انجامید، زنانی که در نزدیکی شهرک‌های صنعتی سکونت داشتند، از نخستین افرادی بودند که از این فرصت بهره بردند و طبخ غذا برای کارخانه‌ها را پذیرا شدند. با افزایش تقاضا، بسیاری از آنان به‌طور خانوادگی آشپزی را ادامه دادند و سه نسل از زنانِ خانواده با اشتیاق در کنار هم، تجربیاتشان را به اشتراک گذاشتند، و بدین‌شکل کوچکترها از بزرگترها تهیة غذاهای سنتی را آموختند و کوچکترها نیز با نوآوری و خلاقیت، تنوع چشمگیری در مکاتب آشپزی سنگاپور پدید آوردند. 

ثبت تاریخ اجتماعی زنانِ سنگاپوری از روزن مصاحبه با آشپزهای خانگی، بسیاری از مردم را به علم تاریخ به‌طور عام، و مردم‌نگاری به‌طور خاص علاقه‌مند کرد. مطالعات پیرامون مشاغل خانگی در این کشور در دهه‌های گذشته بی‌اهمیت تلقی می‌شد و به‌نوعی نامرئی بود. اما با تأثیر آن در توسعة صنعتی جدی گرفته شد و به یک گرایش در تحقیقات تاریخی بدل گردید. شماری از غذاهای خانگی به‌عنوان میراث فرهنگیِ ناملموس در یونسکو به ثبت رسید و مکتب‌هایِ آشپزیِ برآمده از خُرده‌روایت‌های آشپزها، اشتیاق نسبت به غذاهای این کشور را افزون کرد. روش‌های اجرای این طرح، به‌عنوان ‌الگویی به‌منظور ثبت تاریخ شفاهیِ مشاغل خانگی در سراسر دنیا کاربرد دارد.

[1] Oral History of Women’s home cooking in singapore

[2] Kah seng loh

خارج شدن از نظر

ضرورت توجه به تاریخ شفاهیِ مردم‌محور از منظر کتابشناسیِ تاریخ شفاهی دانشگاه کلمبیا

تاریخ شفاهی‌ به‌عنوان یک روش تحقیقِ کیفی که بر مبنای مصاحبه با اشخاص استوار است، با هدف درک معانی، تفاسیر و تجربه‌های ذهنی شکل می‌گیرد و لایه‌های پنهان جوامع را در راستای اهداف علم تاریخ، از زبان افراد درگیر در حوادث نمایان می‌سازد. تاریخ شفاهی سندی از جنس صوت و تصویر و در جست‌وجوی اطلاعات مستند شفاهی و در پی هر گونه تجربة انسانی است که به مرور زمان در خطر نابودی قرار می‌گیرد.

آنچه تاریخ شفاهی را در عرصة تاریخ‌پژوهی خاص و ممتاز می‌کند، وجه مردمی آن است. گردآوری تجربیات مردم یکی از دلایل اقبال به این نحله از تاریخ‌نگاری به‌عنوان یک دیالکتیک پویا قلمداد می‌شود. تاریخ شفاهی سرآغازی برای اعادة تاریخ به مردم به‌شمار می‌آید و ابزاری است برای مستند کردن واقعیات جامعه و بیان نحوة نگرش مردم به حوادث و تأثیری که بر احساس آنها گذاشته است. تاریخ شفاهی مردم را وارد گردونة تاریخ می‌کند؛ موضوعی که تا سده‌ها پیش، از گام‌های آنان تهی بود. همچنین چشم‌اندازی می‌گسترد تا مردم داستان‌های زندگی خود را به خاطر بیاورند، بیان کنند و پردازش نمایند.

امروزه اجرای طرح‌های تاریخ‌ شفاهی مردم‌نگارانه در آمریکا و اروپا به‌طور جدّی دنبال می‌شود و پژوهش‌های متعددی بر اساس تحلیل کیفیِ داده‌های حاصل از این طرح‌ها منتشر می‌شود. مرکز تاریخ شفاهی دانشگاه کلمبیا در نیویورک، به‌عنوان قدیمی‌ترین آرشیو مدرن تاریخ شفاهی در دنیا با بیش از هفت دهه فعالیت،‌ یکی از مراکز پیشگام در این زمینه به‌شمار می‌آید. این مرکز هم مجری انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی با اقشار مختلف مردم است، و هم بسیاری از طرح‌ها را در خارج از آمریکا با مشارکت و راهنمایی متخصصان تاریخ شفاهیِ مرکز به اجرا درمی‌آورد.

وبگاه دانشگاه کلمبیا علاوه‌بر جانمایی فهرست مصاحبه‌ها به تفکیک موضوعات اصلی، کاربرگه‌های توصیفی و تحلیلی،‌ فایل‌های صوتی و تصویری و متون پیاده‌ساز‌ی‌شدة مصاحبه‌ها، به انتشار شیوه‌نامه‌ها و قوانین مرتبط با فرآیند تاریخ شفاهی اقدام کرده است. «کتابشناسیِ تاریخ شفاهی» یکی از منابع مرجعِ مفید و کاربردی دانشگاه کلمبیا است. این کتابشناسی که بر پایة یک طرح پژوهشی برای استفادة عموم تهیه شده است، اطلاعات توصیفی منابع اعم از کتاب، مقاله و پایان‌نامه را تا سال ۲۰۱۵ شامل می‌شود. بسیاری از سرفصل‌های مندرج در این کتابشناسی در صفحات وب در دسترس و قابل‌مطالعه است.

کتابشناسیِ تاریخ شفاهی در نوزده فصلِ موضوعی تبیین شده است. علاوه‌بر درج مباحث نظری اعم‌ از راهنماهای عملی،‌ روش‌شناسی‌ها،‌ نظریه‌ها، طرح‌های میدانی، اخلاق حرفه‌ای و …، آنچه خودنمایی می‌کند و حائز اهمیت است، گستردگی توجه به پژوهش‌های مردم‌محور بر مبنای تاریخ شفاهی است. این تحقیقات در مباحثی همچون طرح‌های جامعه‌محور، مردم‌شناسی، فرهنگ عامه، زنان و مطالعات جنسیتی و …، در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. همچنین در بخش متون مبتنی بر تاریخ شفاهی، کاربرد فراگیر تحقیقات مردم‌نگارانه به تصویر کشیده شده است.

در ادامه، به شماری از عنوان‌هایی که یاری‌رسان تاریخ شفاهی‌نگاران در راستای کار با مردم و برای مردم به‌‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ آنان است، اشاره می‌شود: تاریخ شفاهی مبتنی بر جامعه، تاریخ شفاهی مهاجران مکزیکی در آمریکا، تاریخ شفاهی صنایع نساجیِ کانادا، تاریخ شفاهی و کاربردهای نوآورانه، تاریخ شفاهی تجاربِ خواندن، تاریخ شفاهی کشاورزان اوکراینی، اردوگاه‌های کار اجباری در آلمان نازی، ‌تاریخ شفاهی اروپای پساسوسیالیستی، صدایِ چینی‌های استرالیا، و صنایع دستی در کانادا.

خارج شدن از نظر

وداع با علامه علی‌اکبر دهخدا

از وداع با علی‌اکبر دهخدا، ادیب، لغت‌شناس، شاعر و سیاستمدار معاصر که حیات پُربار خویش را در راه اعتلای فرهنگ و ادب ایران‌زمین گذرانده بود، بیش از شش دهه می‌گذرد، اما میراث گران‌سنگ او، همواره یادش را زنده و جاوید نگاه می‌دارد. با نگاهی به کتاب‌شناسی پُربرگ و بار دهخدا که توسط دوستدارانش در قالب آثار مختلف گردآوری شده است،‌ به تنوع و تکثر آثار دهخدا و از خلال آن، به آراء و اندیشه‌هایش پی می‌بریم. تنوع فعالیت‌های فرهنگی او به‌گونه‌ای است که در بیشتر منابعِ مرتبط با تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دوران مشروطیت و پس‌ازآن به دهخدا و آثارش اشاره شده است. دهخدا از سال ۱۳۲۴ که طرح چاپ لغت‌نامة دهخدا به تصویب رسید و سازمان لغت‌نامة دهخدا در منزلش شکل گرفت، تا زمانی‌که این سازمان به مجلس شورای ملی منتقل شد،‌ شاهدِ رشد بذری بود که با تلاش مستمر گستراند و آن را در حد یک نهال کوچک شکوفا کرد.

اما آنچه به دستاوردهای فرهنگی و خصایص اخلاقی مرحوم دهخدا درخششی خاص می‌بخشد و آن را متمایز می‌کند، بنیان‌گذاری مکتبی است که سخت‌کوشی، ایمان به کار و احترام به زبان فارسی در آن جایگاهی ویژه دارد. دهخدا به‌دلیل مشیِ ملی و آزادمنشی در زمرة شخصیت‌های محبوب- چه در زمان حیات و چه پس‌از آن- قلمداد می‌شود. ارادتمندان دهخدا در مراسم تشییع پیکرش، زمانی که او را تا ابن بابویه مشایعت می‌کردند، با دیدن چشمان پُراشک محمد معین گمان نمی‌کردند که او این‌طور بگرید، درست مانند پسری که پدر از دست داده‌ است؛ پدری که در اندوه واپسین روزهای حیات، این غزل حافظ را در گوش پسرش زمزمه می‌کرد:

دردِ عشقی کشیده‌ام که مپرسزهرِ عشقی چشیده‌ام که مپرس

مظاهر مصفا، شاعر و استاد ادبیات دانشگاه تهران یکی از دوستداران مرحوم دهخدا بود. او در مصاحبة تاریخ شفاهی با نگارنده که با عنوان «شاعر مُشتعل»[1] منتشر شده است، به شرح ارادت قلبی‌اش نسبت به دهخدا پرداخته؛ تعلق خاطری خالی از هر شائبه‌ای که در شعرش تجلّی یافت. مصفا با دهخدا همکاری نداشت ولی به او به‌عنوان اسطورة شعر و ادب فارسی و فرهنگ ایرانی می‌نگریست. پس‌از فوت او، مرثیه‌ای سرود و با عکس دهخدا و شعر «یاد آر ز شمع مرده یاد آر» چاپ و به رایگان بین دانشجویان توزیع کرد. علاوه‌براین روز چهلم دهخدا به ابن بابویه رفت. محمد معین گرانندة مجلس بود و شماری از اعضای سابق هیئت دولت مصدق در آنجا حضور داشتند. مصفا حال‌وهوای مراسم را این‌طور توصیف کرده است:

«دکتر معین نمی‌خواست که مجلس چهلم دهخدا سیاسی بشود، به همین دلیل ملاحظاتی داشت. سرانجام رجال سیاست که در مجلس حاضر بودند، بر عواطف دکتر معین غلبه کردند و خواستند که شعرم را بخوانم. مرثیه را که خواندم، حالت خاص و برانگیختگی در حلقة اشخاصی که بالای مزار دهخدا بودند، به‌وجود آمد. بخشی از مرثیه‌ام چنین بود:

خوشا تو کزین قرچگان مخنثسوی حیدر و مصطفی می‌گریزی
بزرگا، ادیبا، کجا می‌گریزی» (مصفا، ۱۴۰۱، ‌ص ۱۸۲).

[1] مصفا، مظاهر (۱۴۰۱). شاعر مشتعل: مصاحبة تاریخ شفاهی با مظاهر مصفا. مصاحبه، تدوین و پژوهش پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران.

نظرات بسته شده است

«ثمینه باغچه‌بان، پرورش‌یافتة مکتب روشنگرانِ تاریکی‌ها»

ثمینه باغچه‌بان، نویسنده، مترجم و آموزگار و فرزند جبار باغچه‌بان و صفیه میربابایی سال ۱۳۰۶ در باغچة اطفال در تبریز متولد شد؛ کودکستانی که پدرش بنیاد نهاده بود. دوران کودکی‌اش در کودکستان پدر در شیراز طی شد و دبستان و دبیرستان را در تهران گذراند و وارد دانشسرای مقدماتی و سپس دانشسرای عالی شد. پس‌از فارغ‌التحصیلی در رشتة دبیری زبان انگلیسی با هوشنگ پیرنظر ازدواج کرد. پس‌ازآن در رشتة آموزش ناشنوایان از دانشگاه کلمبیا دانش‌آموخته شد و پس‌از بازگشت به ایران به تدریس در مدرسة ناشنوایان اشتغال یافت و با درگذشت پدر، ریاست آموزشگاه و مدیریت فنی جمعیت ناشنوایان را عهده‌دار شد و به سمت مدیرعاملی سازمان ملی رفاه ناشنوایان منصوب گردید. از او کتاب‌های متعددی به صورت تألیف و ترجمه منتشر شده است که از آن جمله می‌توان این موارد را برشمرد: «روشنگرانِ تاریکی‌ها: خودنوشت‌های جبار باغچه‌بان و همسرش»، «جمجمک برگ خزون»، «آفتاب مهتاب چه رنگه» و …

ثمینه باغچه‌بان در محیط مدرسه متولد شد و پرورش یافت. برای او مدرسه «خانه»، پدرش «آقا معلم» و شاگردان «هم‌بازی‌ها» بودند؛ موهبتی که نصیب هر کسی نمی‌شود. دستاورد سفرش از تحصیل در آمریکا پی بردن به این موضوع بود که روشی که پدرش سا‌ل‌ها پیش‌ازآن برای آموزش ناشنوایان به‌کار می‌برد، علمی و ارزنده بود. او بر این باور است که برای پی‌ریزی آموزش و پرورش موفق باید آموزگاران درجه‌یک تربیت کرد و خود نیز به این امر همت گماشت. در ضمن هنرمندی کم‌نظیر است که تابلوهای ابریشم و گلدوزی دوخته است. در تمام تابلوهایش یک نقش همیشه ثابت است: درخت سروی که استواری پدر را برایش تداعی می‌کند و شکوفه‌ها و گل‌های نیلوفری که نشانِ از خودش دارد. شور وصف‌ناپذیر او به زندگی و اشتیاق به یادگیری، الگوی کم‌مانندی را در مقابل دختران جوان قرار می‌دهد؛ اینکه امید و انگیزه و حرکت در مسیر صحیح، چراغِ راه عبور از سختی‌ها و تاریکی‌هاست. سایة این بانوی فرهیخته بر تارکِ فرهنگ ایران‌زمین مستدام باد.

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۷)

«دوستی بدون مرز»

کتاب «دوستی بدون مرز: داستان‌هایی از زندگی زنان در آلمان»[1]، تألیف فیل لِسک[2]، ‌پژوهشگر کالج دانشگاهی لندن، سال ۲۰۲۰ از سوی انتشارات بِرگ‌هان[3] در نیویورک در ۳۳۸ صفحه منتشر شد.

در طول نیم‌قرن از تقسیم آلمان در سال ۱۹۴۷ تا اتحاد آن در ۱۹۹۰ و پس‌ازآن، ۳۰ زن از شهر شونبِک[4]، آرشیوی از دهه‌های مختلف زندگی‌شان گردآوری کردند که مشتمل است بر عکس‌ها، نامه‌ها و … آنان هرساله از نقاط مختلف آلمان خود را به کلیسای زادگاهشان می‌رسانند تا خاطراتشان را مرور کنند. این کتاب با تحلیل مصاحبه با زنان و بازنویسی روایت‌های آنان، به موشکافی چنین موضوعاتی در آلمان شرقی و غربی پرداخته است: حقوق و جایگاه اجتماعی زنان، پیشرفت‌های شغلی، رفاه اجتماعی، آزادی مطبوعات، آموزش، تحصیل فرزندان و …

فصل اول مروری دارد بر سال‌های نوجوانی و تحصیل در مدرسه. فصل دوم جدایی از خانواده را بررسی کرده است. فصل سوم نگاهی دارد به دوران فعالیت‌های حرفه‌ای. فصل چهارم سرگرمی‌های دوران بازنشستگی را به تصویر کشیده است، و فصل پنجم به دهه‌های پس‌از اتحاد آلمان و تلخی‌ها و شیرینی‌های آن پرداخته است.

دوستی بدون مرز دریچه‌ای به سوی زندگیِ روزمرة زنان در آلمان گشوده و توجه پژوهشگران را به این اسناد منحصربه‌فرد جلب کرده است. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که چطور تفسیر زندگی زنان به درک صحیحی از احساسات و فعالیت‌های اجتماعی آنان می‌انجامد. این اثر دستیابی به تاریخ‌نگاری واقع‌گرایانه از روزن داستان‌های زنان را با جانمایی در بافت تاریخی حوادث ممکن می‌سازد. نویسنده با پرداخت خُرده‌روایت‌های این گروه کوچک، سیاست‌های فرهنگی حاکم بر آلمان شرقی و غربی را در گسست‌های تاریخی اروپا ارزیابی کرده است. این کتاب ضمن ستایش از سوی مورخان تاریخ زنان و پژوهشگران تاریخ اجتماعی، به‌عنوان الگویی برای تحلیل یافته‌های حاصل از مصاحبه‌ها به علاقه‌مندان توصیه می‌شود.

[1] Friendship without Borders: Women’s of power, politics, and everyday life across East and West Germany

[2] Phil Leask

[3] Berghahn

[4] Schonebeck

نظرات بسته شده است

بزرگداشت یاد و نام استاد پوری سلطانی

«زمانی که مرکز خدمات کتابداری به‌عنوان زیرمجموعه «مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی» تأسیس شد، من در ابتدا ریاست بخش تحقیقات را بر عهده داشتم. به دلیل اینکه مؤسسه زیر نظر وزارت علوم بود و کارمندان آن با داشتن شرایطی می‌توانستند عضو هیئت‌علمی باشند، من خیلی خیلی تلاش کردم تا روسای موسسه و هیئت ممیزی سختگیر آن را متقاعد کنم که کتابداران هم می‌توانند در بخش پژوهش، همانند استادان دانشگاه به عضویت هیئت‌علمی درآیند.

آن زمان اصلاً به این مسائل توجهی نمی‌شد و می‌گفتند که حالا کتابداری چی هست که هیئت‌علمی هم داشته باشد؟! به‌هرحال محمدحسین دانشی، عباس مظاهر، مهین تفضلی و من جزو اولین کتابدارانی بودیم که پس از ارسال رزومه و فعالیت‌های پژوهشی در حوزه کتابداری، به‌عنوان عضو هیئت‌علمی منصوب شدیم».

سرو سربلند، خاطرات پوری سلطانی، مادر کتابداری نوین ایران (۱۳۹۴). مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.

نظرات بسته شده است

استاد پوری سلطانی، اسطورهٔ کتابداری ایران

پوری سلطانی (۱۳۰۶- ۱۳۹۴)، از برجسته‌ترین چهره‌های علمی و فرهنگی روزگارِ ما و از پیشگامان تأثیرگذار در توسعه و آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی بود. او با بیش از پنج‌دهه حضور مستمر، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکوفایی کتابداری نوین در ایران ایفا کرد و با تأسیس مرکز خدمات کتابداری و هدایتِ طرح‌های پژوهشی زیربنایی، در کانون گذر از سنت به تجدد و گذار از کتابداری سنتی به کتابداری جدید قرار گرفت. 

ویژگی‌های شخصیتی استاد سلطانی، درخششی خاص به فعالیت‌های حرفه‌ای‌اش بخشید. او با غمی بزرگ زیست و مهرِ عزیز از دست رفته‌اش را در دل داشت. شصت سال عاشقی، از او انسانی بی‌هماورد ساخت که در هر جایگاهی عاشق بود؛ به حرفه‌اش، در کلاس درس به دانشجویانش و در محل کار به همکارانش. سبک گفتار و نوشتارش روشن، صریح و بی‌پیرایه بود. او کتابداری عملگرا بود و فرهنگ مشارکت و کار گروهی را ارج می‌نهاد و به آموزش نیروی انسانی در همهٔ سطوح اعتقادی راستین داشت. باور او به جامعهٔ مدنی و کار اجتماعی داوطلبانه نیز در سال‌های فعالیتش در انجمن کتابداران ایران بروز یافته بود.

مهربانوی کتابداری ایران در عرصهٔ بین‌المللی یگانه بود و به‌واقع، شناخته‌شده‌ترین کتابدارِ ایرانی بود. او ضمن عضویت در کمیتهٔ نمایه‌سازی و فهرست‌نویسی ایفلا (فدراسیون بین‌المللی مؤسسات و انجمن‌های کتابداری)، در معرفی پیشرفت‌های کتابداری ایران و نیز آشنایی کتابداران ایرانی با تحولات جهانی این رشته کوشید. نام استاد سلطانی در مجامع علمی کتابداری زنده است و به گواه حاضران در ایفلا در سال‌های اخیر، همواره از تلاش‌های او یاد می‌‌شود. آخرین نمونه‌اش، هنگام ارائه مقاله تاریخ شفاهی کتابداریِ ایران در ایفلا ۲۰۲۱، که دبیرکل اسبق ایفلا، از حضور فعال پوری سلطانی به نیکی یاد کرد. 

اسطورهٔ کتابداری ایران،‌ پس از سال‌ها تلاش در راه اعتلای پژوهش‌های کتابداری، سال ۱۳۹۴ دیده از دنیا فرو بست. بختِ کتابداری ایران بلند بود که از نعمتِ حضور بی‌مانند استاد سلطانی، مهربانوی عاشق بهره برد. یادش مانا و سبز باد.

نظرات بسته شده است

هفتم اردیبهشت‌ماه، سالگرد درگذشت دکتر عباس حرّی

«کتابخانة عمومی عنصری از یک شبکة گسترده است و باید به نیازهای هر شهروندی- به معنای اعم آن- پاسخ دهد و ‏وظیفه‌اش این است که چهره‌ای از فرهنگ و علم را در جامعه نمایان سازد. رسالت دیگری که کتابخانه‌های عمومی ‏محله‌ها بر عهده دارند، حفظ تاریخ محلی آن منطقه است. به‌طور مثال از یک کتابخانة‌ عمومی که در خیابان منیریه ‏مستقر است، انتظار می‌رود تاریخ شفاهی آن محله را گردآوری نماید. لازم است کتابداران با افرادی که از سال‌های ‏گذشته در آنجا زندگی می‌کردند مصاحبه انجام دهند و تاریخ شکل‌گیری محله، تغییرات خیابان‌ها و کوچه‌ها، شرح حال ‏بزرگان منطقه و … را ثبت‌وضبط نمایند. بدین‌شکل تهیة تاریخ محله‌های مختلف، موجبات دستیابی به تاریخ شهر را ‏فراهم می‌نماید».‏

دُرّ دانش، مصاحبة تاریخ شفاهی با دکتر عباس حرّی. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و ‏کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۵‏.

نظرات بسته شده است

راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در دوران بیماری همه‌گیرِ کرونا (۵)

گزینه‌های ضبط مصاحبه از راه دور

با توجه به موضوعات مطرح‌شده در بخش‌های نخست شیوه‌نامه، روش‌های فنی متعددی در دسترس علاقه‌مندان به انجام مصاحبه از راه دور قرار دارد. بسیاری از این گزینه‌ها برای انجام مصاحبه تاریخ شفاهی مناسب به نظر نمی‌رسد، به‌ویژه در مواردی که هدف از انجام مصاحبه، صرفاً انجام فعالیت پژوهشی نیست و نگه‌داری بلندمدت در آرشیو مدنظر است. بنابراین پیشنهاد می‌شود پیش از انتخاب روش ضبط، عوامل زیر از طرف مصاحبه‌گران و مدیران طرح‌های تاریخ شفاهی موردتوجه قرار گیرد:

  • سهولت در استفاده: آیا استفاده از این روش برای طرفین مصاحبه (مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده) به راحتی امکان‌پذیر است؟
  • حق مؤلف و حفاظت از داده‌ها: آیا روش ضبط مصاحبه با توجه به قوانین مرتبط با حق مؤلف در تاریخ شفاهی انتخاب شده است؟ آیا در این روش از داده‌ها به نحو مطلوبی نگه‌داری می‌شود؟ دسترسی به داده‌ها چطور میسّر می‌گردد؟ آیا حفاظت از داده‌ها براساس روش انتخابی، با آیین‌نامه حفاظت از داده‌های عمومی[1] مطابقت دارد؟
  • انواع فایل: آیا براساس روش ضبط انتخاب‌شده، فایل‌های فشرده[2] صوتی یا تصویری با پسوند”mp3″[3]  یا “mp4”[4] یا داده‌های مناسب برای نگه‌داری در آرشیو با پسوند [5]“wav” ضبط می‌شود؟ اگر هدف از انجام مصاحبه حفظ فایل‌های صوتی و تصویری در آرشیو است، درزمینه استانداردهای لازم برای نگه‌داری انواع فایل‌ها، با متخصصان آرشیو مشورت کنید. به یاد داشته باشید روشی را انتخاب کنید که فایل‌هایی با پسوند “wav” ایجاد نماید. اگر فایل‌ها به‌صورت “mp3” ضبط گردد، به راحتی به “wav” تبدیل نمی‌شود.

ناگفته نماند که به‌رغم توصیه به ایجاد فایل‌های “wav”، کیفیت فایل‌های مذکور در مصاحبه‌های از راه دور در مقایسه با مصاحبه‌های حضوری، از کیفیت پائین‌تری برخوردار است. توجه داشته باشید که خدمات سرویس‌دهنده‌های صوتی مبتنی بر بستر اینترنت[6]، مانند اسکایپ[7] یا زوم[8] و تماس‌های تلفنی، فایل‌های صوتی را در درجات مختلفی از فشرده‌سازی در دسترس قرار می‌دهند.

  • ضبط صوتی یا تصویری: آیا برای ضبط صدا و تصویر در مصاحبه برنامه‌ریزی کرده‌اید یا در یک ارتباط ویدئویی، تنها صوت آن را ضبط می‌کنید یا فقط تماس صوتی برقرار می‌کنید؟ انجام مصاحبه به‌صورت صوتی- تصویری مزایای بیشتری دارد و فرصت‌‌های مناسبی را به‌منظور مطرح‌کردن موضوعاتی نظیر حق مؤلف، امنیت داده‌ها و حفاظت از اطلاعات، در اختیار طرفین مصاحبه قرار می‌دهد.
  • زمان و هزینه: آیا مصاحبه براساس طرح موضوعی انجام می‌شود و تاریخ پایان طرح مشخص شده است؟ هزینه تجهیزات و نرم‌افزارهای موردنیاز چطور تأمین می‌شود؟ آیا لازم است به‌منظور کاهش هزینه‌های تمام‌شده صرفه‌جویی کنید؟

بنابراین با در نظر گرفتن عواملی که درج شد، روش‌هایی برای ضبط مصاحبه پیشنهاد می‌شود. موارد پیشنهادی جامع نیست و سایر گزینه‌ها نیز مشروط بر منطبق‌بودن با معیارهای مندرج در این شیوه‌نامه، قابل‌استفاده است. لازم به ذکر است گزینه‌هایی که در ادامه ارائه می‌شود، روش‌هایی برای ضبط مصاحبه از راه دور است، نه ابزاری به‌منظور برقراری ارتباط با مصاحبه‌شونده. در ضمن همان‌طور که در بخش‌های پیشین شرح داده شد، برای استفاده از فناوری ضبط، با مصاحبه‌شونده هماهنگ کنید و سهولت وی را در به‌کارگیری آن، مدنظر قرار دهید.

در انتها یادآوری این نکته ضروری است که گروه تاریخ شفاهی کتابخانه انگلستان، تجربه عمیقی در استفاده از فناوری‌های زیر ندارد. لذا توصیه می‌شود با اشخاص حقیقی و حقوقی که تجربه‌های کاربردی و مفیدی در این زمینه دارند، مشورت نمایید:

  1. ضبط دوتایی (دوطرفه)[9]: در این نوع ضبط، صدا از طریق میکروفن متصل به رایانه هریک از طرفین مصاحبه ضبط می‌شود. بنابراین استفاده از میکروفن خارجی، هم برای مصاحبه‌شونده و هم برای مصاحبه‌کننده، همانند مصاحبه‌های حضوری، موجب ارتقای کیفیت ضبطِ صدا می‌شود. بسیاری از نرم‌افزارهای موجود در این زمینه، توانایی مدیریت فناوری ضبط دوطرفه را دارند تا بدین طریق، افت صدا به حداقل برسد. با بهره‌مندی از این گزینه، فایل‌هایی با کیفیت بالا ضبط می‌شود، مشروط بر اینکه مصاحبه‌شونده نیز توانایی کار با نرم‌افزارهای مدیریت این نوع ضبط را داشته باشد. بعضی از برنامه‌ها فقط ضبط صدا را مدیریت می‌کنند و برخی دیگر، کیفیت ضبط صوت و تصویر را هم‌زمان ارتقا می بخشند. به‌هرحال استفاده از این برنامه‌ها با صرف هزینه‌هایی همراه است و مدیران و مشارکت‌کنندگان، ملزم به تأمین هزینه‌ها هستند.
  2. سیستم‌های صوتی مبتنی بر بستر اینترنت[10]: در این نوع ضبط برعکس گزینه قبلی، ضبط گفت‌وگو از طریق سیگنال‌های دیجیتالی صورت می‌پذیرد. به دلیل وابستگی این فناوری به اینترنت، لازم است به پهنای باند سرویس‌دهنده وب نیز توجه شود. فایل‌های ضبط‌شده براساس این روش، از کیفیت پائین‌تری نسبت به روش قبل برخوردارند.
  3. نرم‌افزارهای رایگان: از جمله این نرم‌افزارها می‌توان به “NHC”[11] اشاره کرد که هم بر روی ویندوز و هم بر سیستم عامل مَک قابل بارگیری است و ضبط صوتی و تصویری مصاحبه‌های تاریخ شفاهی را پشتیبانی می‌کند. لازم به ذکر است که برخی از این نرم‌افزارها، تنها از قابلیت ضبط به‌صورت [12]“mono” برخوردارند و از ضبط به‌صورت [13]“stereo” پشتیبانی نمی‌کنند.

[1] General Data Protection Regulation (GDPR)

[2] Compressed file

[3] Moving Picture Experts Group Layer-3 (mp3)

[4] Motion Picture Experts Group or MPEG (mp4)

[5] Waveform Audio File (wav)

[6] Voice Over Internet Protocol (VOIP)

[7] Skype

[8] Zoom

[9] Double- ender recording

[10] VOIP

[11] NHC Software

[12] Windows

[13] Mac

نظرات بسته شده است

راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در دوران بیماری همه‌گیرِ کرونا (۴)

دشوارترین بخش مصاحبه از راه دور، اندیشیدن به تمهیداتی است که موجب می‌شود مصاحبه‌شوندگان بتوانند توافقنامه‌های همکاری[1] و ضبط[2] را پیش از شروع مصاحبه امضاء کنند. به‌منظور کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، به راهنمای انجمن تاریخ شفاهی[3] درباره آیین‌نامه حفاظت از داده‌های عمومی[4] مراجعه نمایید. در راهنمای مذکور[5] بیان شده است که اجرای این آیین‌نامه برای اشخاص حقیقی و حقوقی که اطلاعات شخصی افراد را گردآوری می‌کنند، الزامی است. مراکز مرتبط با طرح‌های تاریخ شفاهی، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و آرشیوها از جمله موسساتی به‌شمار می‌روند که بایستی از اطلاعات خصوصی افراد حفاظت کنند.

اگر در حال مصاحبه با شخصی هستید که امضاء الکترونیک دارد، از او بخواهید تا توافقنامه‌ها را با این روش امضاء و تائید کند. اگر مصاحبه‌شونده به دستگاه چاپگر یا پویشگر[6] دسترسی دارد، از وی خواهش کنید تا توافقنامه‌ها را چاپ و امضاء کند و ارسال نماید. اگر وی چاپگر در اختیار ندارد، فرم‌ها را برایش ارسال کنید تا تائید کند و با پست ارسال نماید. ناگفته نماند که این روش‌ها، تنها به دلیل الزام به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در این دوره پیشنهاد می‌شود و لازم است فرم‌های تکمیلی نیز در آینده توسط مصاحبه‌شوندگان به امضاء برسد.

به یاد داشته باشید که ابتدا یک تماس صوتی یا تصویری با مصاحبه‌شونده برقرار کنید تا مطمئن شوید که از روند امضاء توافقنامه‌ها و فرم‌ها آگاهیِ کامل دارد. همچنین برای اینکه آیین‌نامه حفاظت از داده‌های عمومی را رعایت کنید و با آن هماهنگ باشید، سعی کنید توافقنامه همکاری را پیش از شروع مصاحبه به امضاء مصاحبه‌شونده برسانید. در صورت لزوم، امضاء توافقنامه ضبط را تا کنترل شرایط بحران به تعویق بیندازید. در ضمن پس از دریافت توافقنامه‌ها به‌صورت کاغذی یا دیجیتالی، باید فرایندی را به‌منظور ذخیره‌سازی ایمنِ این اسناد که حاوی اطلاعات شخصی مصاحبه‌شوندگان است، پیش‌بینی نمایید.

یادآوری می‌شود در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور نیز همانند مصاحبه‌های حضوری، رعایت ملاحظات حقوقی و اخلاقی حائز اهمیت است. به‌منظور کسب اطلاعات بیشتر درزمینه سوالات متداول حقوقی و اخلاقی تاریخ شفاهی، به صفحه مربوط به این موضوع، در سایت انجمن[7] مراجعه کنید.

در انتها لازم به ذکر است که اگر در شرایط بحران کنونی، به هر دلیلی موفق نشدید که توافقنامه‌های همکاری و ضبط مصاحبه را به امضاء مصاحبه‌شونده برسانید و تنها به توافق کلامی[8] دست یافتید، پیش از شروع مصاحبه از راه دور، با مدیر طرح و مسئول حفاظت از داده‌ها مشورت کنید و براساس نظرات آنها، اقدام به انجام مصاحبه نمایید.

[1] Participation agreement

[2] Recording agreement

[3] Oral history society guidance on GDPR

[4] General Data Protection Regulation (GDPR)

[5] https://www.ohs.org.uk/advice/data-protection

[6]  Scanner

[7] https://www.ohs.org.uk/advice/ethical-and-legal

[8]  Verbal agreement

نظرات بسته شده است

راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در دوران بیماری همه‌گیرِ کرونا (۳)

رعایت چه مواردی در جلسه مصاحبه حائز اهمیت است؟

انجام مصاحبه از راه دور، پژوهشگران تاریخ شفاهی را با چالش‌های فنی و روش‌شناختی متعددی روبه‌رو می‌کند که در مصاحبه‌های حضوری به چشم نمی‌خورد. محدودیت‌های ناشی از شرایط جدید، موجب به‌وجود آمدن این مسائل می‌شود. لذا به مهم‌ترین چالش‌ها در این زمینه اشاره می‌گردد تا مصاحبه‌گران با آگاهی نسبت به این موارد، به انجام مصاحبه از راه دور، اقدام نمایند:

  1. اگر از شبکه اینترنت به‌منظور انجام مصاحبه استفاده می‌کنید، بایستی توجه داشته باشید که در این دوران، اعضای خانواده‌ در قرنطینه خانگی به سر می‌برند و برای اهداف گوناگون همانند فعالیت‌های شغلی، تحصیلی و تفریح به اینترنت متصل می‌شوند. پس لازم است از پهنای باند سرویس‌دهنده وب مطلع باشید. به یاد داشته باشید که پوشش شبکه در مناطق روستایی ضعیف است. در حینِ انجام مصاحبه اطمینان حاصل کنید که دستگاه‌های دیگری که قابلیت اتصال به اینترنت را دارند، خاموش است و از مصاحبه‌شوندگان نیز درخواست کنید تا به این امر توجه کنند.
  2. ضبط صدا از طریق میکروفن‌های تعبیه‌شده در رایانه‌ها[1]، از کیفیت پائینی برخوردار است. اگر مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده از میکروفن‌های خارجی[2] (یقه‌ای یا دستی) استفاده کنند، فایل‌های صوتی از کیفیت قابل‌توجهی برخوردار خواهند بود. استفاده از گوشی نیز هنگام انجام مصاحبه، موجب ارتقای کیفیت ضبط می‌شود. دقت کنید که از ابزارهای فنی متناسب با رایانه‌ای که در دسترس دارید، استفاده کنید.
  3. اگر مصاحبه به‌صورت ارتباط ویدئویی است ولی فقط صوت مصاحبه ضبط می‌شود، توجه داشته باشید پژوهشگرانی که در آینده از این مصاحبه‌ استفاده می‌کنند، فایل تصویری را مشاهده نمی‌کنند و تنها به فایل صوتی دسترسی خواهند داشت. پس اگر در جریان مصاحبه به اسناد یا عکس‌ها یا کتاب‌ها اشاره شد، حتماً توضیحات روشنی در باب آنها در مصاحبه بیان کنید تا بعدها شنوندگانِ فایل‌های صوتی به درستی مطالب مطرح‌شده را درک کنند.
  4. پیش از شروع مصاحبه مطمئن شوید که هیچ فایل صوتی یا تصویری بر روی رایانه، در حال پخش نیست و برنامه‌های مربوطه نیز بسته است. همین‌طور در محیط منزلِ مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده، صداهای اضافی نظیر صدای حیوانات خانگی، کودکان و … وجود دارد که موجب عدم تمرکز طرفین مصاحبه می‌شود. سعی کنید مصاحبه را در اتاقی آرام و راحت انجام دهید تا این سروصداها به حداقل برسد. در ضمن، نحوه تنظیم بلندی صدا در مصاحبه‌های از راه دور، متفاوت از مصاحبه‌های حضوری است و لازم است این نکته را مدِنظر قرار دهید.
  5. برای بسیاری از مصاحبه‌شوندگان، صحبت کردن به مدت طولانی در این روش، دشوارتر از مصاحبه رو در رو است. بنابراین مصاحبه با وقفه‌های متعددی روبه‌رو می‌شود. همین‌طور برقراری ارتباط غیرکلامی و تائید سخنان راوی به اشکال مختلف، از راه دور بسیار دشوار است. همچنین شناسایی لحظاتی که پی می‌برید برای طرح مجدد سوال خاصی مناسب است، سخت و گاه نشدنی است. لازم است رویکردهای معمول در مصاحبه را تغییر دهید و سؤالات را به روش‌های دیگری بپرسید.
  6. اطمینان حاصل کنید که فضای کافی در رایانه، به‌منظور ذخیره‌سازی فایل‌های ضبط‌شده وجود دارد. معمولاً برای هر یک ساعت ضبطِ استریو، یک گیگابایت فضا در نظر گرفته می‌شود. فایل‌های صوتی را در پوشه‌های ایمنِ رمزگذاری‌شده ذخیره کنید. از فایل اصلی نسخه‌های کپی تهیه کنید و نگه‌داری نمایید.

مطمئن شوید که فایل‌ها به‌منظور انتقال به آرشیو، مشکل فنی ندارند و بدون پائین آمدن کیفیت، انتقال می‌یابند. نرم‌افزارهای آرشیو نیز باید این قابلیت را دارا باشند که بتوانند از پوشه‌های رمزگذاری‌شده محافظت کنند.

[1] In-built microphones

[2] External microphones

نظرات بسته شده است

راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در دوران بیماری همه‌گیرِ کرونا (۲) 

مقدمه

تاریخ‌شفاهی‌نگاران[1] همیشه طرفدار مصاحبه رو در رو هستند و نسبت به انجام مصاحبه از راه دور، تمایل نشان نمی‌دهند. دستیابی به یک مصاحبه موفق به روش انجام مصاحبه از راه دور، بسیار دشوار است. در این شرایط مصاحبه‌گر نمی‌تواند با مصاحبه‌شونده ارتباط غیرکلامی برقرار کند و حالات و رفتار وی را هنگام نقلِ روایات ارزیابی نماید و عکس‌العمل مناسبی نشان دهد. همچنین بیشتر مصاحبه‌های ضبط‌شده از طریق تلفن یا سرویس‌دهنده‌های وب، از نظر کیفیت صدا در سطح پائینی قرار دارند.[2] این نقصان موجب می‌شود که فایل‌های دیجیتال، قابلیت حفظ و نگه‌داری دائمی در آرشیو را از دست بدهند. همین‌طور پژوهشگران را با مسائلی درزمینه امنیت داده و تائید و نگه‌داری توافقنامه‌های انجام مصاحبه مواجه می‌کند.

بااین‌حال، بیماری همه‌گیرِ کرونا شرایط خاصی را ایجاد کرده است و انجام مصاحبه حضوری، سلامت مصاحبه‌شونده، مصاحبه‌کننده و کل جامعه را به خطر می‌اندازد. انجمن تاریخ شفاهی توصیه می‌کند که انجام مصاحبه‌های حضوری، تا اطلاع ثانوی به تعویق بیفتد. شرایط کنونی منحصربه‌فرد است و درواقع با بیماری‌های همه‌گیرِ دهه‌های پیشین متفاوت است. به تعویق انداختن مصاحبه‌های رو در رو، به این معنا نیست که فعالیت تاریخ شفاهی متوقف شود بلکه اشخاص حقیقی و حقوقی فعال درزمینه اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی می‌توانند از این فرصت به‌منظور پژوهش، تهیه سؤالات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و ایجاد صفحات وب استفاده نمایند.

به‌رغم اولویت نداشتن انجام مصاحبه، گاه ممکن است تاریخ‌‌شفاهی‌نگاران ناچار باشند فرایند انجام مصاحبه را به اجرا درآورند. در مواردی همانند مساعد نبودن شرایط جسمی مصاحبه‌شونده و اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مرتبط با بیماری‌های همه‌گیر، به تاخیر انداختن مصاحبه صحیح نیست. بنابراین در این شرایط و موقعیت‌های مشابه آن، تنها راه، بهره‌مندی از فناوری انجام مصاحبه از راه دور است.

مصاحبه تاریخ شفاهی از راه دور چه زمانی انجام می‌شود؟

درحالی‌که انجام مصاحبه از راه دور در شرایط کنونی تنها روش ممکن است، اما بهره‌مندی از آن موقت است. بیماری کرونا و تدابیر جهانی در مقابل آن، تا چند ماه یا بیشتر از یک‌سال ادامه خواهد داشت. طرح فاصله‌گذاری اجتماعی در آینده به پایان می‌رسد و متخصصان تاریخ شفاهی می‌توانند مصاحبه‌های حضوری را از سر بگیرند. پژوهشگران می‌توانند از این فرصت استفاده کنند تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین با مصاحبه‌شوندگان ارتباط داشته باشند و از سلامتی آنان اطمینان حاصل نمایند. همچنین مصاحبه‌هایی را که پیش‌تر آغاز شده بود، ادامه دهند. اگر به تاخیر انداختن مصاحبه امکان‌پذیر نباشد، چند نکته وجود دارد که لازم است پیش از تصمیم‌گیری نسبت به انجام مصاحبه از راه دور، موردتوجه قرار گیرد:

  1. فوریت انجام مصاحبه: آیا می‌توان انجام مصاحبه را به آینده موکول کرد؟ اغلب مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در واپسین سال‌های حیات مصاحبه‌شوندگان صورت می‌پذیرد. پس بیماری همه‌گیرِ کنونی، تهدیدی برای افراد مسن و گروه‌های آسیب‌پذیر به‌شمار می‌رود. سؤال مهم این است که انجام مصاحبه تا چه حد فوریت دارد؟ آیا انجام مصاحبه ظرف یک سال آینده ضروری است؟ آیا مصاحبه‌های موجود در آرشیوها می‌توانند جایگزین مصاحبه‌های جدید در موضوعات مشابه بوده و نیاز پژوهشگران را مرتفع نمایند؟

به‌هرحال می‌توان این‌طور توصیه کرد که در حال حاضر، انجام مصاحبه‌هایی با موضوع بیماری کرونا و سایر بیماری‌های عفونی و ویروسی در اولویت قرار دارند و ضروری به‌نظر می‌رسند.

  • انواع مصاحبه: کدام یک از انواع مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در حال انجام است؟ مصاحبه از راه دور به‌منظور ضبط دقیق ابعاد مختلف زندگی مصاحبه‌شونده، بسیار دشوار است، اما مصاحبه‌های کوتاه‌تر با تمرکز بر موضوعات محدودتر، امکان‌پذیر است. توجه به این نکته در اولویت‌بندی انجام مصاحبه در طرح‌های بزرگ، حائز اهمیت است و می‌توان براساس آن تصمیم گرفت که انجام کدام مصاحبه‌ها از راه دور ضروری است و کدام مصاحبه‌ها را می‌توان به آینده موکول کرد.
  • شرایط مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده: بیماری کرونا مردم جهان را با مشکلات مالی، روانی و دغدغه‌های متعددی مواجه کرده است. ماندن در قرنطینه موجب شده است تا بسیاری از اشخاص، توانایی پرداخت هزینه‌های اجاره مسکن و تأمین مایحتاج اولیه زندگی را از دست بدهند. آنان با نگرانی‌های ناشی از احتمال فوت عزیزانشان دست و پنجه نرم می‌کنند. بنابراین در چنین شرایطی، دعوت به انجام مصاحبه، موجبات ناراحتی مصاحبه‌شونده را فراهم می‌آورد. گاهی هم ممکن است مصاحبه‌شونده این فرصت را پیدا کند که ضمن ادامه روال مصاحبه، تجربیات شرایط کنونی را نیز بیان کند. در این صورت، انجام مصاحبه مفید و موثر خواهد بود.

بنابراین مصاحبه‌گران بایستی اطمینان حاصل نمایند که مصاحبه‌شوندگان از روند کار آگاهی کامل دارند و قادرند رضایت آگاهانه خودشان را برای شرکت در مصاحبه اعلام نمایند و مصاحبه از راه دور، بهترین گزینه است. همچنین متخصصان تاریخ شفاهی توصیه می‌کنند که ادامه مصاحبه‌های پیشین، چالش‌های کمتری را نسبت به آغاز مصاحبه‌های جدید به‌وجود می‌آورد. در ضمن مصاحبه‌گران بایستی وضعیت خودشان را در این دوران در نظر بگیرند. آنان بایستی برای انجام فعالیت‌های پیش و پس از مصاحبه، نظیر پژوهش، طرح سؤال و جمع‌بندی مطالب فرصت کافی داشته باشند. همین‌طور لازم است پرسنل متخصص، پشتیبانی از مصاحبه‌هایی را که از راه دور انجام می‌شود، بر عهده گیرند.

  • اهداف مصاحبه: آیا مصاحبه‌هایی که به روش از راه دور انجام می‌شود، قابلیت آرشیو شدن دارند؟ بدیهی است که یکی از بزرگ‌ترین مسائل مصاحبه به این روش، پائین بودن کیفیت فایل‌های ضبط‌شده است که موجب می‌شود افراد پیاده‌ساز با مشکلات متعددی مواجه شوند. همین‌طور احتمال دارد صدا از وضوح پائینی برخوردار باشد یا نرم‌افزارهای ضبط صدا قابلیت سازگاری با تکنولوژی‌های نوین را نداشته باشند. چنانچه مصاحبه‌های تاریخ شفاهی به‌منظور حفظ و نگه‌داری بلندمدت در آرشیو انجام می‌شود، توجه به این نکته در اتخاذ تصمیم نسبت به انجام مصاحبه از راه دور بسیار مهم است. مدیران طرح‌ها بایستی با آرشیویست‌ها مشورت کنند تا مشخص شود که آیا آنها مصاحبه‌های از راه دور را به‌عنوان یک منبع آرشیوی می‌پذیرند یا این مصاحبه‌ها را فاقد استانداردهای لازم می‌دانند. اگر انجام مصاحبه صرفاً به‌منظور اهداف پژوهشی باشد و نگه‌داری آرشیوی از این منابع مدنظر نباشد، مصاحبه از راه دور، گزینه مناسبی خواهد بود.
  • مقیاس زمانی طرح[3]: آیا تمدید اختصاص بودجه تأمین‌شده طرح تاریخ شفاهی امکان‌پذیر است؟ توصیه می‌شود پیش از تصمیم‌گیری به‌منظور انجام مصاحبه از راه دور، با سرمایه‌گذار اصلی طرح یا نخستین پدیدآور مشورت شود. بیشتر موسسات اختصاص بودجه طرح‌های تاریخ شفاهی را به حالت تعویق درآورده‌اند و انجمن تاریخ شفاهی انتظار دارد دانشگاه‌ها نیز نسبت به این امر اقدام نمایند.

ناگفته نماند که این تمهیدات بدان معنا نیست که این نهادها بایستی بودجه اضافی تامین کنند، بلکه با توجه به بودجه تأمین‌شده، بازه‌ زمانی اجرای طرح تغییر داده می‌شود. اگر مدیران طرح از کارکنان آموزش‌دیده تحت مدیریت خودشان به‌منظور انجام مصاحبه استفاده می‌کنند، انجام مصاحبه از راه دور، گزینه مناسبی است. اما اگر مصاحبه‌گران به هر دلیلی آموزش‌های لازم را فرا نگرفته‌اند، توصیه می‌شود که از انجام مصاحبه از راه دور پرهیز شود.

۶. تجهیزات فنی: کدام یک از فناوری‌های انجام مصاحبه از راه دور دسترس‌پذیر است؟ در بخش‌های بعدی به تفصیل به گزینه‌های فنی پرداخته خواهد شد اما نکته مهم این است که بایستی استفاده از این تجهیزات فنی برای مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده راحت باشد. اگر طرفین مصاحبه نتوانند به درستی از نرم‌افزارهای ضبط صدا استفاده کنند و با کارکردهای آن آشنا نباشند، انجام مصاحبه از راه دور با مشکلات متعددی روبه‌رو خواهد شد.

[1] Oral historians

[2] Poor audio quality

[3] Project timescales

نظرات بسته شده است

«راهنمای انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در دوران بیماری همه‌گیرِ کرونا (۱)»

انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[1] به‌عنوان یکی از مؤسسات فعال درزمینه تاریخ شفاهی، استانداردسازی روندِ فعالیت‌ها و فراهم‌آوری بسترِ به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌ها در این حوزه را به‌منزله اهداف اصلی فعالیت‌هایش مدِ نظر قرار می‌دهد.[2] این انجمن توصیه‌هایی[3] را در قالب یک راهنما، به‌منظور انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، در این برهه تاریخی منتشر کرده است.[4]

راهنمای انجام مصاحبه از راه دور، براساس تجربه‌های گروه تاریخ شفاهی کتابخانه انگلستان و همکاری اعضای انجمن تاریخ شفاهی تهیه شده است. چارلی مورگان[5]، راب پرکز[6]، مری استوارت[7] و کامیل جانستون[8] نویسندگان اصلی این راهنما هستند. راهنمای مذکور به این دلیل در زمان همه‌گیری کرونا تهیه شده است که تمام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی رو در رو، به حالت تعلیق درآمده است. درخواست‌های متعدد مبنی بر علاقه‌مندی به انجام مصاحبه از راه دور، انجمن تاریخ شفاهی را برآن داشت تا خلاصه‌ای از موضوعات اخلاقی، حقوقی، روش‌شناختی و فنیِ موردنیاز اشخاص حقیقی و حقوقی را پیش از اقدام به انجام مصاحبه، تدوین نماید.

به‌رغم اینکه گروه نویسندگان راهنمای انجام مصاحبه از راه دور تلاش کرده‌اند تا از صحت اطلاعات مندرج در این راهنما اطمینان حاصل کنند و آن را براساس منابع متعدد و تجربه‌های کاربردی در این زمینه گردآوری نمایند؛ نه نویسندگان و نه کتابخانه انگلستان و انجمن تاریخ شفاهی، مسئولیت حقوقی عواقب ناشی از استفاده از این راهنما را برعهده نمی‌گیرند چون لازم است راهنمای مذکور به‌طور مرتب روزآمد شود و موردِ بازنگری قرار گیرد تا به نتایج مطلوب دست یابد.

راهنمای پیش‌گفته، علاوه بر مقدمه، دارای چهار بخش و پیوست‌های منابع برای مطالعه بیشتر و اصول فنی ضبطِ مصاحبه از راه دور است. در بخش اول فوریت‌های انجام مصاحبه و انواع آن مورد بررسی قرار گرفته است، در بخش دوم نکات مهم در زمان انجام مصاحبه یادآوری شده است، بخش سوم بر ضرورت امضای توافقنامه انجام مصاحبه تاکید دارد و در بخش چهارم، گزینه‌های ضبطِ مصاحبه درج شده است.

[1] Oral history society (OHS)

[2] http://www.ohs.org.uk

[3] Advice on remote oral history interviewing during the Covid-19 pandemic

[4] Version 5 (4 April 2020)

[5] Charlie Morgan

[6] Rob Perks

[7] Mary Stewart

[8] Camille Johnston

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۶)

«تاریخ شفاهی صنایع نساجی کِبک به روایت زنان»

کتاب «زنان و دختران در صنعت نساجی کِبک»[1]، تألیف گیل گاتبرت بِرانت[2]، سال ۲۰۱۸ از سوی انتشارات باراکا[3] منتشر شد. این کتاب بر اساس مصاحبه با ۸۴ نفر از کارگران زن در کارخانه‌های نساجی کِبک، در فواصل سال‌های ۱۸۸۱ تا ۱۹۵۱ شکل گرفته است. گاتبرت بِرانت متخصص تاریخ زنان و مؤلف کتاب سه جلدی تاریخ زنان در کانادا است.

تصویری که از کارگران زن، تا پیش‌از انتشار این اثر ارائه می‌شد، افرادی ناتوان و قربانیانِ مستعد سرکوب بود. در این پژوهش با مقایسة تغییرات و ویژگی‌های نیروی کار و نوع مشاغل زنان، این تصویر به طرز چشمگیری تغییر کرد. این کتاب، تحولات کارگری و درک زنان از فرهنگ کار و جنبش‌های برابری‌خواهانة آنان را در سال‌های مورد بحث ترسیم می‌کند. زنان که بیش از نیمی از کارگران شاغل در صنعت پنبه و نساجی را تشکیل می‌دادند، به واسطة نقش‌های چندگانه در خانه و کارخانه، نقش مؤثری در صنعتی شدن کِبک و تبدیل آن به جامعه‌ای شهری بر عهده داشتند. نویسنده علاوه‌بر درج روایت‌های زنان، موضوعات تأثیرگذار در تاریخ صنایعِ کانادا را بر مبنای سایر منابع دستِ اول، تحلیل و موشکافی کرده است.

زنان در این گفت‌وگوها در مورد جنبه‌های مختلف زندگی و فعالیت در کارخانه‌ها سخن گفتند و شرایط محیط‌های کارگری را بررسی کردند. همچنین انگیزة کار در صنایع نساجی و تلاش برای دستیابی به حقوق برابر را به بوتة‌ نقد گذاشتند. آنان ضمن تشریح نگرش‌های حاکم بر جوامع کارگری، شرایط اقتصادی خانواده‌های کارگر را مرور کردند. منتقدان تاریخ کار و کارگری، این کتاب را ترسیم کم‌نظیری از شرایط کار زنان در عصر صنعتی شدن دانسته‌اند.

[1] Through The Mill: Girls and Women in Quebec Cotton Textile Industry 1881- 1951

[2] Gail Guthbert Brandt

[3] Baraka

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۵)

«خاطرات ممنوعه: تجربیاتِ زنان از سال ۱۹۶۵ در اندونزی»

کتاب «خاطرات ممنوعه: تجربیاتِ زنان از سال ۱۹۶۵ در اندونزی»[1]، با ویراستاری مِری کالیمون[2]، لی‌لیا وِتانگتِرا[3] و کارِن کامپبِل نِلسون[4]، با ترجمة جِنیفر لیندسی[5] در سال ۲۰۱۵ از سوی انتشارات دانشگاه موناش در استرالیا منتشر شد. این اثر بر مبنای مصاحبه با چهل نفر از زنانِ بازمانده از خشونت‌های ضدکمونیستی در استان‌های شرقی اندونزی تألیف شده است. محققان مؤسسه تاریخ اجتماعی اندونزی انجام مصاحبه‌ها را عهده‌دار بوده‌اند و استادان مطالعات زنان، مصاحبه‌ها را پس‌از مستندسازی، در قالب هشت‌مقاله تحلیل محتوای کیفی کرده‌اند.

به‌رغم اینکه متقاعد کردن زنان برای شرکت در مصاحبه چندان آسان نبود، اما آنان با جایگاه اجتماعی متفاوت، از معلمان گرفته تا کارگران، کشاورزان و فعالان اجتماعی، از شکنجه و آزار در پی پاکسازی جامعه از تفکرات کمونیستی سخن رانده‌اند. زنانِ مظنون به کمونیست بودن، حتی گاه بدون اینکه بدانند چه جرمی مرتکب شده‌اند، مدت‌ها در زندان بودند. اخراج معلمان از مدارس، فروپاشی خانواده‌ها و نقش کلیسای پروتستان در همراهی با خشونت علیه زنان، از جمله موضوعات کتاب است.

ویراستارانِ خاطرات ممنوعه براین باورند که تا پیش‌از انتشار این اثر، دیدگاه‌های قربانیانِ زن در وقایع ۱۹۶۵ نادیده گرفته شده بود. تاریخ شفاهی ضمن فراهم آوردن فرصتی برای شنیدن صدای زنان، تحلیلگران را قادر ساخت تا با مطالعة این رویداد تاریخی و با اتکا به رویکردی تجربی، به نیابت از راویان، آن را تجربه کنند. گرچه بسیاری از تحلیل‌ها در باب کم‌وکیف روایت‌های زنان تلخ و دلخراش است، اما نقطة قوت این پژوهش، انسان‌دوستیِ برآمده از دل روایت‌های زنان است؛ زنانی که کوشیدند ضمن اندیشیدن به تدابیری تحسین‌برانگیز برای استواری در آن دوران،  فرزندانشان را با امید به آینده پرورش دهند.

[1] Forbidden Memories: Women’s experiences of 1965 in Eastern Indonesia

[2] Mery Kolimon

[3] Liliya Wetangterah

[4] Karen Campbell- Nelson

[5] Jenifer Lindsay

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۴)

«بازیابی گذشتة ما»

کتاب «بازیابی گذشتة ما: مبارزه برای حق رأی زنان»[1]، با مصاحبه و تدوین شِرنا گلوک بِرگر[2]، استاد مطالعات زنان در دانشگاه کالیفرنیا، نخستین‌بار سال ۱۹۹۰ از سوی دفتر تاریخ شفاهیِ کتابخانة‌ بَنکرافت[3] در آمریکا منتشر شد. ویراست دوم آن نیز سال ۲۰۱۰ نشر یافت. این اثر بر مبنای تحلیل کیفی محتوای مصاحبه با دوازده نفر از رهبران زن در جنبش حق رأی زنان به رشتة تحریر درآمده است. ژانت رانکین[4]، آلیس پُل[5] و سارا بارد فیلد[6] از جمله مصاحبه‌شوندگان این مجموعه هستند. فایل‌های صوتی و تصویری مصاحبه‌ها در دانشگاه کالیفرنیا، دانشگاه برکلی و کتابخانة بَنکرافت حفظ و نگهداری می‌شود.

بازیابی گذشته، با درآمدی بر تاریخ شفاهی آغاز می‌شود. نویسنده در این بخش ضمن برشمردن ویژگی‌های این روش پژوهشی، بر بهره‌مندی از آن به‌منظور ثبت فرهنگ عامه و ارائه تصویری روشن از تاریخ اجتماعی جوامع تأکید کرده است. همچنین آموزش تاریخ شفاهی را از دوران نوجوانی ضروری می‌داند تا دانش‌آموزان در مصاحبه با اعضای خانواده با گذشته پیوند برقرار کنند.

زنان در این مصاحبه‌ها در قامتِ مصلحان اجتماعی تجربیات خود را از مبارزه برای دستیابی به حقوق برابر با مردان به اشتراک گذاشته‌اند. همبستگی زنان، شکل‌گیری انجمن‌های متعدد، و تکوین فرآیندهای اجتماعی تأثیرگذار بر ارتقای جایگاه زنان در دهه‌های مختلف، از جمله دستاوردهای این جنبش است. رویدادهای تاریخی در مسیر تحقق آرمان‌خواهی زنان در پرتو اجرای این طرح موضوع‌محور، به دقت ارزیابی شده است. مستندسازی دقیق تدوینگر و تجزیه‌وتحلیل گفته‌های راویان از طریق پژوهش در اسناد و کتاب‌ها و درج توضیحات بجا و مناسب، این کتاب را به اثری قابل استناد در حوزة تاریخ زنان در آمریکا بدل کرده است.

[1] Recovering our past: The struggle for woman’s suffrage

[2] Sherna Gluck Berger

[3] Bancroft Library

[4] Jeanette Rankin

[5] Alice Paul

[6] Sara Bard Field

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۳)

«تاریخ شفاهی فوتبال زنان در استرالیا»

کتاب «تاریخ شفاهی فوتبال زنان در استرالیا»[1]، تألیف گریگوری موریس داونز[2]، سال ۲۰۱۵ از سوی انتشارات دانشگاه ویکتوریا[3] در استرالیا چاپ و منتشر شد. این اثر بر اساس پایان‌نامة دکترای مؤلف و بر پایة مصاحبه با ۱۸ زن و ۳ مرد،‌ اعم از بازیکنان، مربیان و داوران به نگارش درآمده است.

شکل‌گیری تیم‌های فوتبال زنان در استرالیا، به دهة ۱۹۷۰ بازمی‌گردد، زمانی‌که مهاجران انگلیسی شوقِ تماشای فوتبال زنان را در دل و جان استرالیایی‌ها زنده کردند. عشق زنان به فوتبال موجب شد تا ورزشی که تا آن‌زمان کاملاً مردانه بود، به سرعت رو به جلو حرکت کند و محبوبیتی عام یابد. پس‌از آن زنان فوتبالیست در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی حضور یافتند و آکادمی‌ها و مدارس فوتبال زنان بنیان نهاده شد.

نویسنده پس‌از بررسی جایگاه زنان در تاریخ ورزش استرالیا، فراز و نشیب‌های شکل‌گیری فوتبال زنان و دهه‌های شکوفایی آن را تبیین کرده است. سپس با درج بخش‌هایی از مصاحبه با ورزشکاران، به تحلیل کیفی داده‌های حاصل از تاریخ شفاهی مبادرت ورزیده است. تحلیل کیفی محتوای مصاحبه‌ها، او را قادر ساخته است تا اصالت و حقیقت یافته‌ها را تفسیر کند. در واقع پس‌از مرور گفته‌های راویان، موضوعات قابل استنباط را استخراج کرده و به بوتة نقد گذاشته است.

زنان ورزشکار با بیان خاطرات، سفر فوتبالی خود را به گذشته آغاز کردند و از نخستین حضور در بازی‌های رسمی سخن گفتند، تبعیض علیه دختران را در سال‌های ابتدایی توجه به فوتبال روایت کردند، از موافقت و مخالفت خانواده‌ها گفتند، از مردان حامی ورزش بانوان و زنان مشوق در این مسیر سخن راندند، و از دوستی‌های پایدار با دوستان ورزشی گفتند. زنان متفق‌القول به تشویق دختران جوان به انجام تمرینات ورزشی برای تأثیر مثبت دیرپای آن بر روحیه و جسم‌شان تأکیدی ویژه دارند و همچنان با مهر و عطوفت، در راه پیشرفت فوتبال زنان در استرالیا تلاش می‌کنند.

[1] Oral History of Women’s Football in Australia

[2] Gregory Maurice Downes

[3] Victoria University

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۲)

«تاریخ شفاهی زنانِ کارگر در کانادا»

طرح تاریخ شفاهی زنانِ کارگر در کانادا[1]، سال ۱۹۹۴ توسط جوآن سَنگستِر[2] به اجرا درآمد. ۳۲ زن که در فواصل سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۵ در کارخانه‌های بزرگِ شهرهای صنعتی کانادا کار می‌کردند، مصاحبه‌شوندگان این طرح را شامل می‌شوند. داده‌های حاصل از اجرای طرح، به‌صورت پایان‌نامه و مقاله منتشر شده است.

روایت‌های زنانه در این مصاحبه‌ها که تا آن‌زمان نادیده گرفته شده بود، گره‌گشای نقاط کور تاریخ زنان در کانادا است. تجربیات شخصی و منحصر به‌فرد راویان در باب وقایع مختلف و توصیف فضای حاکم بر کارخانه‌ها، که گاه مترادف و گاه متناقض‌اند، زمینة شکل‌گیری تجربة جمعی را فراهم آورده است. شماری از زنان نقش خود را در حوادث کمرنگ تلقی می‌کنند، اما برعکس تعدادی از آنها که جزو رهبران اتحادیه‌های کارگری بودند، به تعامل سازندة زنان در ارتقای شرایط شغلی و برخورداری از حقوق مساوی با مردان در محیط کاری اذعان دارند.

سازماندهی اعتصابات کارگری و مسائل پیرامون آن و تأثیر آن بر روابط خانوادگی و گاه مخالفت خانواده‌ها با حضور زنان در این اعتصابات، از جمله مواردی است که به‌طور دقیق در این مصاحبه‌ها به تصویر کشیده شده است. تنوع تجربه‌های زنان از فرازونشیب‌های کار در کارخانه‌ها در دوران جنگ جهانی دوم و تحلیلی که از وضعیت زنان در آن سال‌ها دارند، زوایای مختلف اقتصاد خانواده‌ها را در این برهة تاریخی آشکار می‌سازد. در ضمن بخشی از مصاحبه‌های این طرح دستمایة کار مستندسازان قرار گرفته و بر اساس آن، فیلم‌های مستند تهیه شده است. همچنین محتوای مصاحبه‌ها از سوی پژوهشگران تحلیل کیفی شده و موضوعات قابل استنباط آن، کشف و موشکافی شده است.

[1] Workwomen’s Oral History in Canada

[2] Joan Sangster

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۱)

«تاریخ شفاهی زنان ایتالیایی- کانادایی»

تاریخ شفاهی زنان ایتالیایی- کاناداییِ[1] دانشگاه سیمون فریزر[2] در ونکوور[3]، یکی از طرح‌های مجموعة متنوع این دانشگاه است که سال ۲۰۱۰ به‌طور مشترک با انجمن تاریخ کانادا به اجرا درآمد. تاریخ شفاهی پناهندگان لهستانی در ۱۹۵۶، تاریخ شفاهی جنبش‌های کارگری، تاریخ شفاهی مهاجران هندی و تاریخ شفاهی ژاپنی‌های مقیم کانادا، از جمله سایر پژوهش‌های این دانشگاه است.

 در طرح پیش‌گفته با زنان ایتالیایی که در ربعِ اول قرن بیستم به کانادا مهاجرت کرده‌اند، به مدت ۱۰۰ ساعت مصاحبه شده است. مصاحبه‌گران از میان دانشجویان و اعضای انجمن انتخاب شده‌اند. بیشتر مصاحبه‌ها به زبان انگلیسی و مابقی به ایتالیایی است، البته متون ایتالیایی نیز به انگلیسی ترجمه شده است. خروجی‌هایِ طرح اعم از صوت، تصویر، متن و ضمایم مصاحبه‌ها به تفکیک فهرست‌نویسی شده‌اند و علاوه‌بر انتشار اطلاعات کتابشناسی مصاحبه‌ها، اصل منابع نیز در کتابخانة دیجیتالی دانشگاه بارگذاری[4] شده است. به دلیل کدگذاری واژگان و عبارت‌های کلیدی در متون، پژوهشگران به سهولت به مطلب موردنظرشان دسترسی پیدا می‌کنند.

 زنان در این گفت‌وگوها، ضمن تشریح دلایل مهاجرت، سال‌های نخستین زندگی در کانادا، فعالیت انجمن‌های زنان و فرصت‌های پیش‌روی زنانِ مهاجر را مرور کردند و از مواجهه با مشکلات فرزندان، اعتقاد به جامعة مدنی و کار داوطلبانه و روش‌های حفظ آداب و رسوم ایتالیا سخن گفتند. بررسی جزئیات سیاست دولتمردان کانادا در قبال زنان در دهه‌های مختلف و نیز موشکافی تفکر زنان نسبت به تحولات ایتالیا در آن سال‌ها، در مقالات مستخرج از اجرای این طرح موردتوجه واقع شده است. تحلیل کیفی داده‌های حاصل از مصاحبه، بر قابلیت‌های تاریخ شفاهی در راستای تألیف تاریخ زنان تأکیدی ویژه دارد. همچنین فرصتی فراهم آورد تا بتوان به مقایسة عقاید و باور زنانِ مهاجر در دهه‌های پیش و پس از سال‌های مذکور پرداخت و تاریخ‌نگاری ملموسی را پیشِ روی علاقه‌مندان قرار داد.

[1] Italian- Canadian Women Oral History Project

[2] Simon Frazer University (SFU)

[3] Vancouver

[4] https://digital.lib.sfu.ca/italian-canadian-women-oral-history-collection

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲۰)

«مادربزرگ در جنگ چه کردی؟ تاریخ شفاهی زنانِ رود آیلند در جنگ جهانی دوم»

کتاب «مادربزرگ در جنگ چه کردی»، تاریخ شفاهی زنانِ ایالت رود آیلند[1] در شمال شرق آمریکا را در بر می‌گیرد که سال ۱۹۹۰، از سوی انجمن تاریخ این ایالت منتشر شد. این اثر بر مبنای اجرای مشترک یک طرح تاریخ شفاهی به وسیلة دبیرستان کینگس‌تاون[2] و دانشگاه رود آیلند تدوین شده است. مدیر دبیرستان و استادان تاریخ دانشگاه،‌ مدیریت این طرح را بر عهده داشتند. در این مجموعه، با ۳۶ زن که دارای تجربیاتی از جنگ جهانی دوم بودند، مصاحبه شده است. هفده دانش‌آموزِ کلاس نهم، مصاحبه‌های این مجموعه را انجام داده‌اند که شماری از آن‌ها، روایت‌های مادربزرگ‌هایشان را ثبت‌وضبط کرده‌اند.

این کتاب به جنبه‌های نادیده گرفته‌شده از جنگ جهانی دوم پرداخته است. زنان از خانواده، کالج، محل کار و ارتباط با دوستان و نیز در مورد بحران‌های جنگ و تأثیرات عمیق آن سخن گفته‌اند؛ تجربیاتی که تا آن زمان مورد بی‌توجهی واقع شده بود. زنانی که در دوران جنگ، سال‌های جوانی را می‌گذراندند،‌ اذعان می‌کنند که جنگ آنان را از حال و هوای جوانی دور و در واقعیت‌های زندگی غرق کرد. آن‌ها ناچار شدند در غیاب مردان، علاوه‌بر مدیریت امور خانه و سرپرستی فرزندان، در مشاغل تولیدی سنگین فعالیت کنند و مهارت‌های جدیدی کسب نمایند.

این روایت‌ها، جنبه‌های تازه‌ای از درک رابطة جنگ با زندگی مردم را آشکار می‌کند و به عواقب جنگ بیشتر از خودِ جنگ توجه دارد. بسیاری از راویان بر این باورند که در آن سال‌ها، مردم درک درستی از پیامدهای جنگ نداشتند،‌ در نتیجه زنان را قربانی سیاست‌های جنگ‌طلبانه می‌دانند. زنان در هر جایگاهی، احساس مسئولیت فوق‌العاده‌ای نسبت به خانواده و جامعه احساس می‌کردند، به‌خصوص آموزگاران که بلافاصله پس از بازگشت شاگردانشان از جبهه‌های جنگ، در جبران عقب‌افتادگی تحصیلی آن‌ها کوشیدند.

کتاب مادربزرگ در جنگ چه کردی، به دلایل مختلف از سوی انجمن‌های تاریخ و مطالعات زنان و دانشگاه‌های آمریکا موردتشویق قرار گرفت و موفق به دریافت جوایزی شد. این اثر در وهلة‌ نخست به دلیل درگیر کردن دانش‌آموزان در اجرای فرآیند تاریخ شفاهی در راستای ثبت تاریخ زنان، تحسین‌برانگیز شناخته شد. در وهلة دوم، در نظر گرفتن استانداردهای انجمن تاریخ شفاهی آمریکا در انجام مصاحبه، آن را به الگویی کاربردی در این حوزه تبدیل کرد و در وهلة سوم، با ارائه روایت‌های زنده و ملموس و داستان‌هایِ واقعی جذّاب، کتابی خوش‌خوان و ماندگار قلمداد شد.

[1] What did you do in the War, Grandma? An Oral History of Rhode Island Women During World War II

[2] Kingstown High School

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۹)

«تاریخ شفاهی زنان چینی- آمریکایی»

در طرح تاریخ شفاهی زنان چینی- آمریکایی[1] که به‌طور مشترک از سوی کتابخانة‌ شلسینگر[2] و انجمن زنان چینی در نیو انگلند[3] به اجرا درآمده، تاکنون با بیش از سی نفر از زنانی که به فاصلة دو دهه پس از جنگ جهانی دوم به آمریکا مهاجرت کرده‌اند؛ مصاحبه انجام شده است. در این راستا، زنان چینی با جایگاه اجتماعی متفاوت، از زنان خانه‌دار گرفته تا کارگران، معلمان، کتابداران و … تجربیاتشان را به اشتراک گذاشته‌اند. شماری از مصاحبه‌شوندگان از طریق انجمن شناسایی شده‌اند و تعدادی نیز براساس فراخوان کتابخانة شلسینگر به این طرح پیوسته‌اند. مصاحبه‌ها به هر زبانی که راویان راحت‌تر باشند، انجام می‌شود.

منابع حاصل از اجرای طرح مذکور، در کتابخانة شلسینگر، به‌عنوان کتابخانة تخصصی تاریخ زنان در آمریکا، مطابق با شرایط درج‌شده توسط مصاحبه‌شوندگان در فرم‌ها/ توافقنامه‌های آگاهانه، در دسترس پژوهشگران قرار می‌گیرد.[4] از جمله پرسش‌های اصلی طرح می‌توان به این موارد اشاره کرد: پیشینة خانوادگی، خاطرات کودکی و نوجوانی، هدف از مهاجرت، نخستین تجربه‌های زندگی در آمریکا، مشکلات مهاجران، مشاغل و روش‌های زنده نگه‌داشتن سنت‌های چینی.

به‌رغم اینکه فضای اجتماعی و اقتصادی چین در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و انگیزه‌های مهاجرت در آن سال‌ها با دهه‌های اخیر تفاوت‌های چشمگیری دارد، اما مجریان طرح بر این باورند که انتقال تجربیات راویان با هدف ثبت تاریخ زنان، چشم‌انداز روشنی را در برابر دیدگان دختران جوان می‌گشاید. مصاحبه‌شوندگان بر این نکته تأکید دارند که جوانان باید برای مهاجرت دلایل توجیه‌پذیر و انگیزه‌ای قوی داشته باشند، در پاسداشت آداب‌ و رسوم چینیان بکوشند و از سخت‌کوشی و استواری زنان چینی بیاموزند.

[1] Chinese- American Women Oral History Project

[2] Schlesinger library

[3] New England

[4] Chinese-American Women Oral History Project – Chinese Historical Society of New England (chsne.org)

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۸)

«سخنان زنان»

کتاب «سخنان زنان، نگاهی زنانه به تاریخ شفاهی»[1]، نخستین‌بار سال ۱۹۹۱ در انتشارات روتلج[2] در نیویورک منتشر شد و ویرایش جدید آن در سال ۲۰۱۶ با ویراستاری شِرنا بِرگر گلاک[3] و دافن پاتایی[4] چاپ و نشر گردید. بِرگر گلاک مدیر طرح تاریخ شفاهی زنان و مدرس مطالعات زنان در دانشگاه کالیفرنیا و پاتایی، استاد تاریخ زنان در دانشگاه ماساچوست است.

کاوش در زمینة مباحث نظری، روش‌شناختی و دشواری‌های گردآوری تاریخ زنان با بهره‌مندی از روش تاریخ شفاهی، در قالب سیزده مقاله تبیین شده است. نویسندگان مقالات ضمن تحلیل پیش‌فرض‌های ذهنی، تناقض‌ها و چشم‌اندازهای پیشِ روی تاریخ شفاهی زنان، به کاربرد روایت‌های زنانه به‌عنوان راهی برای درک تاریخ زنان تأکید کرده‌اند. استانداردهای علمی و طرح‌های اجرایی، از تکنیک‌های انجام مصاحبه با زنان گرفته تا تاریخ شفاهی زنان سیاهپوست در آمریکا، کارگران زن در پورتوریکو و زنانِ درگیر در جنگ در خاورمیانه، حاوی نکات کلیدی و کارشناسانه در این حوزه است.

ترتیب و تقدم مقالات به‌گونه‌ای است که این امکان را فراهم می‌سازد تا علاوه‌بر فراگیری روشمند فرایند تاریخ شفاهی، به تحلیل طرح‌های جریان‌ساز پرداخت. ویژگی کتاب در این است که به نقش تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ اجتماعی زنان در جوامع مختلف، نگاهی ویژه دارد. روایت‌های زنانة مندرج در این اثر، بافت و زمینه‌ای را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد تا با گروه‌هایی که هیچ‌گاه امکان مکتوب کردن خاطرات و تجربیاتشان را نداشته‌اند، ارتباط برقرار کنند و بدانند آنان ضمن اثبات خود در جامعه، همگام با تحولات آن، ادامة‌ مسیر داده‌اند. کتاب سخنان زنان یکی از آثار کاربردی و تحسین‌برانگیز برای پژوهشگران تاریخ زنان و علاقه‌مندان مباحث تاریخ شفاهی به شمار می‌رود.

[1] Women’s Words, The Feminist Practice of Oral History

[2] Routledge

[3] Sherna Berger Gluck

[4] Daphne Patai

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۷)

«تاریخ شفاهی زنان فلسطینی»

«عبور از مرزهای تاریخ، پژوهش در زمینة ‌تاریخ شفاهی زنان فلسطینی[1]»، عنوان پایان‌نامة دکترای اِلن فلیسچ‌مَن[2] در گروه تاریخ خاورمیانه، دانشگاه جورج تاون در واشنگتن است. این پژوهشگر با سفر به فلسطین و کرانة‌ باختری در سال ۲۰۰۶، به بررسی تاریخ زنان فلسطینی از روزن مصاحبه‌های تاریخ شفاهی پرداخت. حاصل دو سال تحقیق بر روی این طرح، به‌صورت پایان‌نامة مذکور و مقالاتی در این حوزه، چاپ و منتشر شده است.

نویسنده با تمرکز بر تاریخ زنان در خاورمیانه و مطالعة منابع مکتوبِ مرتبط با آن، از جمله نامه‌های شخصی، خاطرات، روزنوشت‌ها و اسناد، پای در راه پژوهش تاریخ شفاهی گذاشت. ویژگی طرح تاریخ شفاهی زنان فلسطینی، نگاهِ آسیب‌شناسانة پژوهشگر به محدودیت‌های مصاحبه با زنان است. او پس از مصاحبه با ۶۲ زنِ عرب در سنین مختلف و با جایگاه اجتماعی متفاوت، به برخی از دشواری‌های ثبت‌وضبط روایت‌های زنان اشاره کرده است. از جملة این مسائل می‌توان به خودسانسوری زنان، تفکر مردسالارانه، بی‌علاقگی به بیان خاطرات و نگرانی از برخورد جامعه پس از بیان واقعیت‌ها اشاره کرد.

مصاحبه با زنان فلسطینی، علاوه‌بر جمع‌آوری داده‌هایی در زمینة خاطرات زنان از جنگ، آوارگی، امور روزمره، فعالیت نهادهای اجتماعی و … در راستای تاریخ زنان، به دلیل شرح و تفسیر گام به گام مراحل اجرای پژوهش تاریخ شفاهی و ذکر نکات مهم در این مسیر و مؤلفه‌های موثر بر آن، برای علاقه‌مندان این بخش از تاریخ‌نگاری آموزنده خواهد بود.

[1] Crossing the Boundaries of History

[2] Ellen L.Fleschmann

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۶)

«تاریخ شفاهی زنان متاهل ایرلندی (۱۹۳۶- ۱۹۶۰)»

«من در خانه چه کاری انجام دهم»،[1]عنوان طرحی به‌منظور ثبت‌وضبط روایت‌های زنان متاهل ایرلندی در فواصل سال‌های ۱۹۳۶ تا ۱۹۶۰ است. این طرح تاریخ شفاهی توسط الیزابت کیلی[2] و مایر لین[3]، استادان گروه مطالعات اجتماعی دانشگاه ایرلند و با حمایت مالی کالج کورک[4] در سال ۲۰۰۴ به اجرا درآمد. در طرح مذکور با ۴۲ تن از زنان متاهل مصاحبه انجام شد و روایت‌های آنان مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. منابع مرتبط با این طرح، در وبگاه کالج کورک در دسترس است و نیز در مقالاتی به قلم مجریان طرح به رشتة تحریر درآمد.

داده‌های حاصل از اجرای طرح مذکور نشان داد که بسیاری از مصاحبه‌شوندگان خانه‌دار بودند و نقش مادری و مدیریت امور خانه را با طیب خاطر بر عهده داشتند. شماری از زنان برای کمک به اقتصاد خانواده در کارخانه‌ها، مراکز بهداشتی، مؤسسات آموزشی و … به فعالیت پرداختند و کوشیدند بین نقش‌های مختلف در خانه و اجتماع تعادل برقرار نمایند. الگوی اشتغال زنان پس از ازدواج، انزوای زنان خانه‌دار، موانع مشارکت زنان در اجتماع، مراقبت از فرزندان، حمایت از اعضای خانواده و ضعف قوانین در حمایت از زنان از جمله مواردی است که از لابلای صحبت‌های راویان استنباط شد.

پژوهش در زمینة زندگی زنان متاهل موجب آشنایی قانون‌گذاران در دورة کنونی با مسائل این گروه شد و آنان را مصمم کرد تا در جهت نیل به قوانین کارآمدتر گام بردارند. همچنین فرصتی فراهم آورد تا مورخان تاریخ اجتماعی به دور از تکلف‌های تاریخ‌نگاری رسمی، با طیف گسترده‌ای از تجربه‌های زنان روبه‌رو شوند و در آن سهیم گردند و این مصاحبه‌ها را به‌منظور تدوین تاریخ زنان به‌کار گیرند؛ روایت‌هایی با نگاه زنانه که گاه هم‌پوشان‌اند و گاه متناقض، و سرشار از شور زندگی و نویدبخش دنیایی بهتر برای دختران جوان.

[1] What would I Be Doing at Home? Oral History of Irish Married Women (1936- 1960)

[2] Elizabeth Kiely

[3] Maire Leane

[4] College of Cork

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۵)

«از روزنِ چشمان زنان به زندگی بنگرید: تاریخ شفاهی زنان از اتحاد جماهیر شوروی»

کتاب از روزنِ چشمان زنان به زندگی بنگرید[1]، با ویراستاری دِبرا شولتز[2]، المیرا شیسکاراوا[3] و آندره‌آ پِتو[4] از مجموعه کتاب‌های تاریخ شفاهی زنان، سال ۲۰۰۳م. در انتشارات جامعة زنان در نیویورک چاپ و منتشر شد، البته پس از چندی، به زبان روسی نیز نشر یافت.

این اثر در چهار فصل موضوعی تنظیم شده است و هر فصل، مصاحبه با تعدادی از زنان را در جمهوری‌های شوروی سابق دربر می‌گیرد؛ زنانی از تاجیکستان، آذربایجان، روسیه، قرقیزستان و ازبکستان. ساختار کتاب بر اساس موضوعاتی همچون درگیری‌های نظامی، اختلافات قومیتی، تفاوت‌های مذهبی و زندگی در اتحاد جماهیر شوروی و نحوة گذار از آن و ورود به دوران پساکمونیسم شکل گرفته است. هدف از انتشار این مصاحبه‌ها، ارائه نگاه زنانه به زندگی، در راستای ثبت تاریخ زنان است. ازاین‌رو با گروه‌های مختلف زنان اعم از روستایی و شهری، خانه‌دار و کارگر، سرباز و سرهنگ و …. مصاحبه شده است.

تجارب زنان از زندگی در دوران اتحاد جمهوری‌ها و پس‌ازآن، استقلال هر کدام، به‌رغم تفاوت‌های فرهنگی عمیق بین ساکنان آن در مناطق مختلف، یافته‌های شایان توجهی را به‌دست می‌دهد. روایت‌های زنان واقعیت‌های آن دوران تاریخی را در برابر دیدگان خوانندگان قرار می‌دهد؛ مسائلی که شاید از روزنِ دیگری به غیر از تاریخ شفاهی امکان ظهور و بروز نمی‌یافت. احساس مشترک زنان نسبت به بعضی از وقایع، با وجود اختلاف‌های قومیتی، نشان‌دهندة تفکر حاکم در نظام سوسیالیستی است. همین‌طور آرزوهای آنان برای ساختن جامعه بهتر پس از فروپاشی شوروی که گاه مشابه بود، به تکمیل تاریخ زندگی مردم در این دوره کمک می‌‌کند.

تغییر نگاه زنان به زندگی پس از فروپاشی شوروی و کوشش به‌منظور طرح‌ریزی بنیان‌های جدید در خانواده و تاثیر بر اجتماع با بیان انتقادهای روشنگرانه، نشان‌دهندة روحیة منعطف آنان است. تلاش زنان برای حضور در اجتماع- پیش و پس از استقلال جمهوری‌ها- تحسین‌برانگیز و الهام‌بخش است؛ اینکه می‌توان با امید به آینده همواره در حرکت بود، برای دستیابی به آرمان‌ها جنگید و از پای ننشست.

[1] To Look At Life Through Women’s Eyes: women’s oral histories from the former soviet union

[2] Debra L. Schultz

[3] Elmira Shiskaraeva

[4] Andrea peto

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۴)

«تاریخ زنان، تاریخ شفاهی و یادگیری فعال»

«تاریخ زنان، تاریخ شفاهی و یادگیری فعال: تجربه‌ای از جنوب انگلستان»[1]، عنوان مقاله‌ای است که سو بِرالی[2]، استاد دانشگاه پورتس‌موث[3] در انگلستان به رشتة تحریر درآورده و در مجلة‌ تاریخ زنان [4]منتشر شده است. این مقاله بر گرفته از یک طرح پژوهشی است که خانم بِرالی به‌طور مشترک با دانشجویانش به اجرا درآورده است. هدف از تحقیق مذکور، تمرکز بر فرایند یادگیری تاریخ شفاهی در گروه‌های تاریخ و مطالعات زنان در دانشگاه‌ها، به‌منظور ثبت‌وضبط تاریخ زنان است.

 به بیان نویسندة مقاله، به‌رغم گسترش چشمگیر تاریخ شفاهی در پژوهش‌های تاریخی در سال‌های اخیر، گنجاندن آن به‌عنوان واحدهای مستقل در مقاطع مختلف تحصیلی از کارشناسی تا دکترا، در تمام مؤسسات آموزش عالی انگلستان موردتوجه قرار نگرفته است. بهره‌مندی از قابلیت‌های کیفی تاریخ شفاهی بر مبنای «یادگیری فعال»، افق‌های روشنی را پیش روی علاقه‌مندانِ تاریخ زنان می‌گشاید.

در مقالة پیش‌گفته ضمن برشمردن دلایل لزوم بازنگری واحدهای درسی و اجرای طرح‌های دانشجویی، به شرح مراحل اجرای طرح «تاریخ شفاهی زنان خانه‌دار در جنوب انگلستان» پرداخته شده است. این طرح که روایت‌های زنان از زندگی در فواصل سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰م. را در بر می‌گیرد، موضوعاتی همانند سرگرمی‌های زنان، احساس آنان از کار در منزل و میزان مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های خانواده را به بحث گذاشته است. دانشجویان از خلال گفته‌های راویان به یافته‌های در خور تأملی دست یافتند. از جمله اینکه زنان خانه‌دار در دهة ۱۹۳۰م. به خیاطی و بافندگی علاقة خاصی داشتند، گوش دادن به رادیو رایج‌ترین تفریح آنان بود، وسایل برقی رواج چندانی نداشت و زنان از ماندن در خانه و ایجاد محیطی آرام برای همسر و فرزندانشان احساس رضایت می‌کردند.

خانم بِرالی بر این باور است که آموزش تاریخ شفاهی در دانشگا‌ه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و به تبع آن، اجرای طرح‌های موضوع‌محور در این حوزه، به نهادینه شدن فرهنگ مطالعة آثار حاصل از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در میان عامة‌ مردم و استناد به یافته‌های منتج از آن از سوی پژوهشگران، یاری می‌رساند.

[1] Women’s history, oral history and active learning: an experience from southern England

[2] Sue Bruley

[3] University of portsmouth

[4] Women’s History

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۳)

«کتاب تاریخ شفاهی زنان»

«تاریخ شفاهی زنان[1]»، عنوان اثری است که نوزده مقالة کاربردی در زمینة ویژگی‌های تاریخ شفاهی زنان را در خود جای داده است. سوزان آرمیتاژ[2] (استاد تاریخ دانشگاه واشنگتن) و همکارانش، پاتریسیا هارت[3] و کارِن وِدِرمون[4] ویراستاری این مجموعه را بر عهده داشته‌اند. این کتاب از سوی دانشگاه نِبراسکا[5] چاپ و منتشر شده است.

در مقدمة‌ مفصلی که به قلم ویراستاران به نگارش درآمده است، به ضرورت رشد تاریخ شفاهی زنان، به موازات تاریخ زنان در آمریکا پرداخته شده است. از اوایل دهة ۱۹۷۰م، با توجه به کمبود منابع در حوزة تاریخ‌نگاری زنان، تاریخ شفاهی به ابزاری برای ثبت تجارب آنان بدل شد. به مصاحبه‌گران توصیه شده است که پیش از اقدام به انجام مصاحبه، طرح‌های تاریخ شفاهی شخص‌محور یا موضوع‌محور تهیه نمایند. علاوه‌بر توجه به تاریخ خانواده در گذر زمان و شرح‌حال خاندان پدری و مادری، تمرکز بر احساسات زنان در دهه‌های مختلف زندگی و مشکلاتی که به واسطة زن بودن با آن‌ها دست‌به‌گریبان بوده‌اند، در اولویت قرار دارد؛ حوادثی نظیر جنگ‌های داخلی، تبعیض نژادی و آموزش‌های خاص.

مقالات منتشرشده در این مجموعه، به مباحث نظری و عملی تاریخ شفاهی زنان نگاهی عمیق دارد. تلاش‌های آنان برای دستیابی به فرصت‌های شغلی برابر، از جمله موضوعاتی است که اگر در قالب پرسش‌هایی بر پایة‌ پژوهش‌های کیفی موردتوجه قرار گیرد، منابع مستندی را تولید می‌نماید. گسترش فعالیت‌های داوطلبانه در سازمان‌های مردم‌نهاد، نحوة‌ پیوستن زنان به یکدیگر و نقشی که در خلال شیوع بیماری‌های همه‌گیر و ثبت تاریخ اجتماعی ملت‌ها عهده‌دار بوده‌اند، از جمله سایر مباحثی است که در این کتاب، با نگاهی ویژه به آن نگریسته شده است.

کتاب تاریخ شفاهی زنان، نه‌تنها خوانندگان را با چارچوب روش‌شناسی تاریخ شفاهی زنان در اروپا و آمریکا آشنا می‌سازد، بلکه علاقه‌مندان را با طیف وسیعی از موضوعات مهم در ارتباط با تاریخ‌نگاری زنان روبه‌رو می‌کند که قابلیت به‌کارگیری به‌منظور مصاحبه با زنان از هر قشر و گروهی و در هر جای دنیا را دارد. مقالات این مجموعه در کلاس‌های درسِ گروه‌های تاریخ و مطالعات زنان دانشگاه‌های آمریکا، به بحث و تبادل نظر گذاشته می‌شود.

[1] Women’s Oral History

[2] Susan H. Armitage

[3] Patricia Hart

[4] Karen Weathermon

[5] Nebraska

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۲)

«تاریخ زنان و تاریخ شفاهی: تحولات و مباحث»

مجلة تاریخ زنان[1]، مجله‌ای تخصصی است که توسط شرکت بین‌المللی تِیلور و فِرانسیس،[2] با هدفِ در دسترس قرار دادن مقالات علمی درزمینة تاریخ زنان منتشر می‌شود. در میان مقالات این نشریه، مباحث نظری و عملی تاریخ شفاهی زنان و ویژگی‌های این‌گونه از تاریخ‌نگاری به چشم می‌خورد. علاقه‌مندان می‌توانند متن کامل مقالات را در صفحة‌ مجلة تاریخ زنان[3] مطالعه نمایند، البته تعدادی از این مقالات، به مرور معرفی خواهد شد.

مقالة «تاریخ زنان و تاریخ شفاهی»[4] که توسط جوانا بُرنات[5] و هانا دیاموند[6] تألیف شده، ضمنِ بررسی تلاش‌های مورخان تاریخ شفاهی در چهار دهة گذشته (از ۱۹۷۰م. تاکنون) و تاکید بر نقش تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ زنان، دستاوردهای به‌دست‌آمده در این حوزه را موردِ تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد.

نقطة آغاز تمرکز بر تاریخ زنان با بهره‌گیری از روش پژوهشی تاریخ شفاهی، به اوایل دهة ۱۹۷۰م. بازمی‌گردد، زمانی‌که مجلة تاریخ شفاهی چهار مقاله با موضوع پژوهش در حوزة کارِ زنان در شهرهای صنعتی انگلستان، منتشر کرد. در دهة ۱۹۸۰م. تاریخ شفاهی زنان رشد فزاینده‌ای در دانشگاه‌ها داشت و انتخاب موضوعات مرتبط با آن، موردِ توجه گروه‌های آموزشی واقع شد؛ موضوعاتی از جمله بهداشت، رفاه، جنگ و مهاجرت. تجربه‌های فردی زنان که برآمده از تمرکز بر «خود» زنان بود، با انتشار طرح‌های تاریخ شفاهی به تجربه‌های جمعی نزدیک شد و تاریخ زندگی و فعالیت‌های زنان با جایگاه‌های اجتماعی متفاوت، ثبت‌وضبط شد.

در دهة ۱۹۹۰م. روش‌شناسی تاریخ شفاهی به بوتة نقد گذاشته شد و برخی از طرح‌هایی که با این عنوان منتشر شده بود، نامتناسب با رویکرد تاریخ شفاهی زنان شناخته شد، لذا بازنگری در فرایندهای پیشین اهمیت یافت. در سال‌های اخیر نیز به‌منظور تعیین چارچوب تاریخ شفاهی زنان و نحوة گردآوری آن، مباحث گسترده‌ای مطرح شده است. امروزه تدوین تاریخِ اقوام و فرهنگ‌های مختلف با استناد به چشم‌انداز تاریخ شفاهی، در اولویت بالایی قرار دارد و لزوم تدوین تاریخ‌نگاری زنان از روزنِ این روشِ پژوهشی و با استناد به روایت‌های زنان، بر اهلِ فن محرز شده است.

[1] Women’s Oral History

[2] Taylor & Francis

[3] https://Women’s History Review

[4] Women’s History and Oral History: developments and Debats

[5] Joanna Bornat

[6] Hanna Diamond

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۱)

«نوسازیِ زندگی زنان در زمان جنگ»

کتاب نوسازیِ زندگی زنان در زمان جنگ: گفتمان و ذهنیت در تاریخ شفاهی جنگ جهانی دوم[1]، براساس مصاحبه با بیش از ۴۲ تن از زنان شکل گرفته است؛ زنانی که در خط مقدم جبهه‌های جنگ دوشادوش مردان می‌جنگیدند و زنانی که در سال‌های دوری از همسرانشان، سرپرستی خانواده را عهده‌دار بودند. این اثر حاصل مصاحبه و تدوین پِنی سامرفیلد[2] است که توسط انتشارات دانشگاه منچستر در لندن[3] چاپ و منتشر شده است.  

مروری بر فصل‌های کتاب که موضوعاتی همچون جنگ و هویت زنانه، زنان قهرمان، استقلال رأی زنان و تغییر افکار نسل‌های مختلف زنان را در بر می‌گیرد، نشان می‌دهد که نویسنده با بهره‌گیری از قابلیت‌های تاریخ شفاهی و رویکرد کیفی آن، توانسته روایت‌های شخصی را به تجربه‌های جمعی نزدیک کند. او از خاطرات مصاحبه‌شوندگان به‌منظور تعمیم داده‌های موجود در گفتمان راویان برای دستیابی به مؤلفه‌های مشترک بین آنان بهره جسته است.

نوسازیِ زندگی زنان در زمان جنگ، یکی از نخستین پژوهش‌هایی است که به تجزیه‌وتحلیل ارتباط میان حافظه شخصی و گفتمان عامه پرداخته است. افکار و روش‌های زنان در طول جنگ و پس از آن در گذار از سنت به مدرنیسم، همزمان با فعالیت در مراکز صنعتی به دقت مورد موشکافی قرار گرفته است. آنان با عبور از سختی‌های جنگ به بلوغ فکری رسیده و شخصیت‌ مستقلی پیدا کرده‌اند و به همین دلیل برای خودشان نقشی فراتر از تاثیر در محیط خانواده قائل شده و آن را موثر بر اجتماع دانسته‌اند. پژوهش مذکور با رویکردی جامعه‌شناسانه در قابِ شفاف خاطرات، تجارب زنانه از جنگ جهانی دوم را در بوته نقد گذاشته و مفهوم خاصی به تداوم زندگی در آن سال‌ها بخشیده است؛ عاملی که به‌گونه‌ای دلیل تمایز نقش زنان در سال‌های جنگ نسبت به مردان قلمداد می‌شود.

[1].Reconstructing Women’s Wartime Lives: Discourse and Subjective in Oral History of the Second World War

[2].Penny Summerfield

[3].London: Manchester University Press

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱۰)

«دادِ بی‌داد: نخستین زندانِ زنانِ سیاسی ۱۳۵۰- ۱۳۵۷»

کتاب دادِ بی‌داد به کوشش ویدا حاجبی تبریزی، یکی از مبارزان چپ، براساس مصاحبه با بیش از ۳۵ هم‌بندِ سابق او و چند خانواده زندانی در دو جلد منتشر شده است. جلد اول خاطرات زندانیان زن بین سال‌های ۱۳۵۰- ۱۳۵۴ش. و جلد دوم مصاحبه‌های زنان از سال ۱۳۵۴- ۱۳۵۷ش. را دربر می‌گیرد. جلد اول سال ۲۰۰۳م/ ۱۳۸۳ش. در کُلن، با اسامی کوچک مصاحبه‌شوندگان و بدون ذکر نام خانوادگی آنان منتشر شد، اما چاپ‌های بعدی همین جلد در تهران و جلد دوم، با کسب اجازه از راویان با ذکر نام کامل آن‌ها انتشار یافت.

حاجبی مدتی پس از ورود به بندِ زنانِ سیاسی در زندان اوین در سال ۱۳۵۱ش. تصمیم می‌گیرد ماجراهای داخل زندان را یادداشت و پس از آزادی منتشر کند. به زودی متوجه می‌شود که واقعیت‌های زندان تنها با افشای رفتار زندانبانان و مسئولان زندان آشکار نمی‌شود، بلکه لازم بود زندگی روزمره زنان نیز ثبت گردد تا فضای زندان به روشنی به تصویر کشیده شود. وی پس از آزادی از زندان در سال ۱۳۵۷ش و مدتی پس از خروج از ایران، به دلیل عدم دسترسی به یادداشت‌های زندان، با زندانیان زن مصاحبه انجام داد. محتوای روایت‌ها ازآنِ مصاحبه‌شوندگان و سبک بیان و پرداختِ آن مربوط به نگارنده اثر است.

کتاب دادِ بی‌داد روایتی دستِ اول از نخستین زندانِ زنانِ سیاسی در دهة ۱۳۵۰ش. است. شرح تجربیات زنان با دیدگاه‌های سیاسی متفاوت و بررسی نقش آنان در جامعه سیاسی ایران با رعایت ترتیب زمانی وقایع و ثبت‌وضبط روایت‌هایی که مکمل یکدیگرند، از ویژگی‌های این اثر است. تدوینگر با ارائه تصاویری ملموس از رنج زنان، شیار درد بر چهره‌ها، رد شلاق بر پوست‌ها، پرش گوشه‌ چشم‌های چروک، پلک‌های فروافتاده و … محیط زندانِ زنان را نمایان ساخته است. حاجبی با به‌کارگیری شگردهای داستان‌نویسی، در عین پای‌بندی به اصالت گفته‌ها، خوانندگان را تا انتهای اثر با خود همراه کرده است. دادِ بی‌داد با متن ساده و روان در قامتِ اثری تاریخی و ادبی، چراغ «ادبیات زندان» را که به خاموشی می‌گراید، روشن نگاه داشته است. بی‌تردید دادِ بی‌داد یکی از جدی‌ترین طرح‌های تاریخ شفاهی زنان ایرانی در دوران معاصر است.

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۹)

«گفت‌وگو با یازده نویسنده زن»

کتاب «گفت‌گو با یازده نویسنده زن،‌ از نویسندگی و نویسندگان» براساس مصاحبه با نویسندگان صاحب‌سبکِ قرن بیستم میلادی تدوین شده است. مصاحبه با این زنان با انتخاب و ترجمه مهرشید متولی در سال ۱۳۸۹ توسط نشر نیلوفر منتشر شده است. ناتالی ساروت[1] و سیمون دو بووار[2] از جمله نویسندگانی هستند که در این اثر به ذکر خاطرات و تجربیاتشان پرداخته‌اند. آنان جایزه‌های معتبری همچون نوبل[3] و پولیتزر[4] را دریافت کرده‌اند.

زنان در این مصاحبه‌ها علاوه بر بیان شرح‌حال و پیشینه خانوادگی، به نخستین جرقه‌های نویسندگی اشاره کرده‌اند و اینکه کدام‌یک از نویسندگان الهام‌بخش آنان در نوشتن بوده‌اند. نگاه زنانه در انتخاب طرح و درون‌مایه آثار و گزینش شخصیت‌ها، به‌خوبی از لابلای روایت‌های مصاحبه‌شوندگان درک می‌شود. موضوعاتی همچون انتخاب نویسندگی به‌عنوان یک حرفه، رقابت با مردان، طرز فکر خوانندگان نسبت به نویسندگان زن و توجه به مسئولیت‌های زندگی به‌عنوان یک همسر یا مادر، از جمله مواردی است که از پاسخ‌های راویان قابلِ استنباط است.

مصاحبه‌گرانِ این مجموعه با سبک‌های مختلف نویسندگان کاملاً آشنایی داشتند و به‌صورت تخصصی وارد حوزه انواع ادبی آثار در دوران معاصر شده‌اند. دیدگاه زنانه مصاحبه‌کنندگان در طرح سوالات و پیگیری پاسخ‌ها، این فرصت را به خوانندگان می‌دهد تا به مؤلفه‌های مشترکی بین این نویسندگان دست یابند و به تاثیر حوادث اجتماعی بر ذهنیت زنان و آفرینش آثار ماندگار در عصر کنونی پی ببرند. کتاب گفت‌وگو با یازده نویسنده زن، علاقه‌مندان پژوهش در حوزه تاریخ شفاهی زنان را با مباحث و سرفصل‌های نوینی در این حوزه از تاریخ‌نگاری آشنا می‌کند و ایده‌های جدیدی را پیشِ روی آنان قرار می‌دهد.

[1] Nathalie Sarraute

[2] Simone de Beauvoir

[3] Nobel Prize

[4] Pulitzer Prize

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۸)

«تاریخ شفاهی جنبش‌های برابری‌خواهی زنان (۱۹۷۰- ۱۹۸۵)، کتابخانه انگلستان»

کتابخانه ملی انگلستان دارای مجموعه متنوعی از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی است که از آن جمله می‌توان به گفت‌وگوهایی در زمینه‌ بهداشت، فرهنگ عامه، آموزش، سیاست، صنعت، تجارت، مشاغل خانگی و مهاجرت اشاره کرد. یکی از طرح‌های تاریخ شفاهی این کتابخانه به بررسی جنبش‌های برابری‌خواهی زنان در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی[1] پرداخته است. در این طرح به‌طور گسترده با اعضای فعال جنبش‌های زنان در سال‌های مذکور در انگلستان، ولز، ایرلند و اسکاتلند مصاحبه شده است. مصاحبه‌شوندگان از روزن این گفت‌وگوها از فراز و نشیب‌های جنبش‌های زنان و دیدگاه‌ها و احساسات آنان در آن برهه تاریخی و نیز از بازخورد فعالیت‌هایشان در جامعه بریتانیا سخن گفته‌اند.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهایی که مجریان طرح (از مورخان و پژوهشگران حوزه مطالعات زنان هستند) در خلال این روایت‌ها به آن دست یافته‌اند، تصاویری مستند از افکار، روش‌ها و تلاش‌های سه نسل از زنان است. بدین شکل که مصاحبه‌شوندگان به دلیل ناخشنودی از شرایط جامعه و وضعیت حاکم بر زندگی مادرانشان، به جنبش‌های زنان ملحق شده بودند. پس از آن کوشیدند تا هم‌نسلان خودشان را با توانایی‌ها و قابلیت‌هایشان آشنا سازند و در ضمن، دریچه‌های جدیدی را فرا روی دختران جوان قرار دهند.

خروجی‌های حاصل از اجرای طرح تاریخ شفاهی جنبش‌های برابری‌خواهی زنان، به‌طور مشترک توسط بخش تاریخ شفاهی کتابخانه انگلستان و گروه تاریخ اجتماعی این کتابخانه ساماندهی شده است. فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیری مصاحبه‌ها نیز هماهنگ با استانداردهای در نظر گرفته‌شده برای سایر منابع کتابخانه آماده‌سازی شده است. تاکنون ده فیلم مستند براساس مصاحبه‌های طرح پیش‌گفته تهیه شده است که از آن جمله می‌توان به فیلم‌های «چه کسی بودیم، چه کسی هستیم»[2] و «خانواده بوردر»[3] اشاره کرد که جوایزی را از جشنواره‌های بین‌المللی دریافت کرده‌اند.

[1] Oral history interviews of the women’s Liberation movement featuring  activists

[2] Who we were, Who we are

[3] The Border

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۷)

«زنان در کوبا: تکوین انقلابی درون انقلاب»

کتاب زنان در کوبا[1] براساس مصاحبه با رهبران زن در انقلاب کوبا (۱۹۵۹)؛ ویلما اسپین[2]، یولاندا فرر[3] و آسلاد د لوس سانتوس[4] در سال ۲۰۱۲م. منتشر شده است. این اثر در سال ۱۳۹۷ش. توسط شهره ایزدی و سعیده شکرخدائیان به فارسی ترجمه شد و از سوی انتشارات طلایه پرسو چاپ و نشر گردید.

کتاب شامل دو بخش است که در دو جلد به چاپ رسیده است. در بخش نخست تجربیات انقلابی و در بخش دوم سازوکارهای سازندگی جامعه‌ای جدید در کوبا روایت شده است. در این اثر نقش زنان در انقلاب کوبا به تصویر کشیده شده و مستندسازی شده است. مصاحبه‌شوندگان در اوایل جوانی به جنبش انقلابی پیوسته و با توجه به قابلیت‌هایشان به رهبری گروه‌های مختلف منصوب شده بودند.

مصاحبه‌های منتشرشده در کتاب مذکور به‌خوبی نمایانگر احساسات و افکار زنان در آن برهه تاریخی است. صدای زنان با حفظ لحن و کلامشان به خواننده منتقل می‌شود. رهبران زن در روایت‌ها بر این نکته تاکید دارند که آنان با اعتقاد به انقلاب کوبا خواهان فرصتی برای مشارکت در آن بودند. تحول روحیه زنان در گذار از جامعه پیش از انقلاب به دنیای پس از آن، تلاش به‌منظور ادای دِین به مردم و تغییر روش‌ها در راستای شکل‌گیری و استقرار اهداف انقلاب کوبا از جمله مواردی است که می‌تواند الهام‌بخش زنان در جوامع مختلف باشد. این اثر تاکنون به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده است.

[1] Women in cuba: The making of a Revolution within the revolution

[2] Vilma Spin Guillois

[3] Asela de los Santos

[4] Yolanda Ferrer

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۶)

«جنگ چهره زنانه ندارد: روایت‌های زنان از جنگ جهانی دوم»

کتاب جنگ چهره زنانه ندارد،[1] اثر خانم سوتلانا اَلکسیویچ[2] براساس مصاحبه با بیش از دویست نفر از زنانی که در ارتش اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم جنگیده بودند، تدوین شده است.[3] این اثر سال ۱۹۸۵م. منتشر و سال ۲۰۱۵م. برنده جایزه نوبل ادبیات شد. همچنین سال ۱۳۹۴ش. توسط عبدالمجید احمدی به فارسی ترجمه شد و به وسیله نشر چشمه منتشر گردید. در حال حاضر چاپ نوزدهم این اثر در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

خانم اَلکسیویچ، مستندنگار اهل بِلاروس، در طول چهار سال، بیش از صد شهر و روستا را مورد بازدید قرار داد تا بتواند خاطرات کهنه‌سربازان زن را ثبت‌وضبط کند؛ زنانی که نه‌تنها افراد مجروح را در جبهه‌های جنگ مداوا می‌کردند، بلکه به تک‌تیراندازی، منفجر کردن پل‌ها، شناسایی مواضع دشمن و جنگ رو در رو نیز مشغول بودند. در این مصاحبه‌ها با زنان پارتیزان، پرستار، خلبان، رخت‌شوی، بی‌سيم‌چی و … گفت‌وگو شده است. آنان از تاریخ خود که زمانی کاملاً مردانه بود، دفاع کرده‌اند و ضمنِ تشریح نقش‌آفرینی در جنگ، به بیان احساسات، افکار، روش‌ها و تلاش‌هایشان پرداخته‌اند.  

شیوه‌ای که مصاحبه‌گر به‌منظور تدوین مصاحبه‌ها برگزیده است، انتقال بی‌کم و کاست توضیحات شاهدان عینی و ارائه نگاه زنانه به خوانندگان است. نویسنده، صداهای زنان را به شکلی واقعی و ملموس منعکس کرده و روایت‌ها را به شکلی باورپذیر به رشته تحریر درآورده است. نکته قابل توجه در این گفت‌وگوها، توجه به روحیه لطیف زنان در جبهه‌های جنگ و به تصویر کشیدن جلوه‌های انسانیت از دلِ این روایت‌هاست. بی‌تردید کتاب جنگ چهره زنانه ندارد، یکی از موفق‌ترین طرح‌های تاریخ شفاهی زنان است.

[1]The unwomanly face to war                     

[2] Svetlana Aleksievich

[3] http://alexievich.info/en/

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۵)

«تاریخ شفاهی زنان، سیاست و کُنشگری، دانشگاه کالیفرنیا»

مرکز لارنس گراف[1] که یکی از موسسات وابسته به دانشگاه کالیفرنیا[2] است، از دهه ۱۹۶۰م. طرح تاریخ شفاهی زنان، سیاست و کُنشگری[3] را با انجام مصاحبه با زنان ایالت کالیفرنیای جنوبی آغاز کرده است. از آن زمان تاکنون، اجرای این طرح همچنان ادامه دارد. دکتر ناتالی فوسکیس[4]، از استادان تاریخ دانشگاه کالیفرنیا، مدیریت طرح مذکور را بر عهده دارد. دانشجویان علاقه‌مند گروه تاریخ دانشگاه کالیفرنیا با این طرح همکاری می‌کنند و بدین‌شکل، با مباحث عملی تاریخ شفاهی آشنا می‌شوند.

هدف اصلی از انجام این مصاحبه‌ها تبیین و موشکافی نقش زنان در سیاست‌های به اجرا درآمده در حوزه‌های مختلف، در کالیفرنیای جنوبی است. مصاحبه‌شوندگان از میان رهبران و اعضای احزاب سیاسی، سازمان‌های زنان، حامیان محیط زیست، موسسات خیریه، حامیان حقوق کودکان، فعالان حقوق زنان و … انتخاب می‌شوند. آنان به تفصیل در مورد موضوعاتی نظیر بی‌خانمانی،‌ مشکلات سالمندان، اتحادیه‌های کارگری، عدالت اجتماعی، تحصیلات، حق رأی، شیوه‌های مدیریت، خشونت خانگی، برابری در محیط کار، امنیت، سلامت، سازمان‌های مردم‌نهاد، آینده زنان و… صحبت می‌کنند.

منابع حاصل از اجرای طرح تاریخ شفاهی زنان، سیاست و کُنشگری شامل فایل‌های صوتی و تصویری، متون پیاده‌سازی‌شده، تصاویر مصاحبه‌شوندگان و ضمیمه‌های مصاحبه است. کلیه این منابع به تفکیک و با توجه به نوع ماده،‌ فهرست‌نویسی (توصیفی و تحلیلی) و در وبگاه[5] طرح جانمایی شده است. نکته مهم درزمینه فهرست تحلیلی این مصاحبه‌ها، اختصاص توصیفگرهای متعدد برای مصاحبه با هر شخصیت و بهره‌مندی از نظام ارجاعات است. همه توصیفگرها و ارجاعات آن، از قابلیت جست‌وجو برخوردارند. وبگاه طرح پیش‌گفته به‌خوبی از فایل‌های صوتی و تصویری با حجم بالا پشتیبانی می‌کند. خروجی‌های حاصل از مصاحبه‌ها قابل تکثیر و کپی‌برداری نیستند و تنها قابلیت مشاهده و فیش‌برداری دارند. در ضمن در سال‌های اخیر، چندین کتاب بر مبنای داده‌های حاصل از این مصاحبه‌ها منتشر شده است.

[1] The Lawrence de graaf

[2] California State university

[3] The Women, Politics and Activism Project (WPA)

[4] Dr. Natalie Fousekis

[5] http://www.fullerton.edu/wpaarchives/index.php

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۴)

«طرح تاریخ شفاهی زنان فعال، دانشگاه ایالتی جورجیا»

مجموعه‌های دیجیتال[1] کتابخانه دانشگاه ایالتی جورجیا[2]، از منابع منحصربه‌فردی همچون نسخه‌های خطی، عکس‌ها، نقشه‌ها و مصاحبه‌های تاریخ شفاهی تشکیل شده است. مجموعه‌های مذکور برای ارائه خدمات پژوهشی تهیه شده و تحتِ مجوزهای بین‌المللی در دسترس عامه مردم قرار گرفته است. این مجموعه‌ها به‌طور مرتب روزآمد می‌شوند. طرح تاریخ شفاهی زنان فعال[3]، یکی از مجموعه‌های این کتابخانه دانشگاهی است.

انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی با زنان فعال در آمریکا، از سال ۲۰۰۶ میلادی آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. در سال‌های آغازین طرح، ضبط مصاحبه‌ها تنها به‌صورت صوتی انجام می‌شد ولی در سال‌های اخیر، با استفاده از ضبط‌صوت و دوربین دیجیتال، ضبط صوتی- تصویری انجام می‌شود. کلیه منابع حاصل از مصاحبه اعم از صوت، تصویر، متن و ضمیمه‌ها تحتِ کنترل و نظارت آرشیوی قرار می‌گیرند. زنان در این گفت‌وگوها، داستان زندگی خود را روایت می‌کنند و به تفصیل درمورد موضوعات متنوعی نظیر بهداشت، آموزش، سیاست، فعالیت‌های اجتماعی، برابری در محیط کار، حقوق شهروندی، فعالیت‌های خیریه و … به بحث می‌پردازند.

وبگاه طرح پیش‌گفته[4]، امکانات متعددی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. علاوه بر جانمایی فهرست مصاحبه‌ها، کاربرگه‌های فهرست‌نویسی،‌ متون پیاده‌سازی‌شده و تصاویر مصاحبه‌شوندگان، این قابلیت در نظر گرفته شده است که متون مصاحبه‌ها از طریق نام یا نام خانوادگی مصاحبه‌شوندگان یا مصاحبه‌گران، تاریخ انجام مصاحبه و موضوعات مطرح‌شده در هر جلسه مورد جست‌وجو قرار گیرد. علاقه‌مندان این امکان را دارند که سوالات مرتبط با طرح تاریخ شفاهی زنان فعال را با مدیران طرح و کتابداران کتابخانه دانشگاه ایالتی جورجیا در میان بگذارند.

[1] Digital Collections

[2] Georgia State University Library

[3] The Activist Women Oral History Project

[4] https://digitalcollections.library.gsu.edu/digital/collection/activistwmn

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۳)

«تاریخ شفاهی زنان سیاهپوست، دانشگاه هاروارد»

موسسه تحصیلات عالی رادکلیف[1]، یکی از موسسات تاریخی دانشگاه هاروارد[2] است که درزمینه مطالعات زنان، خدمات پژوهشی و آموزشی ارائه می‌کند. طرح تاریخ شفاهی زنان سیاهپوست[3]،‌ یکی از طرح‌های پژوهشی این موسسه است که طی سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ میلادی در آمریکا به اجرا درآمده است. طرح مذکور با حمایت کتابخانه شلسینگر[4] که در حوزه جمع‌آوری و دسترس‌پذیری منابع مرتبط با تاریخ زنان فعالیت می‌کند، به سرانجام رسیده است.

در طرح تاریخ شفاهی زنان سیاهپوست، با ۷۲ شخصیت از زنان آفریقایی- آمریکایی مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است. این زنان در نیمه اول قرن بیستم، نقش قابل‌توجهی در جامعه آمریکا داشته‌اند. مصاحبه‌شوندگان این طرح درزمینه‌های آموزش، پزشکی، حقوق، ادبیات، هنر و … دارای مشاغل و مسئولیت‌هایی بوده‌اند. زنان در این مصاحبه‌ها به بیان خاطرات، تجربیات، مشکلات و دغدغه‌های زندگی‌شان در جایگاه یک زن پرداخته‌اند. آنها از موضوعاتی نظیر دوران کودکی، تاریخ خانواده، عوامل موثر در انتخاب مسیر تحصیلی و شغلی، فعالیت‌های حرفه‌ای و داوطلبانه، وضعیت زنان سیاهپوست در آمریکا و دستیابی به فرصت‌های برابر با سفیدپوستان صحبت کرده‌اند.

در وبگاه[5] طرح پیش‌گفته فهرست مصاحبه‌ها، کاربرگه‌های فهرست‌نویسی (توصیفی و تحلیلی)، فایل‌های صوتی، متون پیاده‌سازی‌شده، تصاویر مصاحبه‌شوندگان و ضمیمه‌های اهدایی مصاحبه‌ها جانمایی شده است. متون مصاحبه‌ها قابل تکثیر و کپی‌برداری نیستند و قابلیت مشاهده و فیش‌برداری دارند. علاقه‌مندان می‌توانند با جست‌وجوی موضوع پژوهش در وبگاه طرح، به مطالب مصاحبه‌ها دسترسی پیدا کنند. همچنین این امکان را دارند که سوالات مرتبط با طرح‌های تاریخ شفاهی زنان را با مدیران طرح و کتابداران کتابخانه شلسینگر در میان بگذارند.

[1] Radcliffe Institute for Advanced Study

[2] Harvard University

[3] Black Women Oral History Project Interviews

[4] Schlesinger Library

[5] https://guides.library.harvard.edu/schlesinger_bwohp

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۲)

«تاریخ شفاهی زنان، بنیاد مطالعات ایران»

مرکز زنان[1] که از زیرمجموعه‌های بنیاد مطالعات ایران است، از سال ۱۹۸۹م/ ۱۳۶۸ش. به‌منظور پژوهش درزمینه مسائل زنانِ ایران و کمک به ایجاد شالوده‌های نظری و تدوین طرح‌های عملی برای شناخت اوضاع و احوال آنان تشکیل شد. طرح تاریخ شفاهی زنان یکی از فعالیت‌های این مرکز است و تاکنون، با بیش از شصت تن از زنان ایرانی مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است. از جمله مصاحبه‌شوندگان این طرح می‌توان به این افراد اشاره کرد: مهرانگیز دولتشاهی، ویدا بهنام، مهشید امیرشاهی، نسرین فقیه، فریده فرجام و اخترالملوک هدایت.

علاوه بر این، مرکز زنان در سال‌های اخیر، ضمن جمع‌آوری زندگی‌نامه هنرمندان زن ایرانی، مجموعه‌ای از نوشته‌ها و بریده‌های نشریات ایرانی درباره زنان در نیمه دوم قرن بیستم را فراهم آورده است. مجموعه دیگر این مرکز، انتشارات ادواری سازمان برنامه و بودجه درمورد زنان ایرانی را دربر می‌گیرد. مرکز زنان با شماری از نهادهای پژوهشیِ علاقه‌مند به مسائل زنان، نظیر مراکز مطالعات زنان در دانشگاه‌های آمریکا و سازمان‌های غیردولتی زنان در آمریکا و اروپا و بسیاری از کشورهای مسلمان جهان همکاری مستمر دارد.

مجموعه تاریخ شفاهی زنان در وبگاه بنیاد مطالعات ایران، شامل نوارها و متون مصاحبه‌های انجام‌شده است. متن مصاحبه‌ها به گونه‌ای ویراستاری شده است که به لحن و زبان راویان خدشه وارد نکند. مرکز زنان مسئولیت درستی یا نادرستی مطالب مطرح‌شده در مصاحبه‌ها را بر عهده نمی‌گیرد. به شنوندگان و خوانندگان این مصاحبه‌ها توصیه شده است که نخست، بخش پیشگفتار و متدولوژی تاریخ شفاهی در همین وبگاه را مطالعه کنند تا با مقوله‌های نظری و عملی مرتبط با تاریخ شفاهی، به‌عنوان یکی از منابع دستِ اول تاریخی آشنا شوند. علاقه‌مندان بایستی برای خواندن و شنیدن مصاحبه‌ها، روی کاتالوگ تاریخ شفاهی در فهرست این بخش کلیک کنند و به‌منظور دسترسی به فایل‌های صدا و متن مصاحبه‌ها، درخواست ثبت‌نام را تکمیل نمایند. فایل‌های درخواستی به آدرس ایمیل مراجعه‌کنندگان ارسال می‌شود.

[1] https://fis-iran.org/fa/women

نظرات بسته شده است

معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی زنان (۱)

«طرح تاریخ شفاهی زنانِ وُرستِر در ایالت ماساچوست»

طرح تاریخ شفاهی زنان شهر وُرستِر[1] با هدف ضبط، جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری خاطرات زنان در این شهر به اجرا درآمده است. این طرح براساس کنوانسیون ملی حقوق زنان در آمریکا که در سال ۱۸۵۰م. به تصویب رسید، بر روی چهار موضوع اصلی کار، بهداشت، آموزش و سیاستِ زنان متمرکز است. این موضوعات همچنان به‌طور فزاینده‌، در زندگی روزمره زنان این شهر و ایالت ماساچوست تاثیرگذار است و توجه به آن، تاریخ زنان آمریکا را تکمیل می‌کند.

کتابخانه شلسینگر[2] به‌عنوان مخزن منابع تاریخ شفاهی این طرح انتخاب شده است. کتابخانه مذکور به‌صورت تخصصی، طیف گسترده‌ای از مجموعه‌های مرتبط با تاریخ زنان آمریکایی را نگه‌داری و برای پژوهشگران دسترس‌پذیر می‌کند. تاکنون با ۱۵۰ نفر از گروه‌های مختلف زنان در شهر وُرستِر مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است. انتخاب مصاحبه‌شوندگان براساس همان چهار حوزه اصلی و زیرمجموعه‌های مرتبط با آن صورت می‌پذیرد. زنان در این مصاحبه‌ها در خلال بیان دغدغه‌ها، نگرانی‌ها، احساسات و فعالیت‌های خود، داستان زندگی‌شان را روایت می‌کنند. بدین ترتیب، تاریخ زنان آمریکا در دهه‌های مختلف، از روزن این گفت‌وگوها ثبت‌وضبط می‌شود و پس از مستندسازی، از طریق کتابخانه شلسینگر در دسترس عامه قرار می‌گیرد.

در وبگاه طرح تاریخ شفاهی زنانِ وُرستِر[3]، فهرست مصاحبه‌های انجام‌شده به تفکیک موضوعات اصلی، کاربرگه‌های فهرست‌نویسی (توصیفی و تحلیلی)، فایل‌های صوتی، تصویری و متون پیاده‌سازی‌شده مصاحبه‌ها جانمایی شده است. همچنین اطلاعات مربوط به مقالات علمی، کارگاه‌های آموزشی، فرم‌ها، راهنماها و دستنامه‌ها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. اشخاصی که به اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی زنان علاقه‌مند هستند، می‌توانند با مدیران طرح‌های مذکور و مصاحبه‌گران، از طریق اتاق‌های گفت‌وگو که در وبگاه در نظر گرفته شده است، ارتباط برقرار کنند و از راهنمایی‌های آنان بهره‌مند گردند.

[1] The Worcester Women’s Oral History Project

[2] Schlesinger Library

[3] https://www.wwohp.org

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۲۱)

«تاریخ شفاهی و صدای مهاجران»

نشریة مطالعات تاریخ شفاهی[1]، به‌عنوان نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی استرالیا[2] ، در تازه‌ترین شماره‌اش (شمارة ۴۴، سال ۲۰۲۲)، موضوع «تاریخ شفاهی و صدای مهاجران» را بررسی کرده است. این شماره با سردبیری اَلکساندرا دِلیوس[3] و ماریا ساویدیس[4] در ۲۲۴ صفحه منتشر شده است. متن کامل مقالات در صفحة نشریه، به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است.

مقالات این مجموعه بر تاریخ شفاهی مهاجرت و اهمیت گردآوری و به‌اشتراک‌گذاری تجربیات مهاجران و مهاجرپذیران متمرکز است. ازآنجایی‌که استرالیا کشوری مهاجرپذیر و دارای فرهنگ مختلط است، ثبت تجربیات اقوام مهاجر در پرتو تلاقی تاریخ شفاهی با تاریخ مهاجرت اهمیت بسزایی دارد. اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی مهاجران از سویی موجب آشنایی نسل‌های جدید با فرهنگ و آداب‌ورسوم سرزمین آباء و اجدادی‌شان می‌شود. والدین آنها در سال‌های دور به دلیل وقوع جنگ در کشورشان یا مشکلات اقتصادی یا … به این کشور مهاجرت کرده بودند، و از طریق انتشار این مصاحبه‌ها، خلاء فرهنگیِ بین‌نسلی پُر می‌شود. از سوی دیگر گردآوری این روایت‌ها موجب می‌شود تا مهاجرپذیران به‌طور دقیق با فرهنگ مهاجران آشنا شوند و نسبت به آنها قضاوت سطحی نداشته باشند و بر مبنای واقعیت‌های مستند با آنان ارتباط برقرار کنند.

با نگاهی به موضوعات مرتبط با تاریخ شفاهی مهاجرت در استرالیا، از آموزش تاریخ شفاهی به اعضای خانواده گرفته تا اقلیت‌های قومی، صنایع دستی مهاجران، موزه‌های مهاجرت و آرشیوهای مهاجران درمی‌یابیم که تجزیه‌وتحلیل روایت‌های مصاحبه‌شوندگان نقش مؤثری در تغییر سیاست‌های پذیرش متقاضیان در دهه‌های مختلف داشته است. مصاحبه با افرادی که مدت‌ها در کمپ یا مراکز مهاجرت زندگی کرده‌اند تغییر قوانین مهاجرت و بررسی عملکرد سازمان‌های حامی مهاجران را الزامی کرده است. همچنین تجربیات هنرمندان مهاجر از راه‌اندازی نمایشگاه‌های هنری و مشارکت در برنامه‌های موزه‌ها، کتابخانه‌ها و آرشیوها در پذیرش آنان از سوی جامعة میزبان کارگشا بوده است. مورخان در این مجموعه، از تجربیات مصاحبه با اعضای کهنسال خانواده‌شان سخن گفته‌اند و اینکه داده‌های حاصل از این مصاحبه‌ها به‌عنوان منبعی الهام‌بخش برای سایر محققان این حوزه کاربردی گسترده دارد.

در ادامه، فهرست مقالات، گزارش‌ها‌ و مرور کتاب‌ها، مندرج در این مجموعه ارائه می‌شود:

مقالات

  • تاریخ مهاجرت و تاریخ عمومی (ماری هاتچیسون)[5]
  • اردوگاه ارتش و مهاجران (گِرتل ایوانز)[6]
  • ایجاد آرشیو هنر مهاجران (ژانت مولنهاور)[7]
  • بازگشت دوباره به یونان (والری لیدل)[8]

گزارش‌ها

  • ۳۷ سال مصاحبه با مهاجران (بری یورک)[9]
  • آگاهی از زبانِ مهاجران (کارول مک‌کردی)[10]
  • آموزش تاریخ شفاهی به مورخان تاریخ خانوادگی (لیندا هانت)[11]
  • پادکست‌های مهاجران بریتانیایی (بیرگیت هایلمن)[12]
  • مصاحبه با زنان معترض علیه جنگ ویتنام (الکساندرا پیرس)[13]
  • یونانیان پس‌از جنگ سیدنی (نیکلاس دومانیس)[14]

مرورِ کتاب‌ها

  • صدای چینی‌های استرالیا (کریستوفر چنگ)[15]
  • روایت‌های ناگفتة بریتانیایی‌ها (سوزان مولیگان)[16]
  • بازگشت به ویتنام: تاریخ شفاهی سربازان آمریکایی و استرالیایی (میا مارتین هابز)[17]
  • صنایع دستی در استرالیا (سوزان لاکمن)[18]

[1] Studies in Oral History

[2] https://www.oralhistoryaustralia.org.au/

[3] Alexandra Dellios 

[4] Maria Savvidis

[5] Mary Hutchison

[6] Gretel Evans

[7] Jeanette Mollenhauer

[8] Valerie Liddle

[9] Barry York

[10] Carol Mckirdy

[11] Linda Hunt

[12] Birgit Heilmann

[13] Alexandra Pierce

[14] Nicholas Doumanis

[15] Christopher Cheng

[16] Suzanne Mulligan

[17] Mia Martin Hobbs

[18] Susan Luckman

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۲۰)

«تاریخ شفاهی و آموزش ریاضیات»

کتاب «تاریخ شفاهی و آموزش ریاضیات»[1]، با ویراستاری آنتونیو گارنیکا[2]، سال ۲۰۱۹ در ۱۴۰ صفحه از سوی انتشارات اسپینگر[3] چاپ و منتشر شد. این اثر مشتمل بر هفت مقاله در فصول مختلف موضوعی است.

نویسندگان این مجموعه مقالات روشی خلاقانه به‌منظور بررسی تاریخِ آموزش ریاضیات ارائه کرده‌اند. این روش که نخستین‌بار در سال ۲۰۰۱ پس‌از تحقیقات مشترکِ معلمان ریاضیات در مدارس و دانشگاه‌ها، انسان‌شناسان، تاریخ شفاهی‌نگاران و فیلسوفان در برزیل مطرح و با استقبال روبه‌رو شد، در سال‌های بعد توسعه یافت. امروزه بهره‌مندی از روایات تاریخ شفاهی در گزینش روشی مناسب در راستای آموزش ریاضیات، طیف گسترده‌ای از پژوهشگران را به این حوزه علاقه‌مند کرده است. در این میان، روش‌شناسی به‌کارگیری مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در فرآیند تبدیل دانش ضمنیِ معلمان ریاضی به دانش صریح، تبیین شده است. این مجموعه ضمن اینکه مدرسان را با روش‌های پویای تدریس ریاضی و مهارت‌های فراگیری آن آشنا می‌کند، مفاهیم و رویه‌های مربوط به کاربرد تاریخ شفاهی در تحقیقات آموزشی را توصیف می‌کند و با تحلیل طرح‌های اجرایی در این زمینه، درک آن را ملموس می‌نماید.

فصل نخست، درآمدی بر تاریخ شفاهی و آموزش ریاضیات است. در فصل دوم روش‌های آموزش تاریخ شفاهی در تحقیقات آموزشی، و در فصل سوم کاربرد روایت‌های تاریخ شفاهی در بررسی سیر تاریخیِ آموزش ریاضیات درج شده است. تعامل معلمان و دانش‌آموزان در پویایی آموزش در فصل چهارم، و نقد و موشکافی طرح‌های اجرایی تاریخ شفاهی و آموزش ریاضیات در فصل پنجم آمده است. فصل ششم به کارکردهای آموزش تاریخ شفاهی در حوزه‌هایی به غیر از تاریخ‌نگاری اختصاص دارد، و در فصل هفتم روش‌شناسی کاربرد تاریخ شفاهی در این حوزه، در گفت‌وگو مابین مورخان، فیلسوفان و انسان‌شناسان تحلیل شده است.

[1] Oral History and Mathematics Educational

[2] Antonio Vicente Marafioti Garnica

[3] Spinger

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۹)

«تاریخ شفاهی و روش‌شناسی کیفی»

کتاب «تاریخ شفاهی و روش‌شناسی کیفی»[1] با ویراستاری تالیا اِم مولوی‌هیل[2] و راجی سوآمیناتان[3]، سال ۲۰۲۲م. از سوی انتشارات روتلج[4] در لندن منتشر شد. مولوی‌هیل دکترای نظام‌های آموزشی و استاد دانشگاه بال اِستیت[5]، و سوآمیناتان دکترای سیاست‌های آموزشی و استاد دانشگاه ویسکانسین- میلواکی[6] است. این مجموعه مقالات که در شش فصل موضوعی تنظیم شده است، چهارده مقاله از پژوهشگران تاریخ شفاهی را دربر می‌گیرد.

ویراستاران این اثر، هدف از انتشار آن را توسعة کاربرد تاریخ شفاهی در پژوهش‌های کیفی، به‌ویژه در حوزة آموزش، و تحلیل روش‌های اجرایِ تاریخ شفاهی با بهره‌مندی از ابزارهای تبدیل دانش ضمنی به دانش صریح ذکر کرده‌اند. از جمله نویسندگان این مقالات می‌توان این افراد را برشمرد: اگنس ویرجینیا ویلیامز[7]، مولی کوئین[8]، فرانسینا ترنر[9]، روندا هارلو[10] و روی تاماشیرو[11].

در فصل نخست با عنوان «مقدمه‌ای بر نظریه‌های تاریخ شفاهی در پژوهش‌های کیفی»، علاوه‌بر بیان تعاریف متعدد تاریخ شفاهی، سیر تحول آن در دهه‌های گذشته مرور شده است. نویسندگان، تاریخ شفاهی را به‌منزلة علم و هنر در نظر گرفته‌اند که در علوم مختلف کارایی دارد. همچنین بینشی جدید از تفاوت‌ها و هم‌پوشانی‌ها مابین تاریخ شفاهی و تحقیقات کیفی ارائه کرده‌اند.

فصل دوم تحت عنوان «مطالعات آموزشی و تاریخِ زندگی»، بر فرصت‌های آموزشی در تاریخ شفاهی و نقش دانشجویان در پیشبرد فعالیت‌های اجرایی در این حوزه متمرکز است. در ضمن با واکاوی طرح‌های تاریخ شفاهی از جمله «تاریخ شفاهی آموزش عالی در دوران همه‌گیری کووید ۱۹»، تأثیر نظریه‌ها را در فرآیند تاریخ شفاهی در عمل، به چالش کشیده است.

در فصل سوم با عنوان «تجزیه‌وتحلیل داده‌های آرشیوی»، ضمن تشریح جایگاه تاریخ شفاهی به‌عنوان سند در آرشیوها، کتابخانه‌ها و موزه‌ها، ملاحظات روش‌شناسی تاریخ شفاهی به بوتة نقد گذاشته شده است. پژوهشگران در این فصل به مؤلفه‌های ضروری به‌منظور انتخاب مصاحبه‌گران و مجریان طرح‌های تاریخ شفاهی اشاره کرده‌اند و بر مواردی همچون چرایی انتخاب تاریخ شفاهی، دلایل علاقه به موضوعی خاص، مفاهیم کلیدی در تاریخ شفاهی، و روش‌های به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها تأکیدی ویژه دارند.

در فصل چهارم تحت عنوان «پژوهش‌های آموزشی مبتنی بر گرایش‌های هنری»، ضمن برشمردن پتانسیل‌های تاریخ شفاهی برای رشد در آینده، طرح «تاریخ شفاهی معلمان هنر در مدارس مهاجرپذیر فلوریدا» موردبررسی قرار گرفته است. این طرح بر مبنای یک برنامة درسی اجرا شده بود. تلاش معلمان برای انعکاس مشکلات دانش‌آموزان که توانمندسازی آنان را به همراه داشت، و مانع از گم شدن صدایشان در تاریخِ آموزش شد، از سوی انجمن تاریخ شفاهی تحسین‌برانگیز شناخته شد.

در فصل پنجم با عنوان «تاریخ شفاهی دیجیتال: پادکست‌ها، وبلاگ‌ها و رسانه‌های اجتماعی»، به رویکردهای دسترس‌پذیر کردن داده‌ها در قالب رسانه‌های نوین و تعاملات سازنده در این حوزه پرداخته شده است. به‌کارگیری تکنیک‌های جدید، فرآیند یادگیری تاریخ شفاهی را تسهیل می‌کند و جذابیت‌های آن را به منصة ظهور می‌گذارد.

فصل ششم با عنوان «جمع‌بندی و نتیجه‌گیری»، ضمن تشریح مجدد موضوعات کلیدی و حائز اهمیت در پروسة تاریخ شفاهی، افق‌های پیشِ رو و ابزارهای یادگیری آن را تفسیر کرده است. همچنین منابع بیشتر برای مطالعات تکمیلی به علاقه‌مندان معرفی شده است. در انتها، طرح‌های پیشنهادی در این حوزه به تفکیک موضوعات و ذکر دلایل لزوم پژوهش در باب این طرح‌ها آمده است.

[1] Oral History and Qualitative Methodologies: Educational Research for Social Justics

[2] Thalia M. Mulvihill

[3] Raji Swaminathan

[4] Routledge

[5] Ball State Universirty

[6] University of Wisconsin- Milwakee

[7] Agnes Virginia Williams

[8] Molly Quinn

[9] Francena Turner

[10] Rhonda Harlow

[11] Roy Tamashiro

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۸)

«تاریخ شفاهی المپیک ویژه (معلولان ذهنی) در چین»

کتاب «تاریخ شفاهی المپیک ویژه (معلولان ذهنی) در چین»[1]، سال ۲۰۱۸ از سوی انتشارات اِسپنیگِر[2] در سه جلد، ‌به مناسبت پنجاهمین سالگرد برگزاری المپیک ویژه منتشر شد. ویلیام پی آلفورد[3]، استاد دانشگاه هاروارد، می لیائو[4]، استاد دانشگاه فودان در شانگهای و فِنگ‌مینگ سُوای[5]، استاد دانشگاه هاروارد ویراستاری این اثر را عهده‌دار بوده‌اند. تاریخ شفاهی المپیک ویژه، مقالاتی را بر مبنای مصاحبه با ۳۴ ورزشکارِ شرکت‌کننده در المپیک (از همه گروه‌های سنی) و اعضای خانواده و مربیان آنان دربر می‌گیرد. مصاحبه‌ها توسط استاد لیائو و دانشجویان رشتة ‌تاریخ انجام شده است. جلد اول بر روی مطالعة اجمالی موضوع متمرکز است، جلد دوم به نحوة شروع فعالیت‌های ورزشی پرداخته و جلد سوم مشکلات ورزش حرفه‌ای را برای معلولان ذهنی ترسیم کرده است.

نویسندگان مقالات با تحلیل محتوای کیفی، اطلاعات برآمده از مصاحبه‌ها را با تکیه بر روش‌شناسی تاریخ شفاهی واکاوی کرده‌اند. همچنین ضمن انتخاب مؤلفه‌های قابل استنباط از میان داده‌ها، به تناسب، مصداق‌های آن را از گفته‌های راویان درج کرده‌اند. تحلیل محتوا تاریخ شفاهی‌نگاران را قادر ساخته است تا از این طریق، اصالت و حقیقت داده‌ها را با روش‌های علمی و کنترل‌شده تفسیر کنند.

این مجموعه که با هدفی مشترک برای ایجاد «جامعه‌ای برای همه» گرد هم آمده است، از روزنِ نظریه‌های جامعه‌شناسی، روانشناسی، و علوم پزشکی و مبتنی بر پژوهش‌های میدانی، زندگی روزمرة افرادی را که دارای محدودیت‌های خاصی در عملکرد و مهارت‌های شناختی هستند، و به‌طور ویژه دشواری‌های ورزش برای این گروه را بررسی کرده است. مسائل این گروه به روشنی از دلِ روایت‌ها درک و شناخته می‌شود و عزم، اراده، پشتکار، عشق و علاقة ورزشکاران، آموزه‌های مفیدی برای خوانندگان دارد.

در ادامه، فهرست برخی از مقاله‌های این مجموعة سه‌جلدی درج می‌شود:

  • بارقه‌های امید برای معلولان ذهنی (شوو چِنگ)[6]
  • پیشرفت در دنیای ورزش (دی ژانگ)[7]
  • قهرمان خودم هستم (جینگ ژانگ)[8]
  • ورزشکاری با سندرم داون (فِنگجی لیو)[9]
  • حالا که قهرمان المپیک شدم (جیایینگ شِن)[10]

[1] An Oral History of the special Olympics in China

[2] Spinger

[3] William P. Alford

[4] Mei Liao

[5] Fengming Cui

[6] Shuo Cheng

[7] Di Zhang

[8] Jing Zhang

[9] Fengzhi Liu

[10] Jiaying Shen

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۷)

«تفکر پیرامون تاریخ شفاهی: نظریه‌ها و کاربردها»

کتاب «تفکر پیرامون تاریخ شفاهی: نظریه‌ها و کاربردها»[1]، سال ۲۰۰۸ از سوی نشر آلتامیرا[2] در آمریکا در ۳۸۶ صفحه چاپ و منتشر شد. توماس اِل چارلتون[3]، استاد تاریخ دانشگاه بایلور[4]؛ لوئیز ای مایرز[5]، معاون مرکز تاریخ شفاهی دانشگاه بایلور[6]؛ و رِبکا شارپلس[7]، استادیار تاریخ دانشگاه تگزاس[8] ویراستاری این اثر را عهده‌دار بوده‌اند. در این کتاب ده مقاله در دو فصل موضوعی درج شده است.

متخصصان تاریخ شفاهی با هدایت استاد چارلتون گرد هم آمده‌اند تا ارزیابی‌های متفکرانة خود را که در طول سالیان متمادیِ اندیشه و عمل در تاریخ شفاهی تعریف و اصلاح کرده‌اند، در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند. آنها مقالاتی را بر مبنای پژوهش‌های نظری و عملی در این حوزه به رشته تحریر درآورده‌اند، تا ضمن اینکه جدیدترین دستاوردهای پژوهشِ تاریخ شفاهی را ترسیم کنند، مسیرهای کلیدی برای رشد تئوری‌های این حوزه و نیز کاربردهای آن را در آینده پیش‌بینی نمایند. نویسندگان، فعالان حوزة تاریخ شفاهی را به سوی انتشار و اشتراک داده‌ها رهنمون می‌کنند و آنان را با موضوعات مبتنی بر تفسیر تحقیقات تاریخی آشنا می‌کنند. همچنین از پژوهشگران رشته‌های مختلف دعوت می‌نمایند تا به صحبت‌های راویان در پرتو تحلیل گفتمان بنگرند و آن را بررسی کنند.

در این کتاب پس‌از مقدمة تفصیلی ویراستاران در باب اهداف تدوین و گردآوری این مجموعه، مقاله‌ای از شارپلس با عنوان «تاریخِ تاریخ شفاهی» درج شده است. او در این نوشتار تحولات جنبش‌های تاریخ شفاهی را از زمان به‌کارگیری این روش پژوهشی تا دهه‌های اخیر تشریح کرده است. نویسنده بر این باور است که زمینه‌سازی به‌منظور تولید اطلاعات مستند تاریخی، تنها با نقد و تحلیل خروجی‌های تاریخ شفاهی میسّر می‌شود. تجزیه‌وتحلیل متفکرانة داده‌های حاصل از مصاحبه، تکوین مستندات تاریخی را فراهم می‌کند.

در فصل نخست با عنوان نظریه‌ها، پنج مقاله منتشر شده است. این فصل با مقاله‌ای از آلیس ام هاف‌من[9] تحت عنوان «نظریة حافظة جمعی» آغاز می‌شود. او در این نوشتار پژوهش‌های خود را در باب کارکرد حافظة راوی در مصاحبه و تأثیر آن بر پویایی و اعتبار منابع تاریخ شفاهی تبیین کرده است. همچنین روش‌های تبدیل روایت‌های شخصی به تجربیات جمعی را نیز به واسطة فعالیت‌های میدانی بیان کرده است. مقالة «ادوار زندگی و تاریخ شفاهی»، تألیف کیم لِیسی راجرز[10]، روش‌های مطالعة دوران زندگی افراد و پیر شدن جوامع را مورد مطالعه قرار داده است. این فرآیند به دلیل احتمال فراموشی و زوال حافظة راویان بر کیفیت مصاحبه‌ها تأثیرگذار خواهد بود.  اِوا ام سی ماهان[11] در مقاله‌ای با عنوان «رویکرد تحلیلی گفت‌وگو در تاریخ شفاهی»، مصاحبه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباط جمعی تحلیل کرده است. فرآیند ارتباطی در تاریخ شفاهی بین دو نفر شروع می‌شود و پس‌از ضبط مصاحبه، افراد و جوامعی را که در مصاحبه از آنها نام برده شده است، شامل می‌شود. نویسنده به شناسایی راهکارهای پویایی ارتباط در مصاحبه تأکید کرده است.

مقالة «آیا تاریخ شفاهی زنان ویژگی‌های خاصی دارد» به قلم شِرنا بِرگر گلاک[12]، به‌طور خاص به پیشینة پیدایش تاریخ شفاهی زنان در اروپا و آمریکا پرداخته است. همچنین دوره‌های مختلف رشد و شکوفایی آن را برشمرده است. نویسنده در نظر گرفتن ویژگی‌های این قسم از تاریخ‌نگاری را به‌منظور دستیابی به اطلاعات متقن تاریخی، ضروری قلمداد می‌کند. ماری چامبرلین[13] در مقالة «نظریه‌های روایت» توضیح می‌دهد که چطور عناصر زمان و زبان بر نحوة یادآوری وقایع در مصاحبه‌ اثرگذار است. همچنین میزان تأثیر هر یک از این عناصر را با درج مطالعات موردی در این زمینه تبیین می‌کند.

در فصل دوم تحت عنوان کاربردها، چهار مقاله منتشر شده است. مقالة «انتشار مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» تألیف ریچارد کاندیدا اسمیت[14]، پژوهش‌های مبتنی بر نحوة نشر منابع تاریخ شفاهی را ارائه کرده است. او چالش‌های تاریخ‌ شفاهی‌نگاران را در زمینة تبدیل گفتار به نوشتار به تفکیک دسته‌بندی کرده و مزایا و معایب انتشار انواع فرآورده‌های تاریخ شفاهی اعم از صوت و تصویر و متن را موشکافی کرده است. والِری رالیج یاو[15] در مقالة «زندگینامه و تاریخ شفاهی»، تحولات مهم در تدوین شرح‌حال و زندگینامه‌های خودنوشت را با اقتباس از مؤلفه‌های دخیل در علوم انسانی و علوم اجتماعی بررسی کرده است. او معتقد است ثبت‌وضبط زندگینامة مردم از طریق مصاحبه، یکی از اهداف مطالعات تاریخ شفاهی به شمار می‌رود.

مقالة «تاریخ شفاهی و کاربردهای نوآورانه»، به قلم لِف فریدمن[16]، مجموعه‌ای از پژوهش‌های ساختارمند در زمینة به‌کارگیری روش تاریخ شفاهی را در حوزه‌های هنری اعم از تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی به تصویر می‌کشد. در این مقاله کارکرد روش‌های مختلف گردآوری این نحله از تاریخ‌پژوهی با دقت بازشناسی شده است. مقالة «تاریخ شفاهی در فیلم‌های مستند»، تألیف چارلز هاردی[17]،‌ نمونه‌هایی از مستندهای صوتی و تصویریِ برگرفته از فرآورده‌های تاریخ شفاهی را مرور کرده است. نویسنده ضمن تحلیل مفهوم‌سازی در این محصولات مستند، نحوة ضبط و انتقال صدای راوی را به‌منظور تولید اطلاعات تاریخی شرح داده است.

[1] Thinking about oral history: Theories and applications

[2] Altamira Press

[3] Thomas L. Charlton

[4] Baylor University

[5] Lois E. Myers

[6] Institute for Oral History at Baylor University

[7] Rebecca Sharpless

[8] Texas University

[9] Alice M. Hoffman

[10] Kim Lacy Rogers

[11] Eva MC Mahan

[12] Sherna Berger Gluck

[13] Mary Chamberlain

[14] Richard Candida Smith

[15] Valerie Raleigh Yow

[16] Leff Friedman

[17] Charls Hardy

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۶)

«تاریخ شفاهی در اروپای پسا سوسیالیستی»

کتاب «نوسازی فردی، تاریخ شفاهی در اروپای پسا سوسیالیستی»[1]، با ویراستاری ناتالیا خانِنکو[2] و گِلینادا گِرینچِنکو[3]، سال ۲۰۱۷ از سوی انتشارات دانشگاه تورنتو در کانادا منتشر شد. در این کتاب یازده مقاله در چهار فصل موضوعی درج شده است. مقالات بر اساس طرح‌های تاریخ شفاهی اجراشده توسط پژوهشگران در هشت کشور (آلمان، اوکراین، لهستان، روسیه، فنلاند، بلاروس، کانادا و بلژیک)، که در گردهمایی دسامبر ۲۰۰۹ در اوکراین ارائه کرده بودند، چاپ شده است.

۲۵ سالِ نخست زندگی در اروپا پس‌از فروپاشی نظام کمونیستی، با تغییرات گستردة سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همراه بود و مردم در این جوامع، در حال سازگاری با چالش‌های جدید بودند. پژوهشگران تلاش کردند از روزنِ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، زندگی مردم در طول سه دهه پس از گذار از کمونیسم به پسا کمونیسم را به تصویر بکشند. این کتاب بر روی چنین موضوعاتی متمرکز است: نقش تاریخ شفاهی در بازسازی گذشتة جوامع، رخدادهای پس از جنگ جهانی دوم در اروپای شرقی، تاریخ شفاهی و تحولات فرهنگی- اجتماعی، ارزیابی مجدد سوسیالیسم، چالش‌های اقتصادی در دوران پسا کمونیسم، دیدگاه‌های زنانه از زندگی در سال‌های پسا کمونیسم، اسطوره‌سازی در اروپای شرقی، و فعالیت‌های سیاسی پس از جنگ جهانی دوم.

ویژگی برجستة این مجموعه مقالات و رشتة‌ وحدت‌بخش مطالب آن، نگاه میان‌رشته‌ای به پژوهش‌های علوم انسانی و بهره‌مندی از روش پژوهشی تاریخ شفاهی است. انسان‌شناسان به دلیل علاقه‌مندی به تمرکز بر روی صدای مردمی که هیچ‌گاه فرصت بیان نظرات و تجربه‌هایشان را ندارند، روش مصاحبه را به‌کار گرفتند، جامعه‌شناسان از طریق تاریخ شفاهی به تفسیر مردم از گذشته دست یافتند و واقعیت‌ها را کشف کردند؛ و مورخان در پی مستندسازی گذشته از طریق تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه برآمدند. این اثر چشم‌انداز روشنی پیش روی علاقه‌مندانِ تحقیقات بین‌رشته‌ای در علوم انسانی قرار می‌دهد و کارایی روش تاریخ شفاهی را به منصة ظهور می‌گذارد.

در ادامه، عنوان مقالات مندرج در این مجموعه درج می‌شود:

  • تغییرات سیاسی و جهت‌گیری‌های شخصی در آلمان (فون الکساندر پلاتو)[4]
  • پلیس مخفی و روایت‌های زندانیان سیاسی در لهستان (آنا ویتِسکا)[5]
  • خاطرات زندانیان فنلاندی از کار در اردوگاه‌های اتحاد جماهیر شوروی (الکسی گلوبف)[6]
  • روایت‌های کارگران آلمانی پس‌از جنگ جهانی دوم (یِلنا روزستونسکایا)[7]
  • تاریخ شفاهی زنان در بلاروس (ناتالیا پوشکاروا)[8]
  • مرور خاطرات و تئوری‌های حافظة جمعی (روزالیا چِراپانوا)[9]
  • روایت‌های گروه‌های ضدکمونیستی در لهستان (مارتا کورکوفسکا)[10]
  • کار اجباری در آلمان نازی (جیلینادا گرینچِنکو)[11]
  • جنبش‌های آزادی‌بخشِ مردم لهستان (داوید کورپ)[12]
  • تاریخ شفاهی کشاورزان اوکراینی از اصلاحات پسا سوسیالیستی (ناتالیا خاننکو فریسن)[13]
  • دهه‌های تغییر در بلاروس (ایرینا ماخوفسکایا)[14]

[1] Reclaiming the Personal: Oral History in Post- Socialist Europe

[2] Natalia Khanenko

[3] Gelinada Grinchenko

[4] Von Alexander Plato

[5] Anna Witesk

[6] Alexey Golubev

[7] Yelena Rozhdestvensaya

[8] Natalia Pushkareva

[9] Rozalia Cherepanova

[10] Marta Kurkowska

[11] Gelinada Grinchenko

[12] David Curp

[13] Natalia Khanenko-Friesen

[14] Irina Makhovskaya

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۵)

«تاریخ شفاهی و محیط زندگی»

نشریة مطالعات تاریخ شفاهی[1]، به‌عنوان نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی استرالیا[2] ، در تازه‌ترین شماره‌اش (شمارة ۴۳، سال ۲۰۲۱)، موضوع «تاریخ شفاهی و محیط زندگی» را بررسی کرده است. این شماره با سردبیری اِسکای کریشوف[3] و کارا پاسکو لِیهی[4] در ۲۴۹ صفحه منتشر شده است. متن کامل مقالات در صفحة نشریه، به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است.

سردبیران این مجموعه، هدف از انتخاب موضوع مذکور را وابستگی انسان‌ها به محیط زندگی و به تبع آن، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری بر خانواده و دوستان ذکر کرده‌اند. از این‌رو توجه به خاطرات مردم از محیط‌های مختلف و اثر عمیق و ماندگاری که بر حافظه و ذهن آنها می‌گذارد را زمینه‌ساز ایجاد گفتمان‌های فرهنگی متنوع تلقی می‌کنند. یادآوری روش‌های کنار‌ آمدن با حوادث طبیعی که همواره زندگی جوامع بشری را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کند و تغییر محیط کار و زندگی، در مقالات این نشریه موردتوجه قرار گرفته است. مصاحبه‌شوندگان بر این باورند که با جابجایی محل سکونت یادآوری خاطرات برای آنان مشکل‌ساز شده است و دیدن مکان‌های پیشین، خاطرات فراموش‌شده را بازسازی می‌کند. از خاطرات مردم در جابجایی از شهری در آمریکا به شهری دیگر به دلیل سیل‌های مکرر در آن منطقه و تجربة ترک خانه پس از طوفان در استرالیا گرفته، تا دیدگاه‌های فعالان محیط زیست از گرمایش زمین و مصاحبه با مهاجران ایتالیاییِ ساکن در استرالیا؛ همه و همه بر نقش میان‌رشته‌ای تاریخ شفاهی در گردآوری و تولید منابع دستِ اول پیرامون ارتباط عمیق انسان‌ها با محیط زندگی و کار و تأثیر بر حافظة آنان، از گذشته‌های دور تا عصر حاضر تأکیدی ویژه دارند.

در ادامه، فهرست مقالات و گزارش‌های مندرج در این مجموعه ارائه می‌شود:

مقالات

  • زندگی پس از آتش‌سوزی: خاطرات خانه‌ای در حومة شهر (اِسکات مک‌کینون)[5]
  • دختران جزیره: داستان‌سرایی در مورد مکان زندگی (مارولینا کروساتو)[6]
  • مثل اینکه خانة شما خراب شده است (کارولین کالینز)[7]
  • کار در خانه: تاریخ شفاهی زنان و کنشگری (راشل گُلدلاست)[8]

[1] Studies in Oral History

[2] https://www.oralhistoryaustralia.org.au/

[3] Skye Krichauff

[4] Carla Pascoe Leahy

[5] Scott MCkinnon

[6] Marilena Crosato

[7] Carolyn Collins

[8] Rachel Goldlust

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۴)

                                      «تاریخ شفاهی در عصر دیجیتال»

مقالات ارائه‌شده در بیست‌وچهارمین نشست سالانة انجمن تاریخ شفاهی[1] (پنسیلوانیا[2]، اکتبر ۲۰۰۸)، در کتابی با عنوان «تاریخ شفاهی در عصر دیجیتال»[3] منتشر شده است. در این اثر ضمن تشریح اهداف انجمن از طرح موضوع مذکور و برنامه‌های نشست به تفکیک کارگاه‌های تخصصی، جلسات عمومی، رویدادهای ویژه و نمایشگاه‌ها؛ هشت مقاله در دو بخش نظری و عملی تاریخ شفاهی درج شده است.

در بخش نخست که به مقالات نظری اختصاص دارد، به رویکردهای قابل‌تأمل در حوزه تاریخ شفاهی در دنیای کنونی پرداخته شده است. در مقالة «آموزش تاریخ شفاهی»، ضمن توجه به فراهم‌کردن زمینة مناسب برای آشنایی دانش‌آموزان و دانشجویان با فرایند تاریخ شفاهی از مدرسه تا دانشگاه، به آموزش کار با ابزارهای نوین آموزشی و بهره‌مندی از روش‌های جدید پردازش اطلاعات تأکید شده است. ضرورت به‌کارگیری فناوری‌های نوظهور، شناسایی فراداده و پشتیبانی از منابع دیجیتالِ تاریخ شفاهی در مقالة «فرآورده‌های چندرسانه‌ای» تشریح شده است. «مورخان تاریخ شفاهی و انقلاب دیجیتالی»، مقاله‌ای است که علاوه‌بر بررسی چالش‌های پیشِ روی این حوزه از تاریخ‌نگاری، رعایت مسائل اخلاقی در انتشار مجموعه‌های الکترونیکی و نمایشگاه‌های مجازی تاریخ شفاهی را موشکافی کرده است. در مقالة «انجام مصاحبه در عصر دیجیتال»، ضمن بیان روش‌شناسیِ تاریخ شفاهی، به انجام مصاحبه به روش‌های غیرمعمول توجه شده است.

در بخش عملی فرایند تاریخ شفاهی، به داده‌های حاصل از برخی طرح‌های تاریخ شفاهی اشاره شده است. در مقالة «صداهای عمان»، طرح‌های تاریخ شفاهی کشور عمان بررسی شده است. این طرح‌ها با پشتیبانی کتابخانه‌های دانشگاهی این کشور ثبت‌وضبط شده است. گزارش اجرای طرح تاریخ شفاهی مهاجران ایالت پنسیلوانیا در مقالة «مهاجرت، قومیت و هویت» تبیین شده است. مقالة «آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار»، ضمن پژوهش در زمینة زندگی مهاجران آفریقایی در ایالت‌های مختلف آمریکا، خدمات اجتماعی برای رنگین‌پوستان و اعمال خشونت علیه آنان را بررسی کرده است. وضعیت پناهندگان در کمپ‌ها و محل اسکان آوارگان و خاطرات تلخ و شیرین آنان، در مقالة «امنیت پناهندگان در آمریکا» تشریح شده است.

[1] Oral History Association (OHA)

[2] Pennsylvania

[3] Oral History in the Digital Age

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۳)

«مسائل اخلاقیِ تاریخ شفاهی»

نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی آمریکا، با عنوان «مجلة تاریخ شفاهی»، در تازه‌ترین شماره (دومین شماره از جلد چهل‌وهشتم، تابستان و پائیز ۲۰۲۱[1])، به موضوع رعایت نکات اخلاقی در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی پرداخته است. مقالات این مجموعه در صفحة نشریه، به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است.

دیوید کاروسو، آبیگیل پرکیز و ژانیکن اسماکر[2]، سردبیران این شماره، در مقدمه، در باب اهمیت توجه به استانداردهای اخلاقی از شروع تا پایان مصاحبه قلم‌فرسایی کرده‌اند. لازم است الزامات اخلاقی در تاریخ شفاهی از سوی مصاحبه‌گران، مجریان، حامیان مالی و سایر همکاران طرح رعایت شود. متخصصان این حوزه از تاریخ‌نگاری، «رهنمودهای ارزیابی تاریخ شفاهی» را که از سال ۱۹۷۹ تاکنون به‌طور مرتب ویرایش و روزآمد شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد؛ اساس کار فعالان این حوزه تلقی می‌کنند. در سال‌های اخیر موضوعات مرتبط با رعایت نکات اخلاقی در مصاحبه‌های منتشرشده در فضای مجازی، به این سند دولتی در آمریکا افزوده شده است.

این مجموعه مقالات نمایان‌گر رویکردهای متمایز تاریخ‌شفاهی‌نگاران در خصوص اخلاق در تاریخ شفاهی است. دیدگاه‌های متنوع نویسندگان مقالات، گسترة این موضوع را آشکار می‌سازد. بیان تجربیات شخصی، انعکاس راه‌کارها، طرح مسائل حساسیت‌برانگیز همانند نژاد و مذهب و …، ضمن آشنایی خوانندگان با طیف وسیعی از موضوعات مرتبط، بر حفظ موارد اخلاقی و صیانت از حریم خصوصی راویان تأکید دارد.

در ادامه، فهرست مقالات مندرج در این مجموعه، در سه بخش مقالات، مرور رسانه‌ها و بررسی کتاب‌ها درج می‌شود:

مقالات

  • اعتماد و بی‌اعتمادی در ایرلند شمالی پس از جنگ (دیتر راینیش[3])
  • صدای بالتیمور: اخلاق در تاریخ شفاهی (مِری ریزو[4])
  • رمان عاشقانة کمونیسمِ آمریکایی: مفاهیم اخلاقی (لِنا دی پویتز[5])
  • توصیه‌های مصاحبه‌گران در باب مسائل اخلاقی (لیز استرانگ[6])
  • داستان‌هایی از زندگی مردمِ کانادا در سال‌های اخیر (لِزلی مک‌کارتنی[7])
  • حمایت سازمانی: چارچوب اخلاقی طرح‌های تاریخ شفاهی (کریستی گیردهاری[8])
  • ویراستاران و نکات اخلاقی تاریخ شفاهی (ریشیا آنِ چانسکی[9])

مرور رسانه‌ها

  • نقد کتاب «من هنوز زنده‌ام» (هانا بیرن[10])
  • نقد کتاب «تاریخ شفاهی هوستون» (لارن جاسکوب‌سِن[11])
  • نقد وبگاه «داستان‌های زندگی» (بِرندان اِم‌سی‌هاگ[12])
  • نقد پادکست «تاریخ شفاهی ژاپنی‌های مقیم آمریکا» (هلن یوشیدا[13])

بررسی کتاب‌ها

  • «زنان در صنعت نساجی کانادا» (ویلیام بِرنز[14])
  • –       «داستان‌های مردم و علائق آن‌ها در جنوب آمریکا» (تانیا فین‌چوم[15])
  • –       «گفت‌وگو با بازیگران زن در تئاتر موزیکال» (اِلیسا اِسترومن[16])
  • –       «مبارزة آفریقایی- آمریکایی‌ها با ایدز» (جورج سِورز[17])
  • –       «داستان‌های زنان سیاستمدار در آلمان شرقی و غربی» (کیمبرلی رِدینگ[18])
  • –       «خشونت ضدمکزیکی در تگزاس» (دِرک کارسیا[19])

[1] The Oral History Review: Vol 48, No 2 (tandfonline.com)

[2] David Caruso , Abigail Perkiss,  Janneken Smucker

[3] Dieter Reinisch

[4] Mary Rizzo

[5] Lana Dee Povitz

[6] Liz H. Strong

[7] Leslie Mccartney

[8] Kristi Girdharry

[9] Ricia Anne Chansky

[10] Hannah Byrne

[11] Lauren Jascobsen

[12] Brendan McHugh

[13] Helen Yoshida

[14] William Burns

[15] Tanya Finchum

[16] Elissa Stroman

[17] George Severs

[18] Kimberly Redding

[19] Derek Carcia

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۲)

«تاریخ شفاهی و علوم انسانیِ دیجیتال»

کتاب «تاریخ شفاهی و علوم انسانیِ دیجیتال: صدا، دسترسی و تعامل»[1]، با ویراستاری داگلاس بوید[2] و ماری لارسون[3]، سال ۲۰۱۴ از سوی انتشارات پالگ‌ریو مک‌میلان[4] در نیویورک منتشر شد. بوید و لارسون، استادان دانشگاه کنتاکی[5] و اوکلاهما[6]، در زمرة مورخان برجستة‌ تاریخ شفاهی قلمداد می‌شوند. در این کتاب یازده مقاله، در سه فصل موضوعی درج شده است. ویراستاران در مقدمة‌ این مجموعه مقالات، ‌به تفصیل در باب ضرورت توجه به تغییرات روش‌شناسی تاریخ شفاهی در عصر دیجیتال، با تمرکز بر علوم انسانی پرداخته‌اند.

فصل نخست با عنوان «شفاهی/ صوتی»، بر روی موضوعاتی همچون تاریخ شفاهی تمام‌دیجیتال، تاریخ شنیداری، انقلاب دیجیتالی، و آرشیو منابع تاریخ شفاهی در فضای مجازی متمرکز است. چالش‌های به‌کارگیری فناوری‌های نوین در برنامه‌های تاریخ شفاهی دانشگاه‌های آمریکا، مرحله به مرحله تشریح شده است. در ضمن با بررسی طرح «تاریخ شفاهی زنان»، با مدیریت انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی، مزیت‌های آرشیو دیجیتالِ تاریخ شفاهی موشکافی شد. همچنین دلایل سوء‌استفاده از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در صفحات وب و راهکارهای حفظ حقوق پدیدآورندگان تبیین شد.

در فصل دوم که «بحث و گفتمان» نام دارد، به مواردی همچون تولید فراداده در تاریخ شفاهی، گفتمان در دنیای دیجیتال، و تاریخ دیجیتال و تاریخ شفاهی توجه شده است. در این فصل بسترسازی ایجاد آرشیوهای دیجیتال در تاریخ شفاهی، با مطالعة طرح‌هایی همچون «زندگی روزمرة مهاجران در آمریکا» و «زندانیان ژاپنیِ بازداشتگاه‌های آمریکا پس از جنگ جهانی دوم» بیان شد. در ضمن کاربرد فناوری به‌منظور حفظ داده‌ها و دسترسی آنلاین به مصاحبه‌ها از طریق به‌کارگیری اطلاعات فراداده‌ای و کدگذاری زمانی مصاحبه‌ها، مورد تأکید قرار گرفت.

در فصل سوم با عنوان «چشم‌اندازهای تاریخ شفاهی دیجیتال»، افق‌های پیشِ روی تاریخ شفاهی دیجیتال در حوزة علوم انسانی بررسی شد. به‌رغم تأثیر فزایندة رسانه‌های دیجیتال بر تاریخ‌نگاری شفاهی، درزمینة اعتبار منابعی که از ابتدا در فضای مجازی ضبط شده، نگهداری و دسترس‌پذیر می‌گردد، بین مورخان اختلاف نظر وجود دارد. لازم است به تفصیل در مورد این موضوع که تاریخ شفاهی به‌عنوان فراداده چه خصوصیاتی دارد و ماهیت جدید، آن را با چه تغییراتی مواجه می‌کند، بحث شود. پژوهشگران باید در ابتدا به درک درستی از ویژگی‌های علوم انسانیِ دیجیتال دست یابند تا بتوانند تاریخ شفاهی را منطبق با این رویکرد پیش ببرند.

نویسندگان متفق‌القول بر این نکته تأکید دارند که تاریخ‌نگاری شفاهی همچون گذشته، بر پایة پژوهش‌های عمیق، تعامل با مصاحبه‌شوندگان و کسب مهارت‌های گوش دادن استوار است. فناوری این امکان را فراهم می‌آورد تا اطلاعات را به‌گونه‌ای گرد آوریم که ضمن برخورداری از امنیت بالا به‌منظور حفظ و نگهداری داده‌ها، به سهولت در دسترس کاربران قرار گیرد.

[1] Oral History and Digital Humanities: Voice, Access and Engagement

[2] Douglas A. Boyd

[3] Mary A. Larson

[4] Palgrave Macmillan

[5] University of Kentucky

[6] Oklahoma State University (OSU)

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۱)

«انجمن تاریخ شفاهی»

«انجمن تاریخ شفاهی»[1]، عنوان نشریه‌ای است که از سوی انجمن تاریخ شفاهی کانادا[2] به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی منتشر می‌شود. این نشریه از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۶ به‌صورت چاپی منتشر می‌شد و از آن سال، به‌صورت آنلاین در صفحة انجمن بارگذاری می‌شود. مطابق برنامه‌ریزی اعضای هیئت‌مدیرة انجمن، قرار بود مطالب نشریه در سال ۲۰۲۰ به تاریخ شفاهی کووید- ۱۹ اختصاص یابد که البته هنوز محتوای این شماره، در صفحة نشریه جانمایی نشده است.

نشریة مذکور علاوه‌بر یادداشت سردبیران، از سه بخش مقالات، مرور رسانه‌ها و معرفی طرح‌های تاریخ شفاهی تشکیل شده است. همچنین در سال‌هایی که کنگره‌های سالانة انجمن با ارائه مقالات برگزار شده است، ویژه‌نامه‌هایی به درج مقالات سخنرانان اختصاص یافته است. سردبیران نشریه با رویکرد تشویق محققان به اعتماد به منابع حاصل از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، می‌کوشند با انتشار پژوهش‌های کیفی، در جهت ارتقای استانداردهای تاریخ شفاهی در مراحل مختلف آن (پیش از مصاحبه، در جریان مصاحبه و پس از مصاحبه) گام بردارند. آرشیو غنی نشریه[3] که شماره‌های مختلف آن را از ابتدای انتشار در بر می‌گیرد، به‌صورت فایل‌های پی‌دی‌اف با قابلیت دانلود کردن، در دسترس تاریخ‌شفاهی‌نگاران است.

[1] Oral History Forum, D’histoire Orale

[2] Canadian Oral History Association

[3] Archives – Page 2 | Oral History Forum d’histoire orale

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱۰)

«مسائل حاشیه‌ای تاریخ شفاهی»

کتاب «مسائل حاشیه‌ای تاریخ شفاهی»[1]، با ویراستاری آنا شِفتل[2] و اِستسی زِمبریچی[3]، زیر نظر اِلساندرو پورتلی[4]، سال ۲۰۱۳ از سوی انتشارات مک‌میلان در نیویورک چاپ و منتشر شده است. در این اثر چهارده مقاله در چهار فصل موضوعی، با هدف به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌های متخصصان تاریخ شفاهی از نکات پیرامونی این روش پژوهشی درج شده است؛ مسائلی که به‌رغم اینکه در جایی ثبت نمی‌شود، اما تاریخ‌شفاهی‌نگاران را با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌کند.

فصل اول با ذکر ملاحظاتی در باب گوش دادن فعال، به مهارت‌های مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی پرداخته است، فصل دوم به نحوة ارتباط با مصاحبه‌شونده و جلب اعتماد وی اشاره دارد، فصل سوم الزامات اخلاقی تاریخ شفاهی را با درج نمونه دعاوی حقوقی در این زمینه بررسی کرده است و فصل چهارم دلایل خودسانسوری و سکوت راویان را در بسیاری از موضوعات تاریخ شفاهی، موردتحلیل قرار داده است. سخن پایانی این مجموعه، به قلم استاد پورتلی، بر این نکته تاکید دارد که از آنجایی‌که مصاحبه‌های تاریخ شفاهی تعاملات شخصی بین انسان‌هاست، به ندرت با یک ایدة روش‌شناختی پیش می‌رود. تجزیه‌وتحلیل صادقانة مصاحبه‌گران از حاشیه‌های ثبت‌ مصاحبه‌ها، پیچیدگی‌های این روش انسان‌محور را نمایان می‌سازد.

اهمیت مجموعه مقالات مذکور در آن است که تجربه‌های مجریان طرح‌های تاریخ شفاهی را از کشورهای مختلف به بوتة نقد گذاشته است. نکات مطرح‌شده از مسائل پیرامونی تاریخ شفاهی، به همراه جزئیات وقایع، از تاریخ شفاهی زنان در خاورمیانه گرفته، تا طرح‌های تاریخ شفاهی در کلمبیا و پناهندگان بوسنی هرزگوین، سرشار از نکات آموزنده و مفید است. همچنین می‌توان با مقایسة مشکلات پژوهش تاریخ شفاهی در میان اقوام مختلف و دلایل امتناع مصاحبه‌شوندگان از بیان شماری از رویدادها، به اشتراکاتی در این زمینه دست یافت. توجه به داده‌های برآمده از تجربیات تاریخ‌شفاهی‌نگاران، مانع از قدم زدن علاقه‌مندان در مسیرهای پیشین می‌شود و آنان را مشتاق می‌کند تا دانسته‌های خویش را مکتوب نمایند. درج لحظات حساس، دلهره‌آور و گاه ناراحت‌کننده در خلال مصاحبه و ارائه راه‌حل‌هایی برای کنترل شرایط، نمایانگر این امر است که توانایی در اجرای فرایند تاریخ شفاهی تنها از راه ممارست و تجربه‌آموزی کسب می‌شود. مطالعة این کتاب برای پژوهشگران تاریخ شفاهی و اشخاصی که از روش‌های کیفی مشابهی برای گردآوری داده‌ها بهره می‌جویند، راهگشاست.

[1] Oral History off the Record

[2] Anna Sheftel

[3] Stacey Zembrzychi

[4] Alessandro Portelli

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۹)

«دستنامة تاریخ شفاهیِ آکسفورد»

کتاب «دستنامة تاریخ شفاهی»[1]، با ویراستاری دونالد ریچی[2]، سال ۲۰۱۱ در دانشگاه آکسفورد در ۵۴۰ صفحه چاپ و منتشر شده است. در این اثر علاوه‌بر مقدمة تفصیلی ویراستار، هفت مقاله در دو فصل جانمایی شده است. استاد ریچی،‌ مورخ کمیسیون سنای آمریکا بود که ریاست انجمن تاریخ شفاهی، شوراهای انجمن تاریخی آمریکا و انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی را بر عهده داشت.

ویراستار در مقدمة این اثر، ضمن بررسی تحولات تاریخ شفاهی، به نحوة گذارِ این روش پژوهشی از حاشیه به جریان اصلی مطالعات آکادمیک و به‌کارگیری آن به‌عنوان ابزاری تحقیقی برای مورخان، مردم‌شناسان و جامعه‌شناسان پرداخته است. در فصل اول با عنوان «ماهیت مصاحبه در تاریخ شفاهی»، مقالات پویایی مصاحبه (مری‌کی کوینلن[3])، کسانی که پیروز شدند و گروهی که شکست خوردند: مصاحبه با هر دو طرف درگیری (میروسلاو وانِک[4])، مصاحبه در جوامعی با فرهنگ‌های تلفیقی (ویلیام اشنیدر[5]) و تاریخ شفاهی و دموکراسی (مرسدس ویلاناوا[6]) درج شده است. فصل دوم با عنوان «حافظه و تاریخ» نیز مشتمل بر این مقالات است: یادآوری خاطرات در تاریخ شفاهی (آلیستیر تامسون[7])، آیا حافظة جمعی وجود دارد (آنا گِرین[8]) و حافظة اجتماعی و نهادهای عمومی (اِلساندرو پرتلی[9]).

مقالات این مجموعه بر اساس تجربه‌های چهل پژوهشگر تاریخ شفاهی در سراسر دنیا تهیه شده است. موضوعاتی همچون تحقیقات مبتنی بر مصاحبه، انقلاب دیجیتالی، روش‌شناختی، آرشیوهای رقمی، آموزش، مستندسازی تجربه و نحوة دسترسی و انتشار منابع تاریخ شفاهی با رویکردهای نوین ارائه شده است. همچنین زمینه‌های رشد و توسعة پژوهش‌های تاریخ شفاهی و افق‌های پیشِ روی آن، با بیان یافته‌های تاریخ‌شفاهی‌نگاران تبیین شده است. تلاش‌های این مورخان با موشکافی طرح‌های جریان‌ساز نظیر جنگ‌های آفریقای جنوبی، انقلاب در اروپای شرقی، طوفان کاترینا و حملات یازده سپتامبر، در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته و بی‌تردید راهنمای عملی آنان در اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی خواهد بود.

[1] The Oxford Handbook of Oral History

[2] Donald Ritchie

[3] Mary Kay Quinlan

[4] Miroslav Vanek

[5] William Schneider

[6] Mercedes Vilanava

[7]Alistair Thomson

[8] Anna Green

[9] Alessandro Portelli

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۸)

«مجموعه مقالات تاریخ شفاهی و کووید ۱۹»

مجلة تاریخ شفاهی به‌عنوان نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی آمریکا، در شمارة دوم از جلد چهل‌وهفتم، تابستان و پائیز ۲۰۲۰،[1] ویژه‌نامه‌ای را با موضوع «تاریخ شفاهی و کووید ۱۹» با مقدمة سردبیران (دیوید کاروسو، آبیگیل پرکیز و ژانیکن اسماکر[2]) منتشر کرده است. مقالات این مجموعه در صفحة نشریة تاریخ شفاهی به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است.

در مجموعه مقالات مذکور، به بحران همه‌گیری کووید ۱۹ در آمریکا و اروپا از منظر روایت‌های تاریخ شفاهی پرداخته شده است. همچنین بر ضرورت بررسی وقایع پیرامونی کووید ۱۹ به‌منظور تدوین تاریخ اجتماعی ملت‌ها تاکید شده و به روش‌های انجام مصاحبه، پژوهش‌های میدانی و مستندسازی نتایج حاصل از اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی با دیدگاه‌های نوینی نگریسته شده است. در ادامه، فهرست مقالات مندرج در این ویژه‌نامه درج می‌شود:

  • وقایع پیرامونی کووید ۱۹ و تاریخ شفاهی  (اِستفان اِسلوآن)[3]
  • بحران کنونی از روزنِ مصاحبه‌های تاریخ شفاهی (جنیفر کِرامر)[4]
  • انجام مصاحبه در دوران شیوع کووید ۱۹ (آنا کاپلان)[5]
  • آموزش گردآوری تاریخ شفاهیِ بحران‌های اجتماعی، با تمرکز بر بیماری کووید ۱۹ (آنا پاولینا لی و کیمبرلی اسپرینگر)[6]
  • تاریخ شفاهی کووید ۱۹ و تحقیقات میدانی (جیسون کِلی)[7]
  • روزنامه‌نگاری، کووید ۱۹ و تاریخ شفاهی (ایوان فاکن‌بوری)[8]
  • خلاقیت و کارآمدی (آلیسون تریسی تیلور)[9]

[1] The Oral History Review: Vol 47, No 2 (tandfonline.com)

[2] David Caruso , Abigail Perkiss,  Janneken Smucker

[3] Stephen M. Sloan

[4] Jenifer A. Cramer

[5] Anna F.Kaplan

[6] Ana Paulina Lee & Kimberly Springer

[7] Jason M. Kelly

[8] Evan Faulkenbury

[9] Alison K. Tracy- Taylor

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۷)

«مجلة سخنان و خاموشی‌ها»

«سخنان و خاموشی‌ها»[1] عنوان نشریة دوزبانه (انگلیسی و اسپانیایی) انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی است که از سال ۲۰۱۱ به‌صورت برخط، یک شماره در سال منتشر می‌شود. این نشریه با تمرکز موضوعی در هر شماره، ضمن درج مقالات ارائه‌شده در کنفرانس‌های انجمن، پذیرای مقالات تاریخ‌ شفاهی‌نگاران از سراسر دنیاست و آخرین پژوهش‌ها را در این حوزه، پیشِ روی علاقه‌مندان قرار می‌دهد. شمارة آتی نشریة مذکور به موضوع «تاریخ شفاهی و فضا (مکان)» اختصاص دارد که ژوئن سال جاری در دسترس خواهد بود.

در ادامه، به فهرست مقالات مندرج در آخرین شمارة منتشرشده، مربوط به سپتامبر ۲۰۱۹، با موضوع «حافظه و روایت» اشاره می‌شود. داوید بِرملِگو[2] و لاورِن کیت[3] ویرایش مقالات این شماره را عهده‌دار بوده‌اند. مقالات نشریة پیش‌گفته در صفحة انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی[4] قابل‌مشاهده است:

  • بازنگری تاریخ شفاهی و حافظه: نکتة کلیدی (پائولا هامیلتون)[5]
  • داستان زندگی و حافظه پس از سال ۱۹۸۹: چشم‌انداز بالتیک (اِنا کورِسار)[6]
  • تاریخ شفاهیِ تجارب خواندن (شِلی تراوِر)[7]
  • فرهنگ کار کلاسی و جهانی‌سازی: نکتة اصلی (الِساندرو پورتلی)[8]
  • پدربزرگم مجارستانی نبود: چشم‌اندازهای مهاجرت (کِلارا کوهوتوا)[9]
  • تاریخ شفاهی و فرهنگ عامه (نیک‌هیل کومار)[10]
  • سیر تاریخیِ تاریخ شفاهی (راجِش پِراساد)[11]
  • صداکاوی در تاریخ شفاهی (آلموت له)[12]

[1] Words and Silences

[2] David Berlegui

[3] Lavren Kata

[4] Journal | International Oral History Association (ioha.org)

[5] Paula Hamilton

[6] Ene Koresaar

[7] Shelley Trower

[8] Alessandro Portelli

[9] Klara Kohoutova

[10] Nikhil Kumar

[11] Rajesh prasad

[12] Almut Leh

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۶)

«تاریخِ تاریخ شفاهی: بنیان‌ها و روش‌شناسی»

کتاب تاریخِ تاریخ شفاهی[1] که مجموعه مقالاتی مبتنی بر پایه‌ها و روش‌شناسی تاریخ شفاهی را شامل می‌گردد، سال ۲۰۰۷ با ویراستاری توماس چارلتون[2]، لوئیس میزر[3] و رِبکا شارپلس[4] از سوی انتشارات آلتامیرا[5] در نیویورک، در ۳۱۵ صفحه چاپ و منتشر شده است. اثر مذکور علاوه‌بر مقدمه (به قلم ویراستاران) و فصل‌های بنیان‌ها و روش‌شناسی، دارای فهرست منابع، نمایه‌ها (موضوع، کسان و موسسات) و شرح حال ویراستاران و نویسندگان مقالات است.

در فصل نخست که به بیان دیدگاه‌ها در باب به‌کارگیری روش پژوهشی تاریخ شفاهی اختصاص دارد، مقالات «تاریخِ تاریخ شفاهی» (رِبکا شارپلس) و «تاریخ شفاهی به‌عنوان سند» (رونالد گریل)[6] درج شده است. در این بخش با ذکر مباحثی همچون دلایل گسترش تاریخ شفاهی در قرن بیستم، ویژگی‌های تاریخ‌نگاری شفاهی، ارزش مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تاریخ‌نگاری رسمی و تاریخ شفاهی، و حافظة جمعی و تاریخ شفاهی ضمنِ بیان پیشینة تاریخ شفاهی، به اهمیت فراگیری مهارت‌های عملی آن، به موازات تجزیه‌وتحلیل سرفصل‌های نظری توجه شایانی شده است و خوانندگان را برای مطالعة روش‌شناسی تاریخ شفاهی آماده می‌کند.

در فصل دوم که به روش‌شناسی تاریخ شفاهی پرداخته شده است، مقالات «طراحی پژوهش و راهبردها» (ماری لارسون)[7]، «ملاحظات اخلاقی و حقوقی تاریخ شفاهی» (لیندا شاپس)[8]، «مصاحبه‌های تاریخ شفاهی: از آغاز تا پایان» (چارلز موریسی)[9]، «تاریخ شفاهی و آرشیو: مستندسازی متن» (جیمز فوگرتی)[10] و «پیاده‌سازی و ویرایش در تاریخ شفاهی» (اِلینور مَز)[11] منتشر شده است. در این بخش که به‌منزلة راهنمای عملی تاریخ شفاهی است، بر این موضوعات تاکید شده است: ساختار طرح‌های تاریخ شفاهی، وجوه تمایز طرح‌های تاریخ شفاهی در قیاس با سایر طرح‌های پژوهشی، معیارهای انتخاب مصاحبه‌شوندگان، توافقنامه‌های قانونی، نکات اخلاقی و حریم خصوصی، مستندسازی داده‌های تاریخ شفاهی، و حدود ویراستاری.

نویسندگان و ویراستاران این مجموعه، درک صحیح از اجرای روشمند طرح‌های تاریخ شفاهی را به‌منظور دستیابی به داده‌های متقن و مستند ضروری می‌دانند. همچنین بر بهره‌مندی از تجربیات اشخاصی که بر اساس استانداردهای این روش فعالیت کرده‌اند، تاکید دارند. آنان بر این عقیده‌اند که انجام هر یک جلسه مصاحبه، همانند یک جلسة درس در دانشگاه یا حتی بیش از آن، حاوی نکته‌های ارزشمند است و با انتقال این نکات به دانشجویان، فرایند پژوهشِ تاریخ شفاهی به صورت پویا رشد کرده و شکوفا می‌شود.

متخصصان و مدرسان تاریخ شفاهی ضمنِ آشنا کردن خوانندگان با پیشینة این قسم از تاریخ‌نگاری به‌عنوان روشی برای انعکاس صدای عامة ‌مردم و ثبت تاریخ آنان، به فرایندهای تخصصی تاریخ شفاهی از جمله انجام مصاحبه، پیاده‌سازی، ویرایش، مستندسازی، فهرست‌نویسی و اطلاع‌رسانی نگاهی همه‌جانبه و دقیق دارند. توجه به جزئیات از ابتدا تا انتها و ارائه روش‌های استاندارد مبتنی بر تجربه‌های نویسندگان، این کتاب را به دستنامه‌ای کاربردی در حوزة پژوهش‌های تاریخ شفاهی بدل کرده است که علاقه‌مندان را به سوی رهیافت‌های نوین هدایت می‌کند.

[1] History of Oral History: Foundations and Methodology

[2] Thomas L. Charlton

[3] Lois E. Myers

[4] Rebecca Sharpless

[5] Altamira Press

[6] Ronald J. Grele

[7] Mary A. Larson

[8] Linda shapes

[9] Charles Morrissey

[10] James Fogerty

[11] Elinor A. Maze

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۵)

«تاریخ شفاهی و آموزش: نظریه‌ها، محدودیت‌ها و اقدامات»

کتاب تاریخ شفاهی و آموزش[1] مجموعه مقالاتی مبتنی بر نظریه‌ها در آموزش تاریخ شفاهی، دشواری‌ها در این حوزة پژوهشی و نیز اقدامات ضروری را در این راستا شامل می‌شود. این اثر توسط کریستینا لی‌اِولین[2] و نیکلاس فوک[3] ویراستاری شده و سال ۲۰۱۷ از سوی انتشارات پال‌گِریو مک‌میلان[4] در آمریکا چاپ و منتشر شده است.

هجده مقالة مندرج در این کتاب که در دو فصل تنظیم شده است، ضمن هدایت خوانندگان به سمت و سوی چشم‌انداز مفهومی و محدودیت‌های روش‌شناختی آموزش تاریخ شفاهی در مدارس و دانشگاه‌ها، تجربه‌های معلمان و استادان را در به‌کارگیری این روش پژوهشی به اشتراک می‌گذارد. در فصل نخست رویکردهای مفهومی و نظری آموزش تاریخ شفاهی تبیین شده و موضوعاتی همانند لزوم آموزش تاریخ شفاهی در مدارس، نحوة گردآوری روایت‌های موضوع‌محور، اهمیت ضبط‌وثبت تاریخ خانواده توسط دانش‌آموزان، جایگاه تاریخ شفاهی در آموزش‌های دانشگاهی و حفظ فرهنگ بین‌نسلی از طریق گفت‌وگو درج شده است. در فصل دوم که به بررسی روش‌شناسی آموزش تاریخ شفاهی اختصاص دارد، مواردی همچون تاریخ شفاهی الهام‌بخش معلمان تاریخ، احیای تاریخ شفاهی در جوامع بومی، ‌آموزش دیجیتال و روش‌های تدریس تاریخ شفاهی در دانشگاه‌های استرالیا تبیین شده است.

نویسندگان این مجموعه معتقدند که بایستی با آموزش تاریخ شفاهی از دوران نوجوانی، دانش‌آموزان را تشویق کرد تا با مصاحبه با اعضای خانواده و دوستان، به منابع تاریخی علاقه‌مند شوند و با گذشته ارتباط برقرار کنند. بدین‌ترتیب نسل جوان از تاریخ دور نمی‌شود و در هیجانات و اتفاقات روزمره گرفتار نمی‌آید. کتاب تاریخ شفاهی و آموزش، به‌عنوان نخستین ارزیابی جامع از آموزش تاریخ شفاهی در قرن بیست‌ویکم، با تنوع موضوعی و تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌، می‌کوشد تا ظرفیت‌‌های آموزشی را به‌منظور تدریس و یادگیری تاریخ شفاهی یادآور شود.

[1] Oral History and Education: Theories, Dilemmas, and Practices

[2] Kristina R.Liewellyn

[3] Nicholas NG-A-Fook

[4] Palgrave Macmillan

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۴)

«مجموعه مقالات تاریخ شفاهی»

«مجموعه مقالات تاریخ شفاهی»[1] که یکی از تخصصی‌ترین منابع منتشرشده در حوزة پژوهش‌های تاریخ شفاهی است، نخست سال ۱۹۹۸ در انتشارات روتلج[2] چاپ شد و ویراست دوم، سال ۲۰۰۲ و ویراست سوم آن، سال ۲۰۱۵ با ویراستاری رابرت پِرکز[3] (دبیر انجمن تاریخ شفاهی انگلستان و سردبیر مجلة تاریخ شفاهی) و آلیستِر تامسون[4] (استاد تاریخ دانشگاه موناش[5]) انتشار یافت.

مقالات این مجموعه در ویراست‌های پیاپی به‌روز شده و با نگاهی بلند، به جنبه‌های تئوری و عملی تاریخ شفاهی پرداخته است. ۴۳ مقالة مندرج در کتاب، در پنج فصل موضوعی که با مقدمة‌ ویراستاران آغاز می‌شود، تنظیم شده است. رویکرد مقالات، موضوعاتی همچون مباحث کلیدی در گسترش تاریخ شفاهی طی دهه‌های گذشته، تأملات در باب روش‌های انجام مصاحبه، جایگاه تاریخ شفاهی در تاریخ‌نگاری معاصر، حمایت از طرح‌های تاریخ شفاهی و تکالیف حقوقی در این روش پژوهشی را شامل می‌شود. محتوای مقالات از نظریه‌پردازی گرفته تا روش‌شناسی و تجزیه‌وتحلیل داد‌ه‌ها، طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را شامل می‌شود. نمونة‌ دعاوی حقوقی مرتبط با پدیدآورندگان تاریخ شفاهی و خروجی‌های حاصل از آن و نیز ملاحظات اخلاقی در این باب که در این اثر به چشم می‌خورد، راهنمای پژوهشگران در سراسر دنیا است.

نویسندگان مقالات این مجموعه، از متخصصان و صاحب‌نظران تاریخ شفاهی هستند و نگاهِ عمیق آن‌ها موجب شده تا سطر به سطر این مقالات سرشار از نکات آموزنده و تفکربرانگیز باشد. به دلیل توجه مقالات به جنبه‌های آموزشی و کاربردی این روش پژوهشی، مطالعة آن از سوی انجمن‌های تاریخ شفاهی انگلستان، آمریکا و استرالیا و دانشگاه‌های برکلی[6]، اوکلاهما[7]، کنتاکی[8]، بایلر[9] و کوئین‌ مری[10] به‌عنوان یکی از منابع مرجع در این حوزه به دانش‌آموزان، دانشجویان، استادان و علاقه‌مندان توصیه شده است. تاکنون چهار مقاله از این مجموعه، به فارسی ترجمه شده است.

[1] The Oral History Reader

[2] Routledge

[3] Robert Perks

[4] Alistair Thomson

[5] Monash

[6] Brekly

[7] Uklahama

[8] Kentucky

[9] Baylor

[10] Queen Mary

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۳)

«مطالعات تاریخ شفاهی»

مطالعات تاریخ شفاهی[1] عنوان نشریة انجمن تاریخ شفاهی استرالیا[2] و یکی از نشریات تخصصی در زمینة این روش پژوهشی است. نخستین شمارة آن، سال ۱۹۷۹م. به سردبیری جافمن و ژوسکه[3] منتشر شد. نشریة مذکور سالانه تهیه می‌شود و با دسترسی آزاد در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. انجمن به دلیل نگاه همه‌جانبه به تاریخ شفاهی، سردبیری شماره‌های مختلف آن را به متخصصان و صاحب‌نظران این حوزه واگذار کرده است. بدین‌شکل هم از یک‌جانبه‌نگری در گزینش مقالات جلوگیری می‌شود و هم انگیزه‌ای ایجاد می‌نماید تا تاریخ‌شفاهی‌نگاران از سراسر دنیا، نسبت به تألیف و ارسال مطالب مشتاق شوند. مطالعات تاریخ شفاهی همگام با اهداف انجمن، در ضمنِ توجه به جنبة کاربردی تاریخ شفاهی، صدایِ فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف را منعکس می‌کند و تازه‌ترین پژوهش‌ها در زمینة آموزش، روش‌شناسی و الزامات حقوقی و اخلاقی تاریخ شفاهی را در معرضِ دید محققان قرار می‌دهد.

پس از فراخوان چند ماه پیشِ هیئت ‌تحریریه نشریة مطالعات تاریخ شفاهی به‌منظور ارسال مصاحبه‌ها، روایت‌ها و مقاله‌های مرتبط با تأثیر بیماری کووید ۱۹ در جوامع مختلف[4]، در آخرین شمارة این نشریه، ویژه‌نامه‌ای به درج موضوعات مرتبط با این بیماری همه‌گیر؛ از جمله پژوهش‌های میدانی در این دوره و تاثیر کووید ۱۹ بر نظریه‌های مورخان اختصاص یافته است.

در ادامه، فهرست مطالب آخرین شمارة مطالعات تاریخ شفاهی (شمارة ۴۲) که مربوط به سال ۲۰۲۰م، به سردبیری کارلا پاسکو لِیهی و اِسکای کِریشاف[5] است و در ۲۱۸ صفحه منتشر شده، درج می‌شود. متن کامل مقالات در صفحة نشریه، به‌صورت برخط قابل‌مشاهده است:

مقالات

  • قصه‌گویی و شنیدنِ داستان‌ها در منطقة تریتوری (کاترین اِسریگ‌لی)[6]
  • تاریخ‌های پراکنده: خاطرات بین‌نسلی (ناموای فِراست)[7]
  • تأملاتی در باب تشابه و تفاوت تاریخ شفاهی و روزنامه‌نگاری (لاوری زیون)[8]
  • بانک داستان‌های دیجیتال: دسترسی به آرشیو تاریخ شفاهی (ایموجِن اِسمیت)[9]
  • آشپزخانه و داستان‌های سنگاپور (کا سِنگ لو)[10]

خبرهای تاریخ شفاهی

  • پروژه‌های تاریخ شفاهی در مقیاسی بزرگ (کاترین شِدی)[11]
  • صداهایی از کووِرا (مایو کاناموری)[12]
  • ضعیف شدن حافظه و مصاحبه‌‌های تاریخ شفاهی (کریستیان اِسشواِپ)[13]
  • قدم‌های نامرئی (تونی پالومبی)[14]
  • تأملاتی در باب روایت‌های چالش‌برانگیز (کریستوفِر شِوالیر)[15]

ویژه‌نامة کووید ۱۹

  • مقدمه: تاریخ شفاهی در طی همه‌گیری کووید ۱۹ (آلیستر تامسون)[16]
  • تأثیر کووید ۱۹ بر نظریه‌های مورخان (فیونا پولتون)[17]
  • به تأخیر افتادن انجام مصاحبه‌ها (جانیس بار)[18]
  • پژوهش‌های میدانی در دوران همه‌گیری کووید ۱۹ (سارا فالکنِر)[19]
  • توقف مصاحبه‌های رو در رو به دلیل محدودیت‌های ناشی از کووید ۱۹ (اِسکای کیچوف)[20]
  • ضبط صداهایی از یک بیماری همه‌گیر جهانی (نیکی هِنینگ هام)[21]
  • خوش‌بینی در برابر بدبینی: یک مورخ تاریخ شفاهی و بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ (مارگارت لِسک)[22]
  • آموزش به علاقه‌مندان تاریخ شفاهی (فیلیپ اُبرین)[23]
  • تاریخ شفاهی و کووید ۱۹ (جِسیکا اِستروجا)[24]

معرفی کتاب‌های تاریخ شفاهی

مروری بر کتاب‌های بازماندگانِ بیماری ایدز در سیدنی: خاطرات اِپیدمی؛ شرح‌حال‌ها: روایت‌های شخصی و تاریخی؛ تاریخ شفاهی ویژة والدین؛ تاریخ اختلافات: مرکز مهاجران بونگیلا؛ تاریخ و میراث شفاهی در استرالیا

[1] Studies in Oral History

[2] https://www.oralhistoryaustralia.org.au/

[3] Louise Joffman and Prue Joske

[4] فراخوان نشریه از طریق کانال تلگرامی انجمن تاریخ شفاهی ایران، اطلاع‌رسانی شده بود.

[5] Carla Pascoe Leahy and Skye Krichauf

[6] Katrin Srigley

[7] Namoi Frost

[8] Lawrie Zion

[9] Imogen Smith

[10] Kah Seng Loh

[11] Katherine Sheedy

[12] Mayu Kanamori

[13] Christeen Schoepf

[14] Toni Palombi

[15] Christopher Chevalier

[16] Alistair Tomson

[17] Fiona Poulton

[18] Janice Barr

[19] Sarah Faulkner

[20] Skye Krichauff

[21] Nikki Henningham

[22] Margaret Leask

[23] Philip O’brien

[24] Jessica Stroja

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۲)

«مجلة تاریخ شفاهی»

مجلة تاریخ شفاهی[1]که زیرِ نظر انجمن تاریخ شفاهی انگلستان[2] منتشر می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین نشریات تخصصی در حوزة تاریخ شفاهی است. این مجله سال ۱۹۶۹م. توسط پُل تامسون[3] و همکارانش راه‌اندازی شد و به‌طور مستمر انتشار می‌یابد.

هیئت‌ تحریریة مجله، از مطالب ارسالی در مباحث تئوری تاریخ شفاهی همچون اهمیت این روش پژوهشی، اعتبار داده‌های حاصل از تاریخ شفاهی و ارزش‌گذاری آنها استقبال می‌کند. همچنین اطلاع‌رسانی در مورد تجربیات تاریخ‌شفاهی‌نگاران در سراسر دنیا، در اولویت انتشار قرار دارد. مجلة تاریخ شفاهی با نشر مقالات متعدد از مورخان برجستة تاریخ شفاهی، زمینة ایجاد مباحث نوینی را در آموزش، انتقال فرهنگ‌ها، ارتباط بین نسل‌های مختلف و تعامل بین ملل فراهم آورده است. مجلة مذکور از سه بخش مقالات، تاریخ عمومی و آموزش تشکیل شده است.

در ادامه، فهرست مطالب آخرین شماره مجلة تاریخ شفاهی که شمارة اول از جلد چهل‌وهشتم، بهار ۲۰۲۰م. است، درج می‌شود. فایل مقالات در صفحه نشریة تاریخ شفاهی به‌صورت برخط قابل مشاهده است:[4]

مقالات:

  • گوش دادن: تاثیر ذهنیت فردی در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی (اِمی تود مورفی)[5]
  • سکوت و گذشتة عجیب و غریب (جورج سِوِرز)[6]
  • ایجاد فضایی در آرشیو انجمن، به‌منظور ضبط داستان‌های زندگی (آلِن باتلِر)[7]
  • این، داستان شما را برای خانواده‌تان بازگو می‌کند (کِلِر سامرِسکیل)[8]
  • خطرات مصاحبه: مسائل اخلاقیِ تاریخ شفاهی در گروه‌های آسیب‌پذیر (جِین تِرِیس)[9]

تاریخ عمومی:

  • ملکه اشک‌هایت را پاک کن: شهادت شفاهی و عکاسی- یک مطالعة موردی (اِما ویکِرز)[10]
  • مسافران رنگین‌کمان: آداب‌ورسوم مهاجران در انگلستان (شان کنان، سوزان هاکوبا)[11]

آموزش:

  • مطالعات موردی در خصوص بهره‌مندی از تاریخ شفاهی در مدارس (کِیت ملوین، جان راس، گوسیا براون)[12]

[1] The Oral History Review

[2] The Journal of the Oral History Society

[3] Paul Thompson

[4] https://www.ohs.org.uk/

[5] Amy Tooth Murphy

[6] George Severs

[7] Alan Butler

[8] Clare Summerskill

[9] Jane Traies

[10] Emma Vickers

[11] Shaan Knan and Susanne Hakub

[12] Kate Melvin with John Ross and Gosia Brown

نظرات بسته شده است

معرفی نشریات و مجموعه مقالات تاریخ شفاهی (۱)

«مجلة تاریخ شفاهی»

مجلة تاریخ شفاهی[1] به‌عنوان نشریة اصلی انجمن تاریخ شفاهی آمریکا[2] از سال ۱۹۷۳ میلادی منتشر می‌شود و ساموئل هَند[3] نخستین سردبیر آن بود. این نشریه از زمان انتشار تا سال ۱۹۸۶ به‌صورت سالانه منتشر می‌شد ولی پس از آن دو شماره در هر سال منتشر می‌گردد؛ شمارة اول مربوط به زمستان و بهار و شمارة دوم مختص تابستان و پائیز هر سال است.[4]

نشریة پیش‌گفته در راستای اهداف انجمن تاریخ شفاهی و در ارتباط با دانشگاه‌های ایالات متحده به درج آثار در حوزه‌های نظری و عملی تاریخ شفاهی می‌‌پردازد یعنی علاوه‌بر درج مباحث تئوریک در این زمینه، با نگاهی بلند،‌ از انعکاس اجرای طرح‌های تاریخ شفاهی در سراسر دنیا استقبال می‌کند و سعی در ارائه الگوهایی در پژوهش‌های‌‌ تاریخ شفاهی دارد. تألیف مقالات با رویکردهای نوین و توجه به آموزش‌های کاربردی در اولویت انتشار قرار دارد. این مجله از سه بخش مقالات، مرور رسانه‌ها و منابع آنلاین و معرفی آثار تشکیل شده است. مقالات در دو حوزة نظری و عملی است، ‌‌‌‌مرور رسانه‌ها محتوای تولیدشده در فضای وب را تحلیل می‌کند و بخش معرفی آثار به نقد و بررسی کتاب‌های تازه نشریافته در حوزة تاریخ شفاهی می‌پردازد.

در ادامه فهرست مطالب آخرین شماره مجلة تاریخ شفاهی که شماره اول از جلد چهل‌وهفتم، زمستان و بهار ۲۰۲۰ و مشتمل بر ۱۸۷ صفحه است، درج می‌شود. فایل مقالات در صفحه نشریة تاریخ شفاهی به‌صورت برخط قابل مشاهده است:

مقدمة سردبیران (دیوید کاروسو[5]، آبیگیل پرکیز[6] و ژانیکن اسماکر[7])

مقالات:

  • تاریخ، حافظه و هویت: تاریخ شفاهی در چین (نَ لی[8])
  • دسترسی به خاطرات کودکی دوران جنگ جهانی دوم از طریق مطالعات میان‌رشته‌‌ای (فرانسز دِی وی[9] و جوآنا سالاپس کار[10])
  • تاریخ شفاهی آوارگی: یکی از آنها برای حل مشکلاتش به مأموریت می‌رود (استفانی پانی‌چلی[11])
  • تناقض و تعدد در روایت‌‌های تاریخ شفاهی کویر (کیرنا ویکر[12])

مرور رسانه‌ها:

  • تاریخ شفاهی نوین معماری (‌‌‌کِوین پی بِلاک[13])
  • افرادی آنجا بودند: صداهایی از هولوکاست (جوآتان فریدمن[14])
  • تاریخ شفاهی عادت‌های غذایی مناطق جنوبی انگلستان (جوشوا لوپز[15])
  • زندگی مردمان استرالیا (ویرجینیا میلینگتون[16])
  • آنها پیر نخواهند شد (رابرت وِتمان[17])

معرفی و بررسی آثار:

  • نقد کتاب‌های پناهندة شهروند، تبعید در غربت،‌ تجارب یهودیان دانمارکی در جنگ، تاریخ شفاهی درگیری در هِلمند،‌ برای زندگی در اینجا باید بجنگید،‌ زندگی زنان در دوران تحول، چگونه آزاد می‌شویم، جهان رو به جلو حرکت می‌کند،‌ زمان از دست رفته،‌ خوانندة تاریخ عمومی،‌ خاطرات ممنوع: تجربیات زنان در اندونزی، تاریخ شفاهی در جنوب شرقی آسیا، زنان و خانواده در انگلستان، نیروهای متفقین و آزادسازی اردوگاه نازی‌ها.

[1].The Oral History Review

[2] Oral History Association

[3].Samuel Hand

[4].https://www.tandfonline.com/toc/uohr20/47/1?nav=tocList

[5].David Caruso

[6].Abigail Perkiss

[7].Janneken Smucker

[8].Na Li

[9].Frances Davey

[10].Joanna Salapska

[11].Stephanie Panichelli

[12].Cyrana Wyker .

[13].Kevin p. Block

[14].Joathan Fridman

[15].Joshva Lopez

[16].Virginia Millington

[17].Robert Wettemann

نظرات بسته شده است

خاموشی گوهرنشان ادب، استاد احمد سمیعی گیلانی

استاد احمد سمیعی گیلانی، نویسنده، مترجم، ویراستار، زبان‌شناس و عضو پیوستة فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در نخستین روزهای سال نو دیده از دنیا فرو بست و راهی سفری ابدی شد. او بیش از شش‌ دهه از عمر پُربرکت خویش را در راه تعالی زبان و ادبیات و فرهنگ ایرانی گذراند. کارنامة استاد مبیّن فعالیت‌های مستمر ادبی- فرهنگی اوست؛ از تدریس در دانشگاه و ویرایش و سردبیری مجلّات گرفته، تا ترجمه و تألیف مقالات و تأسیس گروه ادب معاصر در فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

در کنار فضل استاد سمیعی، آنچه او را متمایز می‌کرد، منشِ والای او و انگیزه‌ای بود که برای برکشیدنِ نوقلمان به خرج می‌داد. چهرة این الگوی شایستة تحقیق آکنده بود از آنچه می‌دانست، اما کمتر به زبان می‌آورد و خالی از هر شائبه‌ای که بتوان نامی از غرور و خودنمایی بر آن نهاد. او فرهیخته‌ای فروتن و سخت‌کوش بود که بی هیچ توقعی کوششی مستمر داشت.

از میان بزرگانی که پیشگامِ ویرایش نوین در ایران بودند، نام استادانی همچون ابوالحسن نجفی، میر شمس‌الدین ادیب سلطانی، سیروس پرهام، اسماعیل سعادت، منوچهر انور، کریم امامی، نجف دریابندری و احمد سمیعی می‌درخشد. اما نام هیچ‌کس هم‌سنگِ استاد سمیعی با ویرایش گره نخورده است؛ هم از منظر طول دوران ویراستاری و هم از منظر حجم آثار ویراستة ایشان. تعداد ویراستارانی که در مکتب استاد مشقِ ویرایش کردند و مستقیم یا غیرمستقیم شاگردش بودند، از شمار خارج است.

استاد سمیعی که به تازگی بالاترین درجة نشان نخلِ آکادمیک وزارت آموزش عالی فرانسه را دریافت کرده بود، مترجمی فصیح و دقیق بود. او که به ادبیات قرن هجدهم و نوزدهم فرانسه علاقه‌مند بود، ادوار ادبی این دوره را با صلابت پیموده بود و ترجمة آثاری از روسو، ساندرو، فلوبِر و مونتنی را به جامعة علمی عرضه کرده بود و بدین‌سان سهمی سترگ در شناساندن شاهکارهای ادبیات جهان به فارسی‌زبانان داشت. اهتمام استاد به چاپ و نشر مجلدات «فرهنگ آثار» و ترجمة بخش زیادی از مقالات این کتاب مرجع نیز در زمرة آثار ماندگار این ادیب فرزانه جای دارد.

استاد سمیعی بر این باور بود که فنّ ترجمه نیاز به استعدادِ فراگیری و معلومات دارد. او رعایت اصل ساده‌نویسی را مقدم بر همة اصول می‌دانست و معتقد بود که مترجم نه‌تنها به زبان مبدأ و مقصد بلکه باید تا حد زیادی با فرهنگ آن دو زبان آشنا باشد تا از خلال ترجمه با بن‌مایه‌های فرهنگی اثر انس و الفت گیرد. در ضمن تسلّط مترجم بر روح زبان‌ها را از ملزومات ترجمه می‌دانست. به عبارتی بر این نکته تأکید داشت که واقعیت‌ها در هر زبانی به شکلی خاص بیان می‌شوند و اگر روح زبان درک نشود، نمی‌توان میان اجزای تقطیع‌ها تناظر یک‌به‌یک برقرار کرد و متن دچار خطاهای فاحش می‌شود.

اکنون، حاصلِ عمر گوهرنشان ادب روزگار ما، شاکله‌ای از فرهنگ و عصاره‌ای از اخلاق، صبوری و پشتکار است. امید آنکه آیندگان میراث گران‌قدر استاد سمیعی را درست بشناسند و ارج نهند، و در تداوم آن بکوشند.

نظرات بسته شده است

روزنامه‌نگاریِ مردم‌سالار در گفت‌وگو با فیلیپ مِرلان

کتاب «روزنامه‌نگاریِ مردم‌سالار» سال ۱۳۹۹ از سوی نشر پایان در ۲۵۶ صفحه منتشر شد. این کتاب حاصل گفت‌وگو با فیلیپ مِرلان[1]، خبرنگار فرانسوی است و بیتا عظیمی‌نژادان مصاحبه، ترجمه و تدوین آن را عهده‌دار بوده است. این اثر یک‌سال پس‌از انتشار، با عنوان«آقای سانسور خداحافظ» تجدید چاپ شد.

عظیمی‌نژادان اواخر سال ۲۰۱۴، زمانی که در انستیتو کاتولیک پاریس در پی تکمیل دانسته‌هایش در باب زبان و فرهنگ فرانسه بود، به توصیة یکی از استادانش با مِرلان آشنا شد. او به دلیل نگاه خاص مِرلان به حرفة روزنامه‌نگاری و اینکه به مردم‌نامه‌نویسی و انعکاس واقعیت‌های زندگی مردم عمیقاً دلبسته بود، مصمم شد مصاحبه‌ای با او داشته باشد و آن را پس‌از ترجمه به فارسی منتشر نماید. روزنامه‌نگاریِ مردم‌سالار که به‌صورت پرسش و پاسخ تنظیم شده است، با برخورداری از ترجمه‌ای نسبتاً روان، از ساحت‌های مختلف قابل‌بررسی است.

در وهلة نخست اینکه مصاحبه‌شونده با بیانی ساده تحولات روزنامه‌نگاری را در فرانسه، به‌ویژه پس‌از سال ۱۹۶۸ و تغییر رویکرد مطبوعات در آن دوره مرور کرده است. بیش از چهار دهه تجربة راوی در زمینة روزنامه‌نگاری برای مردم، اطلاعات ارزشمندی را پیشِ روی حرفه‌مندان این حوزه قرار می‌دهد. او روزنامه‌نگاری را حرفه‌ای می‌داند که علاوه‌بر آموختن در مدارس و دانشگاه‌ها باید از طریق کار با مردم نهادینه شود. از منظر دوم، با خبرنگاری روبه‌رو می‌شویم که اخلاق را مقدم بر همة امور می‌داند و سخت به آن پایبند است. از خلال پاسخ‌ها درمی‌یابیم که او به‌واقع نیک‌خواه، انسان‌دوست، عدالت‌طلب و آزادی‌خواه است و در طول سال‌های فعالیت حرفه‌ای به این خصایص آراسته شده است. در ساحت سوم، نقد اخلاقیِ مصاحبه‌شونده بر روزنامه‌نگاری امروز خودنمایی می‌کند. او بر این باور است که در سال‌های اخیر میل به فروش هرچه بیشتر مطبوعات، موجبات ضعف اخلاقی این حرفه را فراهم آورده است و خوش‌آیندِ زودگذر جایگزین اهداف حقیقت‌طلبانه شده است. او فهرستی از قواعد اخلاقیِ روزنامه‌نگاریِ مردم‌‌سالار را بیان می‌کند که از آن جمله می‌توان این موارد را برشمرد: مستقل و آزاد بودن خبرنگار، عدم پرسش و پاسخ از مردم همانند بازجو و پلیس، انعکاس صحیح حقایق، پیشگیری از رقابت‌های ناسالم با هم‌حرفه‌ای‌ها، به‌کار نبردن واژه‌های توهین‌آمیز و تحقیرکننده، به‌کارگیری سبک نوشتاری ساده و همه‌فهم، پرهیز از موضوعات کلیشه‌ای و تکراری، و عدم پیش‌داوری و پیش‌فرض.

در مجموع به‌‌رغم اینکه در مواردی نظم و پیوستگی قابل قبولی در سؤالات مصاحبه‌گر به چشم نمی‌خورد و موضوع بحث به‌طور مکرر تغییر می‌کند و شماری از پرسش‌ها بدون پاسخ رها می‌شود، اما کتاب به هدف اصلی‌اش یعنی الزام به رعایت اخلاقِ روزنامه‌نگاری، تشویق خبرنگاران به اولویت قرار دادن مردم در این حرفه و به چالش کشیدن مسئولان در راستای حل مشکلات آنان نائل آمده است.

[1] Philippe Merlant

نظرات بسته شده است

سمینار آنلاین با موضوع انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور

موسسه تاریخ شفاهی دانشگاه بایلُر[1] که از پیشگامان مراکز تاریخ شفاهی در جهان است، از سال ۱۹۷۰م. ثبت‌وضبط خاطرات شاهدان عینی در تاریخ معاصر آمریکا را با هدف مستندسازی موضوعات متنوعی در حوزه‌های مردم‌نگاری، حقوق، سیاست، مطالعات زنان و … آغاز کرده است. پس از همه‌گیری کووید ۱۹ در آمریکا، این موسسه با همکاری انجمن تاریخ شفاهی[2]، در تاریخ ۳۰ مارس ۲۰۲۰م. یک سمینار آنلاین با موضوع «انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور»[3] برگزار کرده است. در سمینار مذکور چالش‌های روش ضبط مصاحبه از راه دور با شرکت متخصصان تاریخ شفاهی به بحث و تبادل نظر گذاشته شد.[4] در ادامه به مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده در این سمینار و توصیه‌های ضروری به مصاحبه‌گران پرداخته می‌شود:

  • در مصاحبه‌هایی که از جلسه نخست به روش از راه دور انجام می‌شود، مصاحبه‌شوندگان را به‌طور کامل در جریان اهداف مصاحبه تاریخ شفاهی قرار دهید.
  • یک جلسه به‌عنوان پیش‌مصاحبه برگزار کنید تا بتوانید بستری را که قرار است برای انجام مصاحبه به‌کار ببرید، مورد آزمایش قرار دهید.
  • در جلسه آزمایشی،‌ مصاحبه‌شونده را برای کار با نرم‌افزارها یا قابلیت‌های آنلاین روش انجام مصاحبه راهنمایی کنید. در ضمن کیفیت ضبط صدا و تصویر را بررسی کنید و در مورد به حداقل رساندن سروصدای محیط با راوی تبادل نظر نمایید.
  • مصاحبه‌شونده را نسبت به حقوق قانونی‌اش آگاه کنید و فرم توافقنامه انجام مصاحبه را از طریق ارسال فرم یا اسکن آن یا به‌کارگیری امضاء الکترونیکی به تائید وی برسانید.
  • لازم است در مورد سایر فرم‌های قانونی همانند نحوه بهره‌برداری از مصاحبه در آینده و اهداء مصاحبه، با راوی صحبت کنید. همچنین در مورد اینکه قرار است مصاحبه به‌صورت آنلاین در دسترس قرار گیرد یا بعدها به صورت کاغذی منتشر شود، از وی اجازه بگیرید.
  • مدت زمان هر جلسه از مصاحبه را نسبت به مصاحبه‌های رو در رو کمتر در نظر بگیرید چون انجام مصاحبه به این روش توان و انرژی بیشتری از طرفین مصاحبه (مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کننده) می‌گیرد و احتمالاً با وقفه‌های متعددی روبه‌رو خواهد بود.
  • به‌منظور آگاهی از استانداردهای لازم برای حفظ کیفیت منابع حاصل از مصاحبه، با آرشیویست‌ها مشورت کنید و ملاک‌های آنان را مدنظر قرار دهید.
  • شایسته است فایل‌های صوتی یا تصویری را پس از هر جلسه مصاحبه در اختیار راوی قرار دهید تا مرور کند و در صورت لزوم، مطالب ناگفته را بیان نماید.
  • بلافاصله پس از اتمام هر جلسه نسبت به تهیه نسخه‌های پشتیبان از فایل‌های مصاحبه اقدام نمایید.
  • کارشناسان تاریخ شفاهی دانشگاه بایلر و انجمن تاریخ شفاهی آمادگی دارند تا پاسخگوی سوالات علاقه‌مندان در زمینه این روش ضبط باشند.

[1] Baylor University Institute for Oral History.

[2] Oral History Association

[3] Conducting Remote Oral History Interviews Webinar

[4] https://www.oralhistory.org/

نظرات بسته شده است

فهرست کتاب‌ها و پایان‌نامه‌ها با موضوع کرونا ویروس بر اساس اطلاعات فیپا (فهرست‌نویسی پیش از انتشار) سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

الحق، محمدشکیب (‍۱۳۹۴). آشنایی با مقدمات کرونا ویروس مُرس: نگاهی به ساختار سندروم تنفسی خاورمیانه‌ای در جهان. سنندج: هومن قصری.

پیشگیری و مقابله با کرونا (۱۳۹۸). نویسندگان مسعود مردانی … [و دیگران]. تهران: فرهوش.

راهنمای مراقبت بیماری تنفسی ناشی از کرونا ویروس (۱۳۹۳). تالیف فرشید رضایی … [و دیگران]. تهران: اندیشمند.

صالحی، مهدیه (۱۳۹۸). بهداشت روان کودکان در زمان بحران همه‌گیری بیماری کرونا، با همکاری سعیده شیردل، میترا حکیم شوشتری. تهران: میرماه.

موسوی، سیدهومن (۱۳۹۸). روش‌های درمانی بیماری حاصل از کرونا ویروس با استفاده محدود از روش تحقیق علوم حقیقی. تهران: فرهوش.

یزدی‌نژاد، علی (۱۳۹۸). دانستنی‌های ضروری درباره بیماری ناشی از کرونا ویروس جدید. تهران: میرماه.

پایان‌نامه‌ها

ایروانی، سعید (۱۳۸۲). بررسی سرولوژی برونشیت عفونی طیور در مرغان بومی منطقه اصفهان. دانشگاه شهرکرد، دانشکده دامپزشکی.

خلیلی بگلوی، حیدر (۱۳۹۷). ردیابی Pan- coronavirus در ترشحات تنفسی شتر در ایران. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده دامپزشکی.

رضازاده قوچانی، جواد (۱۳۹۵). آنالیز هویت مولکولی ژن S1 ویروس برونشیت عفونی جداسازی‌شده از موارد نفروزو اورلیتازیس در گله‌های مرغ تخم‌گذار شمال شرق ایران. دانشگاه مراغه، دانشکده علوم پایه.

طالب قصابی، سارا (۱۳۹۶). شبیه‌سازی دینامیک مولکولی بر هم‌کنش مهارکننده‌های پروئتاز ویروس نقص ایمنی انسانی بر آنزیم پروتئیناز ویروس کرونای نشانگان تنفسی خاورمیانه. دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم.

فتحی رشنو، لیلا (۱۳۹۷). فرمولاسیون آنتی‌ژن‌های ویروس عامل بیماری برونشیت عفونی طیور و نیوکاسل به‌صورت تکی و کایمریک با نانو ذرات کتیوسان جهت توسعه نانو واکسن و ایمنی‌زایی آنها در مدل حیوانی موش. دانشگاه مراغه، دانشکده علوم پایه.

قهرمانی قره‌چشمه، شاهین (۱۳۹۳). شناسایی کرونا ویروس در گوساله‌های مبتلا به اسهال در گاوهای اطراف شهرستان کرمان با استفاده از روش الیزای تسخیری. دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده دامپزشکی.

محمدی، الهام (۱۳۹۷). ساخت ماتریس نسل بعدی برای مدل‌های اپیدمی اتاقکی. دانشگاه قم، دانشکده علوم پایه.

محمدی محتشم، حسین (۱۳۹۸). بررسی مولکولی و آسیب‌شناسی برونشیت عفونی در مرغداری‌های گوشتی لرستان. دانشگاه لرستان، دانشکده دامپزشکی.

نظرات بسته شده است

طرح تاریخ شفاهی کرونا ویروس در موسسه هنر و علوم انسانی دانشگاه ایندیانا- پردو

بحران کرونا ویروس در آمریکا زمانی آغاز شد که پروفسور جیسون کِلی[1]، مدیر موسسه هنر و علوم انسانی[2] دانشگاه ایندیانا- پردو واقع در شهر ایندیاناپولیس آمریکا[3]، با همکاری دانشجویان مقطع دکتری این دانشگاه، مشغول جمع‌آوری اطلاعات و تهیه مدخل‌های اطلس دیجیتال تاریخ عمومی آمریکا بود.[4] در این زمان، استاد پیشنهاد کنار گذاشتن این طرح به مدت دو ماه، به‌منظور پرداختن به پروژه تاریخ شفاهی کرونا ویروس را مطرح کرد و نظر آنان را جویا شد. دانشجویان نیز به دلیل اینکه در این مقطع حساس تاریخی نسبت به جامعه احساس مسئولیت می‌کردند، علاقه‌مند به اجرای طرح جدید شدند.

بنابراین دانشجویان در حال حاضر، درزمینه طرح تاریخ شفاهی کرونا ویروس، در دانشگاه ایندیانا فعالیت می‌کنند. این پروژه بر روی گردآوری تجربیات واقعی مردم از مواجهه با این بیماری واگیردار متمرکز است. دانشگاه مذکور پیش از این، پژوهش‌هایی را در زمینه ساختارهای سلامت عمومی، حمایت‌های اجتماعی و نظام‌های اقتصادی انجام داده است اما اجرای طرح تاریخ شفاهی کرونا ویروس کمک می‌کند تا مجموعه متنوعی از تجربیات مردم آمریکا جمع‌آوری شود و به‌منظور استفاده پژوهشگران دسترس‌پذیر گردد.

دانشجویان به گروه‌های دونفره تقسیم شده‌اند و باید در زمینه چهار موضوع مرتبط با تاریخ شفاهی کرونا ویروس مصاحبه انجام دهند و طیف وسیعی از دیدگاه‌ها و تجربیات را منعکس کنند. مصاحبه‌ها با اذعان به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در این دوران، از راه دور انجام می‌شود. در ابتدا سوالات به‌صورت فایل صوتی برای مصاحبه‌شوندگان ارسال می‌شود و آنان نیز مشاهدات عینی خود را به همین شکل برای مصاحبه‌گران ارسال می‌کنند. روایت‌هایی که از این طریق گردآوری می‌شود، هم یاری‌گر سیاست‌گذاران به‌منظور اجرای روش‌های کارآمد است و هم موجب غنی شدن منابع مطالعاتی پژوهشگران در آینده می‌شود. در پروژه مذکور با گروه‌های مختلفی مصاحبه انجام شده است که از آن جمله می‌توان این موارد را نام برد: کادر بهداشت و درمان، والدین دانش‌آموزان، دانشجویان، فروشندگان مواد غذایی، کارگران، کارمندان و مدیران رستوران‌ها و هتل‌ها.

همکاری با این طرح به‌قدری مورد استقبال قرار گرفته است که سایر دانشگاه‌ها و انجمن‌های حرفه‌ای در آمریکا را علاقه‌مند کرده است که اجرای طرح‌هایی در این زمینه را آغاز کنند. دانشگاه ایندیانا مصمم است تا طرح‌های مشترکی را با سایر دانشگاه‌‌ها و مراکز آموزش عالی درزمینه تاریخ شفاهی کرونا ویروس به انجام رساند و داده‌های افزون‌تری را گردآوری نماید.

[1] Jason Kelly

[2] Indiana Art and Humanities Institute (IAHI)

[3] Indiana University Purdue University at Indianapolis (IUPUI)

[4] https://news.iu.edu

نظرات بسته شده است

توصیه‌هایی به‌منظور ضبط مصاحبه از راه دور

«مرکز زندگی عامه وِرمانت»[1] در آمریکا که سازمانی پژوهشی و آموزشی است، در راستای مردم‌نگاری، قوم‌نگاری و مطالعه تجربیات فرهنگی از طریق انجام مصاحبه فعالیت می‌کند. این مرکز مصاحبه‌های متعددی را در زمینه فرهنگ عامه و موضوعات مرتبط با آن ثبت‌وضبط کرده است. مرکز مذکور در دوران همه‌گیری کووید ۱۹ توصیه‌هایی را به‌منظور ضبط مصاحبه از راه دور[2] منتشر کرده است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود:

مردم در دورانی که رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی ضروری است، موفق شده‌اند روش‌های جدیدی را برای برقراری ارتباط ار راه دور با اقوام و دوستانشان شناسایی کنند و به‌کار گیرند. مرکز زندگی عامه وِرمانت این توصیه‌ها را تهیه کرده است تا علاقه‌مندان با روش‌های مختلف ضبط مصاحبه از راه دور آشنا شوند. شیوه‌های متعددی برای ضبط مصاحبه از راه دور وجود دارد اما در این راهنما به روش‌هایی توجه شده است که از کارایی بیشتری برخوردارند.

نرم‌افزارهای “Zoom”، “WebEx” و”Skype”  از جمله بسترهای رایج برقراری ارتباط ویدئویی به‌شمار می‌روند. به دلیل اینکه ارتباطات ویدئویی به‌طور مستقیم در این نرم‌افزارها ضبط می‌شوند، نگرانی ناشی از وجود فضای خالی در رایانه یا تلفن همراه به حداقل می‌رسد. بدین طریق می‌توان در طی روز چندین مصاحبه انجام داد و ظرف سی روز آینده نسبت به ذخیره‌سازی آن اقدام کرد.

«سرویس پیاده‌سازی برخط»[3] یکی دیگر از نرم‌افزارهای تعبیه‌شده بر روی تلفن‌های هوشمند[4] است. با بهره‌مندی از آن می‌توانید فایل‌های پیاده‌سازی‌شده ارتباطات ویدئویی را به‌طور رایگان دریافت نمائید. در این روش بایستی مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده هماهنگ با یکدیگر مراحل ضبط مصاحبه را طی کنند تا گفته‌های طرفین به‌طور کامل ضبط شده و پیاده‌سازی گردد. برنامه دیگری[5] که در حال حاضر رایج است و بیشتر توسط روزنامه‌نگاران مورد استفاده قرار می‌گیرد، ضبط تلفنی مصاحبه‌ها با بهره‌مندی از نرم‌افزارهایی است که به‌صورت آفلاین و با پرداخت حق اشتراک (ماهانه یا سالانه) در دسترس قرار می‌گیرد.

علاوه بر این برنامه ضبط صدا در گوگل[6] نیز امکان ضبط و ذخیره‌سازی فایل‌های صوتی را به‌طور رایگان در اختیار کاربران قرار داده است. لازم است یک حساب کاربری در گوگل داشته باشید تا بتوانید به‌راحتی نسبت به ضبط مصاحبه‌ها اقدام کنید. در ضمن “Zencastr” که سیستم ضبط صوت مبتنی بر وب است، مصاحبه‌گران را قادر می‌سازد تا با استفاده از تلفن‌های همراه معمولی- نه هوشمند- و رایانه، مصاحبه انجام دهند. تماس‌های صوتی به‌طور مستقیم در برنامه ضبط می‌شود و می‌توان فایل‌ها را ظرف مدت یک ماه پس از انجام مصاحبه، در رایانه ذخیره کرد.

در انتها به نکاتی اشاره می‌شود که شایسته است مصاحبه‌کنندگان در مصاحبه از راه دور موردتوجه قرار دهند:

  • پیش از شروع مصاحبه در مورد روش ضبط مصاحبه با مصاحبه‌شونده مشورت کنید.
  • به سخنان راوی به دقت گوش فرا دهید و رشته کلام وی را قطع نکنید.
  • سعی کنید با تائید سخنان مصاحبه‌شونده وی را به ادامه مصاحبه مشتاق نمائید.
  • بر آنچه می‌شنوید تامل کنید و سوالاتی مرتبط با موضوع بحث بپرسید و یک‌باره فضای گفت‌وگو را تغییر ندهید.
  • به سکوت‌های ایجادشده در مصاحبه توجه کنید و تا زمانی که ذهن مصاحبه‌شونده از موضوع قبلی رها نشده است، مبحث جدیدی را آغاز نکنید.
  • فرم توافقنامه انجام مصاحبه را به هر طریق ممکن، به امضاء مصاحبه‌شونده برسانید.

[1]http://www.vermontfolklifecenter.org

[2] Recording Interviews Remotely

[3] Online transcription Service

[4] IPhone

[5] Tape A call Pro

[6] Google Voice

نظرات بسته شده است

ضبط تجربیات مردم در دوران همه‌گیری کووید ۱۹ در کتابخانه ملی استرالیا

کتابخانه ملی استرالیا[1] مصمم است تا از طریق ثبت و ضبط خاطرات مردم این کشور در دوران شیوع کرونا، روایت‌های آنان را برای نسل‌های آینده حفظ نماید. اکنون این کتابخانه همگام با کتابخانه‌های ایالتی و محلی در سراسر استرالیا مشغول گردآوری و به‌ اشتراک‌گذاری تجربیات مردم به‌صورت برخط است. در جوامع امروزی تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی از اهمیت تاریخی برخوردار است و بایستی در قالب نشر الکترونیک در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد. لذا یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در این خاطرات موردتوجه قرار گرفته است، تاثیر همه‌گیری کرونا بر معیشت و زندگی روزمره اقشار مختلف جامعه است.

علاوه بر این، بخش تاریخ شفاهی کتابخانه ملی استرالیا که تجربه انجام مصاحبه‌های متعدد در حوزه تاریخ اجتماعی و فرهنگ عامه را دارد، درصدد است با اشخاصی که گفته‌های آنان در بردارنده نکته‌های مهمی از مواجهه با کرونا است، از راه دور مصاحبه انجام دهد. داده‌های حاصل از اجرای طرح تاریخ شفاهی کرونا نیز همانند سایر منابع تاریخ شفاهی این کتابخانه دسته‌بندی، فهرست‌نویسی و دسترس‌پذیر می‌گردد.

[1] https://www.nla.gov.au/stories/blog/behind-the-scenes/2020/05/12/covid-19-preserving-the-stories-of-australia

نظرات بسته شده است

دسترسی پژوهشگران به مقالات منتشرشده با موضوع کووید ۱۹

گوگل اسکولار[1] به‌منظور تسهیل دسترسی پژوهشگران به مقالات مرتبط با موضوع “COVID-19″، لینک مقالات و اطلاعات کتابشناسی مربوطه را منتشر کرده است. علاقه‌مندان می‌توانند با ورود به سایت‌ موسسات و انجمن‌های فعال در این زمینه، آخرین مقالات علمی را مطالعه نمایند. مشخصات ناشران درج‌شده در صفحه گوگل اسکولار، به شرح ذیل است:

Top of Form

Bottom of Form

  • CDC[2]، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، سازمانی علمی که از سلامت مردم محافظت می‌کند و امنیت بهداشت جهانی را ارتقا می‌بخشد. این مرکز مجموعه‌ای از اخبار و مطالب مرتبط با کرونا را به اشتراک گذاشته است.
  • NEJM[3]، مجله پژوهش‌های نوین پزشکی در انگلستان، ‌فهرستی از مقالات، گزارش‌های بالینی، دستورالعمل‌های مدیریتی و علمی با موضوع کووید ۱۹ را انتشار داده است.
  • JAMA[4]، مجله انجمن پزشکی آمریکا، مجموعه‌ای از راهکارهای علمی به‌منظور پیشگیری از کرونا، بهداشت و سلامت عمومی و مطالعات برای ساخت واکسن را در دسترس قرار داده است.
  • Lancet[5]، هفته‌نامه‌ تخصصی پزشکی در انگلستان که با ایجاد پایگاه منابع کووید ۱۹، آخرین تحقیقات و بررسی‌های میدانی در این حوزه را به نمایش گذاشته است.
  • Cell[6]، مجله‌ای علمی در حوزه‌های گسترده‌ای از علوم پزشکی، زیست‌شناسی مولکولی، زیست‌شناسی سلولی و زیست‌شناسی سیستم‌ها که مقالات منتشرشده در این مجله با موضوع کرونا را به اشتراک گذاشته است.
  • Nature[7]، مجله علمی بین‌المللی که در دوران شیوع کووید ۱۹، فهرستی از تحقیقات در مورد بیماری‌های ویروسی نوظهور و تشخیص و درمان این بیماری‌ها را منتشر کرده است. دسترسی به مقالات تا پایان همه‌گیری کرونا امکان‌پذیر است.
  • Science[8]، مجله‌های انجمن علم آمریکا که تحقیق، تجزیه و تحلیل و داده‌های علمی در مورد این بیماری را منتشر کرده است.
  • Elsevier[9]، موسسه‌ای بین‌المللی در زمینه پیشرفت علم، فناوری و سلامت که منابع متعددی در زمینه پیشگیری و درمان بیماری‌های همه‌گیر را به نمایش گذاشته است.
  • Oxford[10]، مجله‌های پزشکی دانشگاه آکسفورد، مجموعه‌ای از تحقیقات مرتبط با کووید ۱۹ را به‌منظور کمک به سلامت عمومی و یاری‌رسانی به متخصصان و سیاست‌گذاران در دسترس قرار داده است.
  • Wiley[11]، کتابخانه‌ای آنلاین به‌منظور گردآوری ‌مقالات و پژوهش‌های مرتبط با بهداشت عمومی که فهرست متنوعی از مطالب مرتبط با کرونا را در وبگاه این کتابخانه به نمایش گذاشته است.
  • medRxiv[12]، شبکه‌ای خبری به‌منظور انتشار آخرین اخبار و اطلاعات در حوزه پزشکی و سلامت که گزارش‌های مرتبط با کووید ۱۹ را انتشار داده است.

[1] https://scholar.google.com

[2] Centers for Diseases Control and Prevention

[3] The New England Journal of Medicine

[4] Journal of American Medical Association

[5] The Lancet

[6] Cell Press Coronavirus Resource Hub

[7] The Nature

[8] Journals of American Science Association

[9] Novel Coronavirus Information Center

[10] Journals of Oxford

[11] Wiley Online Library

[12] The Report Server for Health Science

نظرات بسته شده است

تاریخ در حال وقوع است، همه ما تاریخ‌نویسیم

بیل لارنس[1]، مدیر مرکز تاریخ سن دیه‌گو[2] گفت: مرکز تاریخ سن ‌دیه‌گو در کالیفرنیا مشتاق است تا روایت‌های مردم را در مورد کرونا ویروس بشنود. این مرکز پس از شیوع کرونا بسته شده است. مرکز سن دیه‌گو علاقه‌مند است از مردم دعوت کند تا روایت‌های خود را از کرونا، به اشتراک بگذارند. درحالی‌که تمام مراکز فرهنگی نظیر موزه‌ها و کتابخانه‌ها به روی عموم مردم بسته شده است،‌ مرکز سن دیه‌گو تلاش می‌کند تا جریان زندگی مردم را در این دوره ضبط و نگه‌داری کند. این مرکز دارای بیش از ۴۵ میلیون برگ سند است. همچنین با ۳۱۰ شخصیت در حوزه‌های مختلف مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است. تاریخ شفاهی کرونا ویروس نیز بخشی از مجموعه مرکز محسوب می‌شود.

او ادامه داد: بی‌شک در دوره‌ای قرار گرفته‌ایم که لازم است راه‌هایی برای جمع‌آوری منابع تاریخی کشورمان پیدا کنیم. درحالی‌که در قرنطینه خانگی به‌سر می‌بریم، می‌توانیم در فضایی که ایجاد شده است، دور هم جمع شویم و تجربیاتمان را از این روزهای سخت، به اشتراک بگذاریم. فراموش نکنید آنچه امروز رخ می‌دهد، تاریخ فردا را می‌سازد. اگر هر کس تجربه شخصی‌اش را به این مرکز ارسال کند، پس از به‌ اشتراک‌گذاری، به تجربه جمعی تبدیل می‌شود و همه می‌توانیم با آن ارتباط برقرار کنیم. در نهایت وقتی این روایت‌ها کنار یکدیگر قرار بگیرند، پازل زندگی در دوره کرونا کامل شده و نمای کلی آن آشکار می‌شود.

مرکز تاریخ سن دیه‌گو، علاوه‌بر جمع‌آوری روایت‌های مردمی، دانش‌آموزان را وارد عرصه تاریخ شفاهی می‌کند. آموزش‌های لازم در زمینه انجام مصاحبه بر روی وب‌سایت مرکز جانمایی شده است. بدین طریق آنها می‌آموزند که چطور سوالات مصاحبه را تنظیم و جریان روایی مصاحبه را هدایت کنند. دانش‌آموزان به‌ ندرت با والدین یا اعضای خانوده‌شان مصاحبه می‌کنند، مگر اینکه بخشی از تکالیف مدرسه باشد. مصاحبه‌های انجام‌شده توسط دانش‌آموزان، در این مرکز نگه‌داری می‌شود. این مصاحبه‌ها نمایانگر دیدگاه‌های افراد مختلف نسبت به مسائلی نظیر ترس از کرونا، عکس‌العمل نسبت به تصمیمات دولت، نگرانی از مشکلات اقتصادی و پیش‌بینی آینده است.

پس از پایان بحران کرونا و باز شدن مرکز تاریخ سن دیه‌گو، بخشی از تاریخ شفاهی کرونا که در این روزها گردآوری شده است، در نمایشگاهی در معرض دید عموم قرار می‌گیرد. مطالعه و درک تجربیات واقعی مردم، روحیه آنان را در این روزهای سخت نمایان می‌سازد و به ما یادآوری می‌کند که چطور این بحران را پشت سر گذاشتیم.

[1] Bill Lawrence

[2] https://www.sandiegouniontribune.com

نظرات بسته شده است

پروژه تاریخ شفاهی کرونا ویروس (Covid-19) توسط فارغ‌التحصیل کالج صدساله لوئیزیانا کلید خورد

حدود سه هزار کالج و دانشگاه در ایالات متحده آمریکا تأسیس شده است که کالج لوئیزیانا، یکی از قدیمی‌ترین آنهاست. بریتنی وین‌ لی[1]، نویسنده و هنرمند آمریکایی که فارغ‌التحصیل کالج لوئیزیانا است، یک پروژه تاریخ شفاهی آنلاین[2]، به‌منظور جمع‌آوری روایت‌ها، داستان‌ها، روزنوشت‌ها و نحوه برخورد اقشار مختلف درگیر با بیماری همه‌گیرِ کرونا ویروس طراحی کرده است. وی بیستم مارس به برخی از سوالات در مورد اهدافش از راه‌اندازی این برنامه، پاسخ داده است:

خانم وین لی، چه عاملی موجب علاقه‌مندی شما به جمع‌آوری این روایت‌ها شد؟

مسئولیت من به‌عنوان یک نویسنده، به تصویر کشیدن اتفاقات، به کمک واژه‌ها است، حتی اگر ماه‌ها یا سال‌ها از وقوع حادثه گذشته باشد. من همیشه سعی می‌کنم یادداشت‌هایی داشته باشم تا بتوانم در فرصت مناسب به سروسامان دادن آنها بپردازم و تجربه‌هایم را مرور کنم. روزنوشت‌هایم شامل شرح دقیق اتفاقات است که در خلال آن، به احساسات و نحوه برخورد با مسائل اشاره می‌کنم.

زمانی که بحران بیماری کرونا ویروس آغاز شد، من از خودم پرسیدم یادداشت‌های شخصی اشخاص اثرگذار که حوادث تاریخی مهم را به سمت‌وسوی رسیدن به نتیجه مطلوب هدایت کردند، تا چه حد اهمیت دارد؟ پاسخ به این سوال، از طرفی موضوعی است که باید در مورد جنگ سرد در متن کتاب‌ها خوانده شود و از سوی دیگر، همانند مطالعة خاطرات اجدادمان از دوران‌های گذشته است. در واقع تجربه‌هایی به اشتراک گذاشته می‌شود که هم در حال حاضر مفید است و هم می‌تواند در آینده راهگشا باشد. من می‌خواستم فضایی را ایجاد کنم تا اشخاص مختلف در ساختن آن نقش داشته باشند و همه بدانند که در لوئیزیانا چه رخ می‌دهد.

نویسندگان روایت‌ها، پس از به اشتراک‌گذاری یادداشت‌ها یا فایل‌های صوتی یا تصویری، با طرح سوالاتی از سوی علاقه‌مندان مواجه می‌شوند و پاسخ به این سوالات می‌تواند وضعیت کنونی را تشریح کند. من معتقدم ایجاد چنین فضایی جهت ثبت داستان‌ها و پرسش و پاسخ پیرامون آنها، بسیار موثر است و همه ما در آینده از انجام چنین کاری راضی و خرسند خواهیم بود.

انتظار دارید این پروژه چه نتایجی را به ارمغان آورد؟

من در حال حاضر به‌طور دقیق روی نتیجه‌های این پروژه تمرکز نمی‌کنم، ولی مطمئنم که بدین شکل، اساس یک پژوهش بزرگ پی‌ریزی می‌شود. علاقه‌مندان می‌توانند از داده‌های گردآوری‌شده به اشکال مختلف، در هر زمان استفاده کنند و با طرح پرسش‌هایی، به کامل شدن روایت‌ها یاری رسانند. امیدوارم اقشار مختلف جامعه اعم از هنرمندان، نویسندگان و … از گروه‌ها و جمعیت‌های متنوع به این پروژه آنلاین بپیوندند و با آن همکاری کنند تا بتوانیم به‌صورت جمعی، شرح دقیقی از زندگی در دوران شیوع این بیماری همه‌گیر و سال‌های نزدیک به آن، ثبت کنیم.

فکر می‌کنید خواندن یا شنیدن این روایت‌ها، چه فایده‌ای دارد؟

می‌خواهم همه مردم- چه پزشکان و پرستاران و بیماران و چه سایر افراد که دوران گذار از این بیماری را تجربه می‌کنند- فضایی داشته باشند تا بتوانند به سهولت تجربه‌ها، دل‌نگرانی‌ها و احساسات خودشان را در زمان وقوع این بحران و افکارشان در مورد دوران پس از آن را به اشتراک بگذارند. بعضی از افراد بیان خوبی دارند و می‌توانند در مورد بسیاری از مسائل صحبت کنند ولی عده دیگری تا ننویسند، نمی‌دانند چه احساسی دارند. از طرفی پژوهشگران و نویسندگانی هم هستند که جویای درک حقیقت و ثبت دقیق وقایع هستند که با طرح سوالات مختلف از راویان و گردآورندگان، به تکمیل این اطلاعات شخصی کمک می‌کنند. احتمالاً در سال‌های آتی، تاریخِ پویای روزهای بحران، از دلِ این روایت‌ها استخراج می‌شود و در دسترس عامه مردم قرار می‌گیرد. 

[1] Britney Winn Lee.

[2] https://www.britneywinnlee.com

نظرات بسته شده است

طرح تاریخ شفاهی کرونا ویروس، دانشگاه کنتاکی

مرکز تاریخ شفاهی ویلیام اچ. برژ[1] به‌عنوان یکی از موسسات وابسته به دانشگاه کنتاکی[2] در آمریکا، مصمم است تا از طریق انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تاثیر بیماری همه‌گیر کرونا را بر زندگی مردم ضبط‌وثبت کند. علاقه‌مندان تشویق می‌شوند تا با انجام مصاحبه‌ با اعضای خانواده، تجربیات دوران شیوع این بیماری را در وبگاه[3] مرکز به اشتراک بگذارند تا مورد استفاده عموم قرار گیرد. همچنین به آنها توصیه می‌شود تا با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و توجه به اصول انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی از راه دور، به انجام مصاحبه با دوستان، همکاران و … اقدام نمایند. انجام مصاحبه از طریق تلفن یا بسترهای ارتباطِ برخط، به‌منظور ضبط فایل‌های صوتی پیشنهاد می‌شود. لازم است مصاحبه‌گران پس از بارگذاری فایل‌های صوتی در وبگاه دانشگاه کنتاکی، فرم‌های اهداء مصاحبه را تکمیل کنند. همین‌طور می‌توانند سوالات خود را با تاریخ‌شفاهی‌نگاران این مرکز در میان بگذارند.

علاوه‌براین علاقه‌مندان با مراجعه به بخش راهنماها و شیوه‌نامه‌های انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در این وبگاه، با اجرای این روش پژوهشی آشنا می‌شوند. این منابع با بهره‌مندی از روش‌های استاندارد در تاریخ شفاهی تهیه شده و در دسترس قرار گرفته است. انجام مصاحبه براساس معیارهای ارائه‌شده در این راهنماها، به مصاحبه‌کنندگان کمک می‌کند تا مصاحبه‌ای موفق را به انجام رسانند. در ضمن اگر به آموزش‌های بیشتری نیاز داشتند، می‌توانند از کارشناسان مرکز درخواست کنند تا منابع موردنیاز را برایشان ارسال نمایند.

سوالات پیشنهادی

 در ادامه، فهرستی از سوالاتی که برای شروع کار مفید به نظر می‌رسد، ارائه می‌شود. سوالات پیشنهادی به‌هیچ‌عنوان جامع نیست و از مصاحبه‌گران درخواست می‌شود تا سوالات تکمیلی را با توجه به تجربیات خاص هر مصاحبه‌شونده تهیه کنند. به‌رغم اینکه همه مردم در این دوران تجربه‌های مشترکی نظیر ماندن در قرنطینه و تغییر فعالیت‌های اجتماعی را پشت سر گذاشته‌اند، اما خاطرات افراد در مواجهه با این شرایط، خاص و منحصربه‌فرد است. پرسش‌های پیشنهادی به بررسی تجربه‌های متنوع مردم کمک می‌کند و زمینه‌ای را فراهم می‌نماید تا بتوانید با طرح سوالات تکمیلی، روایت‌ها را کامل کنید. در ذیل، سوالات پیشنهادی درج شده است:

  • نام و نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد؟
  • مراکز آموزشی، از جمله مدرسه ابتدایی، راهنمایی و متوسطه؟
  • آموزش عالی و دوره‌های تخصصی؟
  • شرایط شغلی و وضعیت خانواده پیش از شیوع کرونا؟
  • چه زمانی برای نخستین‌بار اسم این بیماری را شنیدید؟
  • چطور از شیوع کرونا مطلع شدید؟
  • اطلاعات درمورد کرونا را از کدام منابع پیگیری می‌کنید؟
  • درک شما از تاثیر شیوع ویروس بر جنبه‌های مختلف زندگی، در گذر زمان چه تغییری کرده است؟
  • این بیماری همه‌گیر چه اثری بر زندگی روزمره شما گذاشته است؟
  • چطور توانستید با شرایط جدید سازگار شوید؟
  • برای کنار آمدن با این ویروس تا ماه‌های بعد، چه برنامه‌ای دارید؟
  • کرونا چه تاثیر روانی یا عاطفی بر روی شما گذاشته است؟
  • چطور در این دوران روابط با دوستان و اقوام را حفظ کرده‌اید؟
  • احساسات افرادی را که با آنها ارتباط دارید، چطور ارزیابی می‌کنید؟
  • فکر می‌کنید جامعه ازاین‌پس دچار چه تحولاتی خواهد شد؟
  • مواجهه رسانه‌ها را با کرونا چطور ارزیابی می‌کنید؟
  • چه نظری نسبت به راهکارهای مقامات محلی، ایالتی و دولت فدرال در این دوره دارید؟
  • اگر مدیریت این بحران بر عهده شما بود، چه روش‌هایی را برای مهار و کنترل آن به‌کار می‌گرفتید؟
  • درمورد پیامدهای مثبت این بحران در کنار مشکلات متعددی که داشته، چه نظری دارید؟
  • تجربیات بحران کرونا به حوادث مشابهی که ممکن است در آینده پیش آید، چه کمکی خواهد کرد؟
  • آینده جهان را پس از کرونا چطور می‌بینید؟
  • در صورت تمایل درمورد سایر موضوعات مرتبط با این بیماری همه‌گیر، صحبت کنید.

نکات مهم در مصاحبه تاریخ شفاهی

  • مکانی آرام را به‌منظور انجام مصاحبه انتخاب کنید.
  • اگر در محیط زندگی مصاحبه‌شونده صداهای اضافی وجود دارد، از وی خواهش کنید تا این صداها را به حداقل برساند.
  • اظهارنظرهای خودتان را در مصاحبه محدود کنید تا مصاحبه‌شونده فرصت کافی برای شرح تجربیاتش در این دوران داشته باشد.
  • سوالاتی بپرسید که پاسخی بیشتر از بله و خیر داشته باشد تا مصاحبه‌شونده به تفصیل پاسخ دهد.
  • سوالات کوتاه بپرسید و مصاحبه‌شونده را با چندین سوال پیاپی مواجه نکنید.
  • مصاحبه را با سوالات ساده از زندگی مصاحبه‌شونده آغاز کنید و زمانی که مصاحبه به نقطه خوبی رسید، سوالات ظریف‌تر و جزئی‌تر را مطرح نمایید.
  • سکوت‌های ایجادشده در طی مصاحبه را فوراً نشکنید بلکه به مصاحبه‌شونده فرصتِ تمرکز و اندیشیدن بدهید.
  • صبور باشید و نکاتی را که به نظرتان می‌رسد، یادداشت کنید تا در فرصت مناسب بپرسید.
  • سوالات چالشی نپرسید بلکه تا حد امکان اطلاعاتی را از تجربیات این دوران کسب کنید تا در آینده برای پژوهشگران مفید باشد.
  • یادتان باشد چیزی به‌عنوان مصاحبه کامل وجود ندارد ولی شایسته است تمام سعی خود را به‌کار گیرید تا به تمام جنبه‌های بیماری همه‌گیر کرونا بپردازید.

[1] The William H. Berge Oral History Center.

[2] Kentucky University

[3] https://libguides.eku.edu/srch.php?tag=pandemic&default_lg=1

نظرات بسته شده است

ویژه‌نامه تاثیر کووید ۱۹ بر زندگی مردم در شماره آتی مجله تاریخ شفاهی

«انجمن تاریخ شفاهی استرالیا» در سال ۱۹۷۸م. با هدف شناخت، بررسی و آموزش روش‌شناختی و شیوه‌های اخلاقی و حقوقی تاریخ شفاهی تأسیس شد. حمایت از طرح‌های تاریخ شفاهی، دسترس‌پذیری منابع، پشتیبانی از انجمن‌های تاریخ شفاهی و انعکاس صدای مردم بخشی از فعالیت‌های این انجمن است. انجمن مذکور در سال ۲۰۱۳م. به «تاریخ شفاهی استرالیا»[1] تغییر نام داد.

تاریخ شفاهی استرالیا با مدیریت پروفسور آلیستر تامسون[2]، پس از همه‌گیری کووید ۱۹، طی فراخوانی درخواست کرد تا علاقه‌مندان این روش پژوهشی مصاحبه‌ها، مقالات، روایت‌ها و داستان‌های مرتبط با تاثیر بیماری کووید ۱۹ بر زندگی مردم[3] را برای انتشار در مجله تاریخ شفاهی[4] ارسال نمایند. از جمله موضوعات ارائه‌شده در این فراخوان می‌توان موارد زیر را برشمرد:

ویژگی‌های تاریخ شفاهی کووید ۱۹، مهم‌ترین مشکلات مردم در این دوره، نقش مورخان تاریخ شفاهی در ثبت‌وضبط اتفاقات پیرامونی این بیماری همه‌گیر،‌ مسائل ناشی از تعویق مصاحبه‌های حضوری، چالش‌های انجام مصاحبه از راه دور، تغییر رویکردهای مصاحبه تاریخ شفاهی، روش‌های نوین انجام مصاحبه، آموزش تاریخ شفاهی و آینده مصاحبه‌های رو در رو.

هیئت‌تحریریه مجله تاریخ شفاهی امیدوارند انتشار این ویژه‌نامه با تمرکز بر روی زندگی در دوران همه‌گیری کووید ۱۹، نمایانگر واقعیت‌های این برهه تاریخی باشد و ایده‌های جدیدی را در اختیار پژوهشگران تاریخ شفاهی و محققان تاریخ اجتماعی قرار دهد. این ویژه‌نامه سپتامبر ۲۰۲۰ بر روی وبگاه تاریخ شفاهی استرالیا بارگذاری خواهد شد.

https://www.oralhistoryaustralia.org.au/current-journal.html

[1] https://www.oralhistoryaustralia.org.au/

[2] Alistair Thomson

[3] call for submissions on the impact of COVID-19

[4] Oral History Australia Journal

نظرات بسته شده است

بزرگداشت یاد و نام دکتر ابراهیم یونسی (خرداد ۱۳۰۵- بهمن ۱۳۹۰)

«به عقیدة من نویسندة اصیل ضمن احاطه بر ادبیات فارسی، باید به زبان گفتاری و نوشتاری مسلط باشد و نیز خودش را بشناسد و بتواند به ایراد اثرش پی ببرد. من معتقدم باید به زبان مردم نوشت و زبان مردم همین است که من و شما با هم صحبت می‌کنیم. در ضمن یک نویسندة خوب زبانی را انتخاب می‌کند که با شخصیتی که به آن زبان صحبت می‌کند، منطبق باشد. به‌طور مثال من که افسر ارتش هستم، بایستی مطابق الفاظ ارتش با شما صحبت کنم. هر شغلی رنگ و لحن خاصی را بر روی شخصیت انسان می‌گذارد. من اگر بتوانم این رنگ و لحن را منعکس کنم، نویسندة موفقی هستم».

مصاحبه با زنده‌یاد، دکتر ابراهیم یونسی. مصاحبه و تدوین پیمانه صالحی. دوفصلنامه تاریخ شفاهی، دوره ۳، ش ۱ (پیاپی ۵)، بهار و تابستان ۱۳۹۶.

نظرات بسته شده است

بزرگداشت یاد و نام استاد اسماعیل سعادت (مهر ۱۳۰۴- شهریور ۱۳۹۹)

«مـن بـه جوان‌هـا سـفارش می‌کنـم کـه هـرکاری انجـام می‌دهند، بایـد از روی عشـق باشـد. هـدف ایـن اسـت کـه کار هرچـه بهتـر انجام شود و لازمه‌اش ایـن اسـت که آدم بیشـتر وقـت صرف کنـد. همین‌طـور نبایـد بـه شـرط مـزد کار کـرد، به‌خصـوص در کار علمـی نباید این‌طـور باشـد. اگـر کسـی بـه شـرط مـزد کار کنـد، هرگـز در کارش رشـد نمی‌کنـد. بدیهی است که اگر هدف فراتر از مزد باشد، مزد هم در ضمن آن حاصل می‌شود. افرادی در کارهـای علمـی موفق می‌شـوند کـه کار را بـا تمام وجـود انجـام دهـند و آثاری مانـدگار اسـت کـه حاصـل این‌گونـه کار کـردن باشـد. ذخایـر علمـی و فرهنگـی‌ای که اکنـون داریـم، حاصل کار کسـانی اسـت کـه در این فکر نبودند که کارشـان تـا چـه انـدازه بـرای خودشـان مفید اسـت، بلکه حاصـل تلاش افرادی اسـت کـه به این می‌اندیشیدند کـه این کار تـا چه انـدازه برای جامعة فرهنگـی ضروری است».

مروارید اندیشه، مصاحبة تاریخ شفاهی با اسماعیل سعادت. مصاحبه، تدوین و پژوهش پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

نظر

بنیاد شاهنامه و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی

«وقتی از کار در فرهنگستان استعفا دادم، به بنیاد شاهنامة فردوسی رفتم. من پس از تهیة اساسنامة این بنیاد، هیئت‌امنایی برای آن پیش‌بینی کردم که اعضای آن حسین نصر، مجتبی مینوی، دکتر یحیی مهدوی و من بودیم؛ مرحوم مینوی هم به‌عنوان رئیس علمی بنیاد انتخاب شدند. هدف اصلی بنیاد شاهنامه تصحیح و چاپ شاهنامة حکیم ابوالقاسم فردوسی بود. چند نوبت مرحوم مینوی را به هند، پاکستان، مصر، ترکیه و اروپا فرستادیم که رفتند نسخه‌های قدیمی شاهنامه را در کتابخانه‌های این کشورها پیدا کردند، عکس گرفتند و آوردند. سپس از پژوهشگرانی همانند دکتر سید جعفر شهیدی، مرحوم عباس زریاب خویی و مرحوم احمد تفضلی برای عضویت در شورای علمی بنیاد شاهنامه دعوت کردیم.

استاد مینوی ‌سال ۱۳۵۵ مرحوم شدند و ریاست کل بنیاد شاهنامة فردوسی بر‌ عهدة من گذاشته شد. ما تصحیح و مقابلة شاهنامه را ادامه دادیم و شصت هفتاد میکروفیلم از نسخ قدیمیِ شاهنامه، موجود در کتابخانه‌های مختلف سفارش دادیم. کار مهم دیگری که در این مدت انجام دادیم،‌ این بود که مرحوم مینوی ‌کتابخانه‌اش را وقف بنیاد شاهنامة فردوسی کرده بود، ولی شرط گذاشته بود که نباید کتابخانه از این خانه خارج شود؛ خانه را هم به اسم همسرش کرده بود. وقتی مرحوم مینوی آخرین روزهای حیاتش را در بیمارستان می‌گذراند، به مهرداد پهلبد، وزیر فرهنگ و هنر گفتم که ما باید این خانه را بخریم تا بتوانیم کتابخانه را در اختیار داشته باشیم. با پهلبد به محل کتابخانه (خیابان شریعتی کوچة سعدی) رفتیم. پهلبد به همسر مینوی گفت: «خانم، ما خانة شما را می‌خریم». خانم مینوی گفت: «من خانه را ۳.۵۰۰.۰۰۰ تومان می‌فروشم و یک دینار هم تخفیف نمی‌دهم».‌ این مبلغ در آن زمان پول زیادی بود و شاید بیش از سه میلیارد الان بود.

‌بعد از فوت مرحوم مینوی، به دادگستری نامه نوشتیم که کارشناس بفرستد که قیمت‌گذاری کنند چون خریدهای دولتی باید با نظر کارشناس باشد. کارشناس گفت: «این خانه ۲.۴۰۰.۰۰۰ تومان می‌ارزد». من گفتم: «باید این خانه را ۳.۵۰۰.۰۰۰ تومان بخریم و اگر این‌ اتفاق نیفتد، کتاب‌ها از دست می‌رود». کارشناس دادگستری گفت: «من سعی کردم زیاد هم قیمت بگذارم و این‌قدر هم نمی‌ارزد». خانة مینوی یک سالن بلند به ارتفاع شش متر و دو سه اطاق در طبقة بالا داشت، البته به‌‌ درد زندگی نمی‌خورد و کسی هم که می‌خرید باید می‌کوبید و نوسازی می‌کرد چون فقط برای کتابخانه مناسب بود.

خلاصه به پهلبد گفتم: «این کارشناس بیشتر از ۲.۴۰۰.۰۰۰ تومان قیمت نمی‌گذارد، خانم هم که کمتر نمی‌فروشد، پس کتابخانه از دست می‌رود». پهلبد گفت: «کتابخانه چقدر می‌ارزد»؟ گفتم: «دکتر زریاب خویی و ایرج افشار آمدند قیمت گذاشتند و گفتند که پانزده بیست میلیون تومان می‌ارزد». او فکری کرد و گفت: «معلوم است که دکتر مینوی یک عمر از گلوی زن و بچه‌‌اش بریده و این همه کتاب خریده و حالا وقفِ ملت کرده است. من ۰۰۰،۱۰۰،۱ تومان آن را می‌دهم». بعد دسته‌چک شخصی‌اش را درآورد و نوشت: «مبلغ ۱.۱۰۰.۰۰ تومان بابت مابه‌‌التفاوت قیمت خرید خانه». ما فرستادیم محضر و بالاخره سند امضاء شد. در محضر هم اختلافی پیدا شد برای اینکه بابت پول محضر، مالیات و … باید دو طرف پول بدهند، ولی خانم مینوی می‌گفت که نه، من  ۳.۵۰۰.۰۰۰ تومان نقد می‌خواهم. البته من به عدلیه و دادستان مراجعه کردم و رفتم کتابخانه را مهروموم کردم ولی خانم مینوی به من گفت: «شما دوست مینوی بودید، ولی حالا که او رفته، این کارها را می‌کنید»؟! گفتم: «خانم، شما گفتید ۳.۵۰۰.۰۰۰ تومان، ما هم که به این قیمت می‌خریم، دیگری هم که به این قیمت نمی‌خرد، حالا من چه تقصیری دارم»؟ بالاخره آن را هم حل کردیم و معامله انجام شد و کتابخانه در اختیار بنیاد شاهنامة فردوسی قرار گرفت.

‌پس از خرید خانه، چند نفر از پژوهشگران بنیاد شاهنامه را مأمور کردم و رفتند از کتاب‌ها فهرست‌برداری کردند چون فهرستی نداشت. این افراد در دفاتر می‌نوشتند و فیش و یادداشت تهیه می‌کردند و در نهایت در چند گاوصندوق گذاشتیم و لاک‌ومهر کردیم که دست کسی به آن‌ها نرسد و ندزدند، تا به اسم پژوهشگران چاپ شود. شنیده‌ام که وزارت علوم این آثار مهم را به‌تدریج منتشر می‌کند».

مصاحبه با زنده‌یاد، دکتر محمدامین ریاحی خویی. مصاحبه و تدوین پیمانه صالحی. دوفصلنامه تاریخ شفاهی، دوره ۴، ش ۲ (پیاپی ۸)، پائیز و زمستان ۱۳۹۷.

نظرات بسته شده است

بازخوانیِ شعار «یا مرگ یا مصدق» در سالروز درگذشت دکتر مصدق

چهاردهم اسفند یادآور روزی است که دکتر مصدق، بزرگ‌مرد تاریخ معاصر ایران چهره در نقاب خاک کشید. او که نمایندة هشت دورة مجلس شورای ملی و دو دوره نخست‌وزیر بود، با مردم و برای مردم، بذر نهضت ملی نفت را گستراند و آن را شکوفا کرد. دکتر مصدق به‌واقع در میان اقشار مختلف جامعه از هر طیفی از محبوبیت برخوردار بود و چهرة سیاسی و مشیِ ملی او الهام‌بخش شماری از شاعران و نویسندگان- چه در زمان حیاتش و چه پس‌ازآن- بود. دکتر مظاهر مصفا، استاد شناخته‌شدة دانشگاه تهران و قصیده‌سرای نامدار معاصر یکی از دوستداران راستین دکتر مصدق بود. او در مصاحبة تاریخ شفاهی با نگارنده که با عنوان «شاعرِ مُشتعل» منتشر شده است، به شرح ارادتِ قلبی خود نسبت به رهبر نهضت ملی و سرایش اشعاری در تعلقِ خاطر به او پرداخته است؛ عاطفه‌ای اجتماعی و خالی از هر شائبه‌ای که در شعرش تجلّی یافت.

دکتر مصفا که در سال‌های پیش‌از ۲۸ مرداد به‌عنوان یک شاعر مصدقی شهرت یافته بود، اشعار بسیاری در هواداری از دکتر مصدق سروده بود، اما هیچ‌کدام هم‌سنگِ یک شعرِ او زمزمة پیر و جوان در کوچه و برزن نشد. او این‌طور سروده بود:

ای شیرِ پای در بند، ای پیشوا مصدقای بر سپاهِ شیران، فرمانروا مصدق
آزادگان به راهت، از جان خود گذشتندبا خون خود نوشتند، یا مرگ یا مصدق

چندی نگذشت که شعار «یا مرگ یا مصدق» از این شعر برآمد و علاوه‌بر اینکه روی دربِ منزل دکتر مظفر بقایی حک شد، در تجمعات نهضت ملی به گوش رسید و در یادها ماندگار شد. بازخوانیِ این شعار، درخشش روحیة آزادمنشیِ دکتر مصدق و فضیلت آن را بر بلندای تاریخ ایران‌زمین یادآور می‌شود.

نظرات بسته شده است

دکتر حسین خطیبی و چاپ لغت‌نامة دهخدا

خدمات زنده‌یاد دکتر خطیبی از ساحت‌های علمی، اجتماعی و سیاسی مورد تأمل و مداقة پژوهشگران قرار گرفته و از تلاش‌های نیک‌اندیشانة این ادیب والامقام یاد شده است. از منظر علمی، او از نخستین دانشجویان دورة دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران بود و بعدها به‌عنوان دانشیار به تدریس اشتغال یافت و پس‌از درگذشت ملک‌الشعرای بهار، کرسی استادی ایشان به دکتر خطیبی تفویض شد. بُعد اجتماعی او مربوط به بیش از سه دهه مدیریت و همکاری افتخاری با جمعیت شیروخورشید سرخ ایران بود. حُسن مدیریت او موجبات رشد و شکوفایی جمعیت را در ابعاد ملی و بین‌المللی فراهم آورد. زندگی سیاسی دکتر خطیبی نیز از دورة بیست‌ویکم مجلس شورای ملی آغاز شد، زمانی‌که به واسطة خدماتش در بازسازی شهر لار پس‌از زلزله، به‌عنوان وکیل مردم این شهر وارد مجلس شد و در ادوار بیست‌ودوم تا بیست‌وچهارم نمایندة مردم تهران بود.

اما دکتر خطیبی تحفة ارزشمندی را نثار فرهنگ ایران‌زمین کرد که شاید کمتر از سایر خدماتش شناخته‌شده باشد؛ اهتمام به چاپ «لغت‌نامة دهخدا». این اثر سترگ که روحیة سخت‌کوشی علامه دهخدا و یارانش از میان سطور آن نمایان است و آموزه‌های معنوی آن بر مسیر دوستداران فرهنگ ایران‌ پرتوافشانی می‌کند، به همت او چاپ و منتشر شد. دکتر خطیبی در مصاحبة تاریخ شفاهی با نگارنده که با عنوان «تدبیر ماندگار»[1] منتشر شده است، ماجرای چاپ نخستین جلد لغت‌نامه را به تفصیل شرح داده است.

زمانی‌که او در حال تهیة رسالة دکتری بود، با معرفی ملک‌الشعرای بهار با علامه دهخدا آشنا شد و برای بهره‌مندی از معلومات ایشان به منزلشان راه یافت. مرحوم دهخدا که دائم کتاب می‌خواند و فیش تهیه می‌کرد، با افرادی که به دلایل مختلف به ملاقاتش می‌رفتند، درد دل می‌کرد که این فیش‌ها را تهیه کرده است و هیچ ناشری حاضر به چاپ آنها نیست و با مرگش از بین می‌رود. دکتر خطیبی تحت تأثیر صحبت‌های علامه قرار گرفت و روزی که با دکتر عبدالله معظمی، نایب‌رئیس مجلس شورای ملی در این زمینه مشورت کرد، به اتفاق به منزل دهخدا رفتند. دکتر معظمی در آن دیدار قول داد تا اختصاص بودجه برای چاپ لغت‌نامه را به تصویب مجلس برساند و مجلس چاپ آن را بر عهده گیرد.

طرح چاپ لغت‌نامة دهخدا پس‌از تهیه و تایید توسط پانزده نفر از وکلای مجلس، به تصویب رسید و در پی آن، «کمیسیون فرهنگ دهخدا» تشکیل شد که اعضای آن مشتمل بود بر سید محمد هاشمی، حسین خطیبی، ارباب مهربان مهر و مهدی اکباتانی، البته پیشبرد کارها بر عهدة دکتر خطیبی بود. چندی بعد نخستین همکاران علامه دهخدا خدمت ایشان معرفی شدند تا فیش‌های نامنظم را پشت هم بگذارند و به سامان برسانند. دکتر معین در جایگاه مدیر علمی تدوین لغت‌نامه و دکتر خطیبی به‌عنوان مدیر اداری و مالی کارها را پیش بردند تا جلد اول آماده شد و با مقدمة دکتر خطیبی و امضای سردار فاخر حکمت، رئیس مجلس به چاپ رسید.

دکتر خطیبی از آن تاریخ با گروه تدوین لغت‌نامة‌ دهخدا همکاری نکرد و دکتر معین و دکتر شهیدی با شایستگی انتشار مجلدات بعدی را دنبال کردند و میراث دهخدا را به سرمنزل مقصود رساندند، اما اهتمامی که در امر چاپ و نشر آن مبذول داشت، او را در زمرة بانیان راستین این اثر سترگ جای داد و آن‌طور که در مصاحبه گفته است: «اگر بخواهید بدانید که بانیان واقعی چاپ این لغت‌نامه چه کسانی بودند، در درجة اول مرحوم دکتر معظمی و در درجة دوم هم من به‌عنوان «اَلدالُ علی الخَیرِ کَفاعلُه» بودم و این اثر نفیس به سرانجام رسید» (خطیبی، ۱۴۰۰، ص ۶۸).

[1] خطیبی، حسین (۱۴۰۰). تدبیر ماندگار، مصاحبة تاریخ شفاهی با دکتر حسین خطیبی. مصاحبه، تدوین و پژوهش پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران.

نظرات بسته شده است

بزرگداشت یاد و نام استاد ثریا قزل‌ایاغ (دی ۱۳۲۲- فروردین ۱۳۹۹)

«ما جامعة كتابخوان نخواهیم داشت، مگر اینكه بچه‌‌های كتابخوان داشته باشیم. شما نمی‌‌توانید در دانشگاه به دانشجویی كه تا پیش از آمدن به دانشگاه یك كتاب غیردرسی نخوانده است خدماتی ارائه کنید. استادی هم كه در این چرخه است، حتی اگر خارج از كشور هم‌ درس خوانده باشد و ارزش كتاب را بداند؛ وقتی آمده در چرخة دانشگاهی‌ای كه با یك جزوة چهل پنجاه‌صفحه‌ای هم می‌‌تواند سی سال درس بدهد، عادتش را كنار گذاشته است. بچه‌‌ای كه از مدرسه به دانشگاه می‌‌فرستید، باید جست‌‌وجوگر باشد و از استاد کار بطلبد تا او نتواند با تنبلی، كلاسش را اداره كند. کتابخانه محل خودآموزی است و باید اقشار مختلف جامعه را از طریق کتابخانه‌‌ها کتابخوان کنیم».

دل‌سپرده به کودکان، مصاحبة تاریخ شفاهی با ثریا قزل‌ایاغ. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة‌ ملی ایران، ۱۳۹۶.

نظرات بسته شده است

استاد ثریا قزل‌ایاغ، فرشته‌بانوی ادبیات کودک

ثریا قزل‌ایاغ (۱۳۲۲- ۱۳۹۹)، کتابدار، استاد دانشگاه، نویسنده و مترجم ادبیات کودکان و همکار شورای کتاب کودک بود. او در شناساندن اهمیت تدریس ادبیات کودکان و تربیت کتابدار متخصص کودک و نوجوان و نیز اهمیت کتابخانه‌های آموزشگاهی نقشی مؤثر داشت. همچنین برای گسترش ابعاد اجتماعی کتابداری، یعنی ترویج خواندن و کتاب برای همه، بسیار کوشید.

اشتیاق قزل‌ایاغ به ادبیات کودک از دوران ابتدایی و پس از آشنایی با فضل‌الله صبحی مهتدی، قصه‌گوی کودکان آغاز شد. او مسیر تحصیلی‌اش را در رشتة روزنامه‌نگاری و کتابداری پی گرفت و نخستین مدرس رسمی درس‌های ادبیات کودکان و  مواد و خدمات کتابخانه برای نوسوادان بزرگسال در دانشگاه تهران بود. همکاری با شورای کتاب کودک و تجربه‌هایی که اندوخت، پشتوانة‌ غنی او در تدریس بود و در مقابل، در راه تحقق آرمان‌های شورا بسیار تلاش کرد که بعضی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: تدوین ضوابط ارزیابی کتاب‌های کودکان، مشارکت در گروه‌های بررسی کتاب، مشارکت در برنامه‌ریزی و اجرای کارگاه‌های گوناگون، فعالیت‌های بین‌المللی درزمینۀ معرفی آثار برگزیده،‌ همکاری با فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و …

استاد قزل‌ایاغ که به دلیل فروتنی ذاتی، خود را کورسویِ چراغی در عالم کتابداری نمی‌دانست، چنان به‌تمام زیست که به چلچراغ ادبیات کودک و نوجوان بدل شد. او که خود زمانی داور جایزة‌ اَندرسن بود، چهاردهم فروردین ۱۳۹۹، مقارن با روز جهانی کتاب کودک (زادروز اَندرسن) دیده از دنیا فرو بست. فرشته‌بانوی ادبیات کودک، دل به کودکان سپرد و کوشید با پژوهش در این حوزه، به دنبال راه‌حل برای مسائل آنان باشد.

نظرات بسته شده است